*نصراله پزشکی
*فعال حقوق کودکان
چندی است تب و تاب شهر دوستدار کودک‌شدن در کشورمان، شهرهای مختلف را به جنبش واداشته است. این کار زیبا که در پی تلاش‌های خودجوش چند شهر و پیگیری وزارت کشور صورت گرفته، بر آن است تا تعدادی از شهرهای ایران با گذشتن از مراحل خاصی و در نهایت ایجاد شهری امن‌تر، سالم‌تر و فعال‌تر برای کودکان نشان شهر دوستدار کودک از یونیسف دریافت کنند.
بر اساس معیارهای یونیسف برای شهر دوستدار کودک و همچنین استانداردهای مدرن آموزش و رشد و تکامل کودکان، بی‌تردید مهم‌ترین بخش یک شهر دوستدار کودک وجود فضای سالم، امن و خلاق برای بازی کردن است. در شهرهای بزرگ به ویژه در تهران بوستان‌های محلی مهم‌ترین فضای مناسب برای بازی امن و سالم کودکان است تا جایی که اقدامات مناسب‌سازی بوستان‌ها بخش مهمی از فعالیت‌های شهرهای مورد آزمایش برای شهر دوستدار کودک است.
در سال‌های اخیر، یکی از پدیده‌های نسبتا جدید و چالش برانگیز و از بعضی جنبه‌ها ناپسند، نگهداری حیوانات خانگی زیتتی به ویژه سگ است که حتی وقتی در چارچوب فضاهای خصوصی خانواده‌ها محدود است هم از نظر برخی مشکلات مانند بیماری‌زایی و انتقال بیماری‌ها موضوعی همگانی و نیازمند نظارت دقیق است.
حیوانات خانگی دارای برخی از باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و قارچ‌هایی هستند که در صورت انتقال به انسان می‌توانند باعث بیماری شوند. انسان وقتی گاز گرفته یا خراشیده می‌شود یا با مواد زائد، بزاق دهان یا موی حیوان تماس دارد، دچار این بیماری‌ها می شود. کنه و برخی حشرات هم می‌توانند ناقل بیماری از حیوانات باشند. این بیماری‌ها بیشترین آسیب را به نوزادان، کودکان خردسال، زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی بدن آن‌ها به دلیل بیماری به خطر افتاده است، می‌زنند. نوزادان و کودکان زیر ۵ سال به ویژه در معرض خطر هستند. زیرا سیستم ایمنی بدن آن‌ها هنوز در حال رشد است و برخی از عفونت‌ها که ممکن است یک فرد بزرگسال را فقط به طور خفیف بیمار کند ممکن است برای آن‌ها بسیار خطرناک باشد. این بیماری‌ها می‌توانند با درگیر کردن دستگاه‌های مختلف بدن موجب طیف وسیعی از علائم و مشکلات شوند. شایع‌ترین آن‌ها عفونت‌های پوستی، گوارشی، تنفسی و عصبی است که در بسیاری از موارد شدید و حتی می‌تواند مرگ آور باشد.
متاسفانه با گسترش این پدیده به فضاهای عمومی با نقض آشکار حقوق همگانی و به ویژه حقوق کودکان و مادران باردار روبرو هستیم که در شهرهای مورد آزمایش برای شهر دوستدار کودک جای تامل بسیار دارد. اخیرا بوستان‌ها و محل‌های عمومی بازی آزاد کودکان به ویژه در تهران جولانگاه سگ‌های خانگی با اندازه‌های مختلف شده است که پیامد آن آلودگی شدید و بیماری‌زایی خطرناک به ویژه برای خردسالان است. پاک‌نکردن و بر نداشتن فضولات حیوانی که در کشورهای غربی هم جریمه نسبتاً سنگینی دارد موجب شده سطوح وسیعی از بوستان‌ها به شدت آلوده و بیماری‌زا و عملاً برای کودکان به ویژه خردسالان غیرقابل استفاده و بسیار خطرناک باشند. آزاد گذاشتن این حیوانات در فضای بوستان‌ها نیز محیطی ترس آور و در برخی موارد خطرآفرین برای کودکان و حتی برخی بزرگسالان، که به ویژه در مادران باردار می‌تواند مشکل‌ساز باشد، به وجود می‌آورد.
در میان سازمان‌های مسئول حفظ و پیگیری حقوق کودکان در شهر و طرح شهر دوستدار کودک یقیناً شهرداری‌ها و تشکل‌های غیردولتی دوستدار کودک محوری‌ترین نقش را دارند. متاسفانه شهرداری‌ها به ویژه شهرداری تهران به بهانه این‌که فاقد نیروی قهریه هست با این مشکل برخوردی بسیار غیرفعال داشته و به چند تابلو رنگ و رو رفته و تذکرات معمولی اکتفا کرده است. این در حالی است که برخوردهای قهری شهرداری‌ها با مسائلی مانند دست‌فروش‌ها گاهی شدید و مشکل آفرین بوده است. به نظر می‌رسد شهرداری یا موافق رواج این پدیده است یا این‌که متوجه اهمیت و اثر منفی آن بر سایر فعالیت‌های شهر دوستدار کودک نیست. به طور مثال خانواده‌ها در بوستانی که امکان استفاده امن و سالم از آن را ندارند چه بهره‌ای از ساخت اتاق‌های مادر و کودک یا مناسب‌سازی زمین‌های بازی خواهند برد.
بر تشکل‌های دوستدار کودک است که با پیگیری، آگاهی‌رسانی و مطالبه‌گری و در صورت نیاز، با توجه به دستورالعمل نحوه مشارکت و تعامل نهادهای مردمی با قوه قضاییه، با اقدام قضایی با این پدیده برخورد و آن را ریشه‌کن کنند. البته این کار همیاری وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی، نیروی انتظامی، نهادهای قانون‌گزاری، قوه قضاییه و سایر سازمان‌های مسئول را می‌طلبد. همه باید بدانند سهل انگاری در این کار عواقب بسیار خطرناک از جمله شیوع بیماری‌های عفونی سخت درمان را در پی خواهد داشت.
از مدیریت طرح شهر دوستدار کودک کشور خواهش میک‌نیم با توجه به اهمیت موضوع، آن را در اولویت معیارهای مناسب‌سازی بوستان‌ها و فضاهای عمومی کشور و طی مراحل بعدی شهرهای مورد آزمایش قرار دهد.