آبریزگاه و سلامت شهروندان

در سفرنامه‌ای آمده بود که  کریم خان زند دستور می‌دهد مسجدی در شهری بسازند هربار که از مراحل ساخت آن بازدید می‌کرد ابتدا سراغ آبریزگاه را می‌گرفت. روزی یکی از نزدیکان پرسید این همه گچ بری و کاشی کاری را رها کرده از مستراح بازدید می‌کنید؟ او در پاسخ گفت اگر قرار باشد رضایت مردم را جلب کنم و کسی پس از مرگ، مرا دعا کند به خاطر همین آبریزگاه است. این حکایت نشان می‌دهد گذشتگان رویکرد و توجه خاصی به مستراح یا به قول امروزی‌ها سرویس بهداشتی داشته‌اند.

شاید هیچ روزنامه‌نگاری به این فکر نکند که روزی برای آبریزگاه یا سرویس بهداشتی عمومی شهر سرمقاله بنویسد اما وقتی گفته می‌شود هر انسانی به طور متوسط سه سال از عمر خود را در سرویس بهداشتی می‌گذراند، پس نمی‌توان از کنار آن به سادگی گذشت و مهم است که به آن فکر کنیم، درباره آن قلم بزنیم و حتی سرمقاله بنویسیم. اما در این‌جا مسئله مهم‌تر آمار و ارقام است، سامان نداشتن و کمبود سرویس بهداشتی به معضلی در شهر همدان بدل شده است و نه تنها از کمبودها صحبت می‌شود بلکه ساکنان برخی محله‌ها به رفتار برخی شهروندان اعتراض می‌کنند.

در گذشته روایت‌های مختلفی مانند قفل و زنجیر کردن آفتابه‌های مسی مستراح‌های مسجد جامع، دعواهای مردم و آفتابه‌داران و حکایت‌های خیابان شاش‌آباد همدان و غیره را شنیده‌ایم یا دیده‌ایم که برخی شعارنویسی‌ها و یادگاری‌نویسی‌ها بر درودیوار مستراح‌های شهر جای می‌گرفت. امروز هم گاهی مستراح‌های مردانه پناهگاه معتادان است و سرویس بهداشتی‌های زنانه آرایشگاه و محل بزک.

امروز شهر همدان به حکایت و موضوع دیگری دچار شده است اگر از کوچه‌های اطراف سر پل یخچال، پل پهلوانان، کوچه بیمه، بازار آهن‌فروشان، چال دباغخانه و برخی دیگر از کوچه‌های مرکز شهر بگذرید دیگر از بوی اطلسی‌های شهر خبری نیست و بوی ادرار مشام شما را آزار خواهد داد. ساکنان این محله‌ها بارها به شهرداری و افرادی که محله آن‌ها را با سرویس بهداشتی اشتباه گرفته‌اند، اعتراض کرده‌اند اما نتیجه‌ای نداشته است و این مشکل روز به روز شدیدتر می‌شود.

گذشته از شهروندان همدانی، اگر گردشگران از کوچه‌های یاد شده بگذرند چه خاطره‌ای از شهر ما  در ذهن آنان نقش خواهد بست؟  ساله‌ای گذشته هر زمان تعداد گردشگران در شهر بالارفته، شهر با مشکل کمبود سرویس بهداشتی مواجه شده است پس اگر به گردشگری شهر فکر می‌کنیم و از این پدیده صحبت می کنیم، باید سرویس بهداشتی استاندارد داشته باشیم. به گفته پزشکان نگه داشتن ادرار بیشترین آسیب را به مجاری ادرار بشر می‌زند و کمبود سرویس بهداشتی مشکل بزرگی برای کودکان و سالمندان در این زمینه پدید آورده است پس اگر به بهداشت شهری و سلامت شهروندان و آیندگان می‌اندیشیم باید به سرویس‌های بهداشتی عمومی شهر نیز توجه ویژه داشته باشیم. یک بخش این مشکل بر گردن مدیران است اما مهم‌ترین بحث به رفتار اجتماعی شهروندان همدان بر می‌گردد که به حقوق دیگران احترام قائل نیستند.

بازهم اگر حافظه تاریخی ما را یاری کند، متوجه می‌شویم بیشتر آبریزگاه‌های شهرها را خیران و نیکوکاران می‌ساختند، بدون این‌که نامی از آنان باقی بماند. خیران در کنار هر سازه‌ای مانند پل، حمام، مسجد، کاروانسرا و قنات یک آبریزگاه نیز می‌ساختند که رهگذران و شهروندان قضای حاجت کنند اما امروز بیشتر خیران دنبال مباحث دیگرند. علاوه بر نیکوکاران، بخش خصوصی نیز می‌تواند به عنوان یک منبع درآمد به موضوع نگاه کند.به هرحال برای این‌که بوی اطلسی ها به شهر برگردد، باید این موضوع را جدی گرفت.

حسین زندی – سردبیر