*حسین زندی
*روزنامه‌نگار
فیلم مستند «طاهر» این روزها یعنی آخرین روزهای پاییز ۱۳۹۹ در جشنواره حقیقت حضور دارد. این فیلم ساخته «امیرمسعود حسینی» کارگردان جوان همدانی است و شاید این همدانی بودن او را به سمت یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های عرفانی ایران زمین که همدانی است، کشانده است.
باباطاهر شخصیتی است که جنبه‌های عرفانی او در پس پشت حاشیه‌ها، روایت‌ها و افسانه‌های مردمی پنهان مانده است و نسبت به جایگاه او در عرفان ایرانی، پژوهش چندانی درباره زندگی و شخصیتش انجام نشده تا این زوایای پنهان آشکار شود.
افرادی چون مجتبی مینوی، مهرداد بهار، مراد اورنگ، وحید دستگردی، حسن دانشور، پرویز اذکایی و نصرالله پورجوادی در این زمینه تلاش‌هایی داشته‌اند، گرچه برخی از آن‌ها مانند وحید دستگردی و مراد اورنگ گرهی از کار نگشودند و تنها به گردآوری دوبیتی‌های منتسب به باباطاهر همت کردند اما دکتر پرویز اذکایی و به تازگی نصرالله پورجوادی در این زمینه به نتایج خوبی رسیده‌اند.
به هر حال امیر مسعودحسینی توانسته از منابع موجود و آرا و نظرات این بزرگان بهره بگیرد و تلاش کند با طرح کردن افسانه‌ها و روایت‌های عامیانه که اتفاقاً در کتاب‌های تاریخی و ادبی و حتی تذکره‌ها نیز آمده است به صورت تصویری پرده از تناقض‌ها بردارد. فیلمنامه او متن یک دستی دارد به دلیل این‌که منابع خوبی در اختیار داشته و همه جانبه به این شخصیت نگریسته است. نریشن یا تک‌گویی‌ها از زبان باباطاهر بیان می‌شود و راوی به درستی از عهده کار بر آمده است.
در این روایت افسانه‌های منتسب به باباطاهر پررنگ‌تر است. گویی کارگردان می‌خواهد این نگاه افسانه‌ای و عامه‌پسند را بشکند و شخصیت عرفانی باباطاهر را از پشت پرده بیرون کشد و به مخاطب بگوید باباطاهر افسانه‌ای روی دیگری نیز دارد.
اما نکته مهم‌تر این است که استفاده از تصویرسازی در میان گفتگوها نمود دیگری از این فیلم دارد. در واقع گنجاندن تصویرسازی و راوی باعث شده فیلم از حالت مستند پرتره صرف خارج شود و از کارهای کلیشه‌ای در این حوزه فاصله بگیرد.
آخرین موضوعی که در یک دهه اخیر مطرح شده بحث یکی بودن طاهر جصاص و باباطاهر عریان است. نصرالله پورجوادی و پرویز اذکایی از آن پرده برداشته‌اند و در این فیلم این موضوع بسیار برجسته است و تفاوت دیدگاه‌ها و استفاده از آرای مخالف نیز به نقاط قوت فیلم افزوده است و نگاه متفاوت دکتر تقی پورنامداریان به طاهر جصاص فیلم را پرکشش تر کرده است.
موسیقی فیلم تا آن‌جا که به فرهنگ عرفانی نزدیک و همخوان است، در فیلم بسیار خوش می‌نشیند، اما یکی از ناهماهنگی‌های این فیلم موسیقی تیتراژ است که به نظر می‌رسد فیلم را از حالت یکدستی خارج کرده است. نکته دیگر استفاده از تصاویر ناب از همدان قدیم است که گویی برخی از آن‌ها نخستین بار است که پخش می‌شود و به جذابیت فیلم افزوده است.
حسینی در کمتر از ۵۰ دقیقه فیلم متفاوت از شخصیتی متفاوت ارائه کرده و توانسته فیلمی پر کشش، جذاب، هنرمندانه و خلاقانه ارائه کند. او نشان داده که پا در جای پای محمدرضا اصلانی و ناصر تقوایی و در واقع نسل اول مستندسازان ایران گذاشته و با بهره‌گیری از تجربه‌های آنان می‌تواند به یک فیلمساز خوش آتیه بدل شود.
در فیلم مستند طاهر دکتر علی اشرف صادقی، دکتر تقی پورنامداریان، دکتر نصرالله پورجوادی، دکتر محمد سوری، بابک رضاپور و دکتر پرویز اذکایی حضور دارند و نشان می‌دهد فیلمساز انتخاب آگاهانه‌ای داشته است اما ذهن تحلیلگر دکتر پرویز اذکایی در اثبات فرضیه‌ها مستدل‌تر و قاطع‌تر نمود پیدا می‌کند.
تصویربرداری فیلم مستند طاهر توسط سید وحید حسینی انجام شده و تدوین نیز برعهده محدثه گلچین عارفی بوده است و سیامک‌پور جبار کار تصویرسازی فیلم را انجام داده و سیامک صفری راوی فیلم است.