قلع و قمع به جای هرس

*سمانه اسکندری

*روزنامه‌نگار

هرس درختان به معنای حذف قسمت‌هایی از گیاه به منظور حفظ سلامت و ارزش درختان به دلایلی مانند جلوگیری از آفت زدگی، حذف شاخه‌های شکسته، ترغیب گیاه برای رویش بهتر و افزایش ایمنی شهروندان صورت می‌گیرد. موضوع هرس درختان جزو وظایف سازمان سیما منظر شهرداری محسوب می‌شود و توسط پیمانکاران این سازمان اتفاق می‌افتد. در همدان اما مدت‌هاست که فعالان محیط زیست و برخی از شهروندان درباره هرس درختان شهری انتقاد داشته و معتقدند که هرس درختان معابر همدان، غیر اصولی و سنگین بوده در نتیجه به زیبایی شهر و سلامت خود درختان آسیب وارد کرده و می‌کند. از سویی زمزمه‌هایی مبنی بر این‌که گاهی این هرس‌ها بی‌مورد و بر حسب درخواست اشخاصی، اتفاق افتاده شنیده می‌شود. به همین مناسبت با یکی از فعالان محیط زیست و همچنین معاون سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری همدان گفتگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

این درختان نیاز به هرس ندارند

«هوشنگ جمشیدآبادی» از فعالان محیط زیست همدان با اشاره به این‌که شهرداری در بوستان‌‌ها، درختان زیادی کاشته و این موضوع جای تقدیر دارد، می‌گوید: با این وجود من نسبت به هرس عمیق درختان همدان انتقاد دارم زیرا یکی از مشکلاتی که در سطح شهر همدان ملاحظه می شود موضوع بریدن، بد قواره و کوتوله کردن درخت‌ها به نام هرس است.

جمشیدآبادی با بیان این‌که همه درختان نیاز به هرس ندارند، تصریح می‌کند: هرس امر یا پدیده‌ای است که در باغ‌ها روی بعضی از درختان میوه انجام می‌شود و سایر درختان نیازی به هرس ندارند. با این وجود ما مشاهده می‌کنیم که همه ساله شاخه‌های درختان وسط خیابان یا بلوارها را با اره می‌برند. این کار در بعضی اوقات، اندام درخت را از بین برده و فضا و وسعت را از آن می‌گیرد. این هرس آن‌قدر سنگین است که گویی متولیان این امر، درخت را تنبیه می‌کنند! در نتیجه درخت از حالت طبیعی خود خارج شده و در زمستان به صورت چوب خشک در می‌آید.

جمشیدآبادی ادامه می‌دهد: درخت همچنان که در بهار و تابستان زیباست، در زمستان هم زیبایی خود را دارد. در زمستان برف بر روی شاخسار درخت نشسته و پرنده‌ها بر روی شاخه‌ها و در فراز آن قرار می‌گیرند که این منظره درخور تماشا است.

وی اضافه می‌کند: البته در بعضی مواقع ممکن است برخی از شاخه‌های درختان را به دلیل برخورد با سیم‌های برق قطع کنند تا برای سیم‌کشی مشکلی ایجاد نشود.

سایه‌گستری را از درختان همدان نگیرید

جمشید آبادی با اشاره به هرس اخیر شاخه‌های درختان خیابان شهدا یادآوری می‌کند: شاخه‌های بعضی از درختان تناور در مقابل مغازه‌ها را بریده و بردند که من به این امر اعتراض کردم. در سمت دیگر خیابان شهدا نیز قصد داشتند شاخه‌های تناور درختان را قطع کنند که کسبه اعتراض کرده و به دفاع از موجودیت درخت‌ها، سایه گستر بودن و تولید اکسیژن آن‌ها برخاستند. این اعتراضات باعث شد که پیمانکار، قطع درختان را متوقف کند. نکته مهم این است که ما شاهد این هستیم که در خط وسط خیابان یا بلوارها، شاخه‌های درختان را از بیخ زده و تاج درخت را از بین می‌برند. این اتفاق همه ساله در خیابان‌های منتهی به جاده ملایر تکرار می‌شود و می‌بینیم که درختان را کچل می‌کنند. گاهی نیز با هدف زیباسازی و آرایش درختان، آن‌ها را هرس می‌کنند که این روش نیز شایسته و پسندیده نیست زیرا اول این‌که چهره شهر مصنوعی می‌شود و دوم این‌که درخت بر حسب طبیعت خود قواره‌ای دارد مانند نارون و زبان گنجشک که خودبه‌خود چتر زده و اندام خود را نشان می‌دهد. بعضی درختان نیز مانند صنوبر و راجی باید سر به آسمان بکشند زیرا هرچه درخت بلندتر شود سایه‌سار آن خنک‌تر خواهد شد.

جمشیدآبادی ادامه می‌دهد: در مجموع انتقاد من بر این است که شهرداری همدان باید عمل هرس درختان را با احتیاط بسیار انجام دهد. در این باره گاهی خود شهروندان مقصر هستند زیرا برای این‌که جلوی منزل یا مغازه‌شان باز شود از پیمانکار شهرداری درخواست می‌کنند تا نسبت به هرس درخت مورد نظر اقدام کند. جمشیدآبادی با بیان این‌که هرس درختان هرساله تکرار می‌شود، می‌گوید: در اثر این تکرارها، درخت توان خود را از دست می‌دهد. وی اضافه می‌کند: در کرمان دیدم که نارون‌ها به اندازه‌ای بلند شده‌اند که خیابان‌ها را خنک کرده‌اند اما در همدان هرس عمیق و تکرار شونده درختان اجازه ایجاد سایه را نمی‌دهد.

جمشیدآبادی تأکید می‌کند: درختان نارون و زبان گنجشک نیازی به هرس ندارند زیرا خود بخود چتر می‌زنند با این وجود در همدان هرس می‌شوند.

هدف اصلی هرس، جوان‌سازی درخت است

«مجتبی توتونی» معاون سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری همدان با بیان لزوم هرس درختان، توضیح می‌دهد: هر ساله سازمان سیما و منظر شهرداری بر حسب وظیفه‌ای که دارد، درختان سطح شهر را هرس می‌کند. هدف از هرس درختان، جوان‌سازی و حذف شاخه‌های خشک و آفت‌زده و شاخه‌های مزاحم مردم است. در واقع هدف اصلی هرس این است که درخت، جوان شده و در سال بعد از پوشش گیاهی درخت، به نحو مطلوب استفاده شود.

وی با اشاره به تفاوت هرس درختان میوه با درختان شهری، بیان می‌کند: بهره‌ای که از درختان مثمر می‌بریم، میوه است و از درختان غیر مثمر سطح شهر، انتظار تولید اکسیژن و جذب گرد و غبار و سایر شاخصه‌ها را داریم. در نتیجه نوع هرس این دو نوع درخت نیز متفاوت خواهد بود.

توتونی به حضور نیروهای متخصص در مجموعه سیما و منظر شهرداری، تأکید کرده و می‌گوید: کارشناسان ما افرادی هستند که درحوزه‌های باغبانی و فضای سبز صاحب نظرند، با این وجود با توجه به این‌که ما در مجموعه مدیریت شهری برای مردم کار می‌کنیم بایستی انتظارات آن‌ها را نیز برآورده کنیم.

کسب وجاهت علمی با برگزاری کارگاه

معاون سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری همدان با بیان این‌که سه سال است که کار هرس درختان حاشیه معابر را در دستور کار قرار داده‌اند، توضیح می‌دهد: سال اول این کار در کارگروه کارشناسی سازمان مطرح شد و دلایل فنی و تخصصی برای آن ذکر شد و کار هرس را انجام دادیم. سال دوم اعتراضی مبنی بر این‌که هرس درختان، سنگین است از مجموعه مدیریت شهری شد، در نتیجه از اساتید هیئت علمی دانشگاه بوعلی و رئیس مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی استان دعوت به عمل آورده و طی دو سال در سطح بوستان‌ها با حضور این اساتید و کارشناسان سازمان سیما منظر شهرداری جلسات و کارگاه‌های میدانی برگزار کردیم. هدف ما از برگزاری این کارگاه‌ها کسب وجاهت علمی و گرفتن گواهی تأیید برای هرس درختان بود. نتیجه آن شد که این اساتید بر کار کارشناسان ما صحه گذاشته و اصولی بودن آن را تأیید کردند.

کاهش نیاز آبی و سم‌پاشی

توتونی با بیان این‌که درختانی که هرس کردیم، چندین سال بود که هرس نشده بودند و در ضمن قابلیت هرس پذیری بالایی داشتند، اضافه می‌کند: این درختان وقتی بیش از حد رشد کنند، نیاز آبی‌ و نیز نیاز به سمپاشی‌شان افزایش پیدا می‌کند، ضمن این‌که درخت سال به سال مسن‌تر می‌شود پس ما باید درخت را جوان کنیم و مصرف سموم را در آن کاهش دهیم زیرا استفاده از این سموم در سطح شهر، برای شهروندان زیان‌آور بوده و زمانی که تاج پوششی درخت زیاد می‌شود ما ناچاریم از مقدار سم بیشتری استفاده کنیم. برخی درختان نیز به تأسیسات شهری و منازل شهروندان آسیب وارد می‌کنند که باید هرس شوند.

توتونی ادامه می‌دهد: در سال گذشته هرس سنگینی برای درختان خیابان کرمانشاه انجام دادیم و نتیجه آن امسال قابل مشاهده بود؛ رنگ درختان متفاوت شد و ظاهر مناسبی پیدا کردند. ما انتظار داشتیم با این هرس سنگین حداقل ده درصد درختان، خشک شوند که امری طبیعی بود، اما این اتفاق نیفتاد و تنها یک یا دو مورد خشک شدن درختان را داشتیم.

برخورد با تخلف‌ پیمانکاران

معاون سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری همدان درباره بحث استفاده از چسب باغبانی و خدماتی که باید برای  درختان هرس شده انجام شود، می‌گوید: پیمانکاران ما موظفند بلافاصله پس از هرس‌ شاخه‌های قطور و چند ساله، از چسب باغبانی استفاده کنند که این امر تحت نظارت مجموعه نظارتی سازمان شهرداری در حال انجام است و شهروندان اگر موردی مبنی بر پانسمان نشدن شاخه‌ها، مشاهده کردند به ما اطلاع دهند تا پیگیری کنیم. وی با تأکید بر اینکه شهروندان نمی‌توانند از پیمانکار درخواست هرس درختان مزاحم منازل و یا کسب و کارشان را داشته باشند، گفت: اگر چنین موردی اتفاق بیفتد، تخلف پیمانکار بوده و قابل پیگیری حقوقی است.

نامه جمعی از فعالان محیط زیست

توتونی می‌گوید: تعدادی از فعالان محیط زیست نامه‌ای انتقاد آمیز مربوط به هرس درختان، به سازمان فرستاده‌اند اما پیگیری نکرده‌اند و تنها در حد ارسال نامه‌‌ای بوده که موردی مصداقی در آن ذکر نشده و مرجعی هم ندارد که پاسخ نامه را به آن‌جا بدهیم در حالی‌که دعوت می‌کنم تا نظرات کارشناسی خود را حضوری در این باره بیان کنند و اگر کار کارشناسی‌شده باشد به طور یقین، نقطه نظرات آن‌ها را اعمال خواهیم کرد.

بازخوانی پرونده درختان جهان‌نما

توتونی با اشاره به اعتراضاتی که در گذشته درباره قطع درختان خیابان جهان‌نما از سوی فعالان مدنی مطرح شد، یادآوری می‌کند: آن زمان نظر من این بود که درختان مذکور طی چند مرحله خشک شدند یعنی روند خشک شدن درختان داشت به صورت دستی اتفاق می‌افتاد و ما در هر مرحله‌ای با توجه به نیاز به کنترل این روند، ورود پیدا کردیم به عنوان مثال در اولین سال، درختان را تقویت کردیم تا شاید آن‌ها را تحریک به جوانه زدن کنیم اما این اتفاق نیافتاد. حتی خاک آن‌ها را برای آزمایش به مرکز تحقیقات کشاورزی استان دادیم و چیزی دال بر استفاده از سموم غیر مجاز و آسیب‌زننده به ریشه درخت دیده نشد و کارشناسان مرکز تحقیقات بحث وجود کرم خراط را مطرح کردند. البته این احتمال وجود داشت که این کرم را کسی از روی عمد وارد کرده و به این درختان آسیب زده باشد. در آن مقطع از سوی دادگاه احضار شده، جزییات را به دادستان توضیح داده و او را قانع کردیم. از طرفی چون درختان مذکور با هرس اولیه ما تحریک به جوانه زنی و اصلاح نشدند، برای جلوگیری از انتشار کرم خراط به سایر درختان آن منطقه، درختان مذکور را قطع کردیم. بحث آسیب کرم خراط درباره چند درخت خیابان طالقانی روبروی بیمارستان اکباتان سابق نیز تکرار شد که آن درختان را نیز قطع کردیم.

بیمه کردن درختان در برابر بادهای سنگین

توتونی با اشاره به هرس حاشیه معابر ۴ خیابان اصلی منتهی به میدان مرکزی، توضیح می‌دهد: خیابان‌های شهدا و مهدیه در دستور کار هرس سال آینده قرار دارند. خیابان‌هایی نیز بودند که چندین سال بود هرس نشده بودند مانند خیابان فرعی باباطاهر که هرس آن درختان باعث شد که این خیابان رنگ و رویی به خود گرفته و آفتاب به کف خیابان برسد و درختان مذکور نیز به سمت و سوی جوانسازی رفتند.

توتونی همچنین با اشاره به این‌که هرس درختان از آسیب آن‌ها در برابر وزش سنگین باد جلوگیری می‌کند، می‌گوید: در سال‌های گذشته وزش باد سنگینی در همدان اتفاق افتاد که منجر به سقوط بیش از ۷۰ اصله درخت شد در حالی‌که امسال با وجود این‌که سرعت وزش باد بسیار بیشتر از سال‌های پیش بود، حدود ۸ اصله درخت دچار شکستن و سقوط شدند و این امر به هرس درختان بازمی‌گردد.

آینده‌نگری

معاون سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری همدان در پاسخ به این‌که هرس سنگین درختان معابر خیابان، به منظر شهری و زیبایی آن آسیب می‌زند، توضیح می‌دهد: ما باید افق ده ساله درختان شهری را ببینیم زیرا اگر اکنون این درختان هرس نشوند هر سال به سمت پیری بیشتر حرکت کرده و آن موقع دیگر قابل جبران نیست زیرا در  این صورت مجبور می‌شویم درختان را از کف قطع کرده و نهال جایگزین آن‌ها کنیم.

وی در پایان با بیان این‌که درباره تمام انواع درختان شهری همدان، هرس سنگین اتفاق نمی‌افتد، می‌گوید: درختانی مانند اقاقیای چتری، ارغوان و یک سری دیگر از درختان یا هرس نمی‌شوند یا هرس جزیی در آن‌ها اتفاق می‌افتد و تنها درختانی که هرس سنگین می‌شوند درختان زبان‌گنجشک، نارون و گونه‌ای از اقاقیا هستند.

+++سوتیتر

جمشیدآبادی: شاخه‌های بعضی از درختان تناور در مقابل مغازه‌ها را بریده و بردند که من به این امر اعتراض کردم. در سمت دیگر خیابان شهدا نیز قصد داشتند شاخه‌های تناور درختان را قطع کنند که کسبه اعتراض کرده و به دفاع از موجودیت درخت‌ها، سایه گستر بودن و تولید اکسیژن آن‌ها برخاستند. این اعتراضات باعث شد که پیمانکار، قطع درختان را متوقف کند.