*مهرداد خضریان
*باستان‌شناس
شهرها و آدم‌ها همانندی و وابستگی‌های شگفت انگیزی به یکدیگر دارند. آدم‌ها شهرها را می‌سازند و شهرها آدم‌ها را. هر دو زنده‌اند، رشد می‌‌کنند یا زوال می‌یابند و هر دو می‌توانند دارای فرصت‌ها و توانمندی‌های آشکار و پنهان فراوانی باشند. فرصت‌ها و توانمندی‌های نهفته‌ای که اگر کشف شوند و به شیوه‌ای درست و کارآمد پرورش یابند، به رشد و شکوفایی هر یک می‌انجامد. شهرهای پیشتاز در جهان امروز، شهرهایی هستند که افزون بر تامین بسترهای مناسب برای جنبه‌های گوناگون زندگی شهروندان، خود نیز ماهیتی پویا و خلاق داشته باشند و علاوه بر تولید ثروت مادی برای خود و مردم، با تولید دانش و فرهنگ به رشد معنوی جامعه و بالابردن جایگاه خود در میان دیگر شهرها نیز یاری برسانند. رابطه میان شهر و آدم‌ها، یک رابطه دوسویه است و شهر خوب شهری است که در آن این رابطه به شکلی درست و کارآمد برقرار شود و به رشد و رونق هر دو بینجامد. برای رسیدن به این هدف باید فرصت‌ها و توانمندی‌های شهر، شناسایی و منابع بخش همگانی و خصوصی در جهت تبدیل این فرصت‌ها به پروژه‌های اجرایی طراحی و توسعه شهری، هدایت و برنامه‌ریزی شود. فرصت‌های نهفته توسعه شهر می‌تواند در زمینه‌های فرهنگی اجتماعی، تاریخی، طبیعی و یا ساختاری و کالبدی رخ‌نمایی کند و هنگامی که چند مورد از این‌ها در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند تبدیل به یک فرصت ویژه و طلایی برای رشد و توسعه شهر و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی شهروندان می‌شود.
یکی از این فرصت‌های طلایی امروز همدان، زمین‌های چند ده هکتاری پیرامون کارکاسی است. تبدیل این زمین‌ها به یک بوستان بزرگ شهری با کارکردی ملی و حتی جهانی گامی مهم و اثرگذار در رشد، آبادانی و بهبود کیفیت شهر همدان خواهد بود. محوطه باستانی کارکاسی زمینه تاریخی بی‌مانندی است که جای‌گیری آن در دل یک بوستان بزرگ شهری و به شرط کار پی در پی باستان‌شناسی بر روی آن، پررنگ‌ترین نقطه قوت این بوستان و عامل رخ‌نمایی آن در سطح جهانی خواهد بود. بدین ترتیب به شکلی پویا و هیجان انگیز هر ساله رازهای تازه‌ای از آن گشوده و تبدیل به گنجی زاینده برای شهر خواهد شد. رودخانه‌ای که از درون این سایت می‌گذرد، افزون بر اهمیت و ارتباط باستانی‌اش با کارکاسی، خود به عنوان یک زمینه طبیعی اثرگذار خواهد بود و گذشته از امکاناتی که حضور آب برای طراحی بوستان بزرگ شهر ایجاد می‌کند، موضوع پاک‌سازی و جداکردن فاضلاب از آن نیز می‌تواند نمادی از اراده یک شهر برای رشد و دگرگونی و همچنین احترام به طبیعت باشد که این موضوع خود عامل دیگری برای کارکرد جهانی این بوستان است. پاک‌سازی و دوباره زنده‌سازی این رودخانه تبدیل به تجربه‌ای ارزشمند و امکان‌پذیر و الگویی برای دیگر رودخانه‌های شهر نیز خواهد شد. از دیدگاه زمینه کالبدی و ساختاری این پروژه در شهر باید به دو نکته اشاره کرد، یکی جای‌گیری آن در کنار حلقه ارتباطی بزرگراهی شهر (رینگ دوم) و در نتیجه دسترسی سواره مناسب از همه نقاط شهر و نقش آن در ایجاد توازن میان گردشگاه‌های شهری است و دیگری نقشی است که به عنوان عامل پیوند دهنده میان چند سکونتگاه شهری ایجاد می‌کند، یعنی شهرک فرهنگیان، دیزج و حصار امام که این پروژه منجر به بهبود کیفیت کالبدی و فضای شهری و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی و ایجاد ارزش افزوده در این مناطق می‌شود. نقطه آغاز راه دسترسی به غار علیصدر از بلوار نجفی، درست از کنار تپه کارکاسی است که جنبه مثبت آن امکان برقراری نوعی ارتباط گردشگری و جذب بازدیدکنندگان علیصدر به کارکاسی است و جنبه منفی آن قرار گرفتن جاده در حریم تپه باستانی و چسبیده به آن است که البته باید برای آن چاره اندیشی شود. به منظور بررسی زمینه فرهنگی اجتماعی موضوع باید به کارکردهایی بپردازیم که می‌توان برای این پروژه پیش‌بینی کرد و یا پیشنهاد داد از جمله سایت موزه باستان‌شناسی، فضای سبز، بنای یادبود، استراحتگاه مسافران غرب کشور، در صورت نیاز مجموعه تجاری و بسیاری موارد دیگر که در روند مطالعه و طراحی باید بهترین و خلاقانه‌ترین تصمیم‌ها در این باره گرفته شود.
اما یک پیشنهاد خوب برای کاربرد بخشی از سایت این پروژه، ساختن یک میدان‌گاه بزرگ شهری در آن برای برگزاری جشن‌های ایرانی است و می‌توان نام «باغ جشن ایرانی» را بر آن نهاد . یک فضای جمعی بزرگ و با کیفیت که در پیرامون آن نماد ها، نشانه‌ها و توضیح هر یک از جشن‌های ایرانی به گونه‌ای هنرمندانه و اندیشیده شده وجود داشته باشد. نوروز، مهرگان، سده، تیرگان، آذرگان، سپندارمزگان و همه دیگر جشن‌های ایرانی.
این پیشنهاد هم یک ویژگی و امتیاز خلاقانه و بی‌مانند به پروژه بوستان بزرگ کارکاسی می‌افزاید، هم کارکرد فرهنگی و آموزشی خواهد داشت و هم بستری اصیل و ارزشمند برای شکل‌گیری ارتباط و تعامل اجتماعی میان شهروندان از همه قشرهای جامعه و در نتیجه رشد فرهنگی و معنوی اجتماع ایجاد خواهد کرد. یادمان باشد جشن های ایرانی که همه به مانند نوروز، زیبا و ریشه دار و شادی آفرین و زندگی ساز اند، سرمایه های فرهنگی و معنوی ارزشمند ما هستند و پرداختن به آن‌ها سود فراوانی برایمان دارد. برای شهر و مردمانش.