*مریم امیری
*جامعه‌شناس
اعتیاد، یکی از از مسائل اجتماعی بسیار مهم در عصر حاضر بوده و عواقب دامن‌گیر آن به یکی از اجزای زندگی بشر مبدل شده و دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت. در بسیاری از کشورها، دولتمردان برای کنترل اعتیاد تدبیرهایی اندیشیده‌اند که شاید تا حدی توانسته راه‌حل‌هایی ارائه دهد اما مسئله آن‌جاست که روی آوردن به مواد اعتیاد آور امروز از علل مختلفی نشأت می‌گیرد و به تبع آن، کنترل کردن این معضل، بسیار امر مشکلی خواهد بود. همچنین روند رو به گسترش مصرف مواد مخدر در سنین پایین و در بین دختران و پسران موضوع مورد تعامل دیگری است که پرداختن به مسئله اعتیاد را با دشواری‌های بیشتری مواجه خواهد ساخت. اساساً اعتیاد در عصر حاضر به پدیده لاینحل مبدل شده که در سنین مختلف دیده می‌شود و دیگر مربوط به جنسیت خاصی نیست. این در حالی است که قدم نهادن در نقاط قرمز مسیر زندگی، از سوی جوانان و نوجوانان، به صورت تصادفی و تفننی بوده و جنبه شادی آفرینی مواد اعتیاد آور، توانایی درک درست و منطقی از سوی فرد مصرف‌کننده را باز می‌ستاند.
در این بین گروه همسالان و دوستان صمیمی؛ بیشترین سهم را در آشنایی و در دسترس قرار گرفتن مواد اعتیادآور در بین نوجوانان و جوانان برعهده دارند. از لحاظ جامعه‌شناسی گروه همسالان دارای ویژگی‌های خاصی هستند که زمینه را برای گسترش گرایش به رفتارهای پرخطر را فراهم می‌سازد. در این دوران گرایش نوجوانان به همسالان و دوستان و اثرپذیری از آن‌ها به بیشترین حد خود می‌رسد حتی بالاتر از خانواده و معلمان. در دوران نوجوانی شخصیت اجتماعی نوجوان در حال شکل گرفتن است و بر این اساس رفاقت نقش عمده‌ای در اجتماعی شدن وی ایفا می‌کند. از سویی دوستان و همسالان بر تصمیم‌گیری نوجوانان تاثیر می‌گذارند. پس نوع روابط در این بازه سنی می‌تواند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار باشد این در حالی است که نیاز به دوستیابی و ایجاد رابطه رفاقتی در ایام نوجوانی از اهمیت بالایی برخوردار است و از نیازهای حیاتی آنان خواهد بود. در این اثنا که نوجوان دست به انتخاب زده و همدم و رفیق خود را انتخاب می‌کند؛ یقیناً نقطه مشترکی را در بین خویشتن پیدا کرده اند که آنان را در کنار هم نگه می دارد. عموماً تن دادن به علایق یکدیگر از ویژگی‌های خاص گروه همسالان بوده و این موضوع تا آن‌جا پیش می‌رود که نوجوان رفیق خود را مقامی بالا انگاشته و هر آن‌چه را که به لحاظ رفتاری و فکری از او ببیند بی‌چون و چرا خواهد پذیرفت. این‌جاست که اعتیاد معضل شایع در گروه همسالان شناخته می‌شود. کافی است یکی از افراد گروه همسال بنابر هر دلیلی به مواد مخدر اعم از (سیگار ،تریاک، مواد روانگردان صنعتی و ….) گرایش داشته باشد؛ سایر افراد گروه بنا بر میزان وابستگی فکری- شخصیتی به پیشنهاد وی پاسخ داده و گرایش پیدا خواهند کرد. جالب آن‌جاست که خود فرد پیشنهاد دهنده هم از آینده تیره خود آگاه نیست و طبیعتاً به دلیل کم‌تجربگی و کم‌سن‌بودن نمی‌تواند برآورد درستی از راهی که در پیش رو دارد، داشته باشد. آن‌جاست که بعد از مدتی خود را در منجلاب می‌یابند که جدا شدن از آن و ترک مواد اعتیاد آور به شدت برایشان سخت و طاقت فرسا خواهد بود و موجبات آسیب‌های عمیق‌تری را برای خود و خانواده خویش فراهم ساختند… اما نقش والدین در قبال فرزند نوجوان و جوان خود چیست؟ به طور کلی والدین در توانمند بار آوردن فرزندان چه دختر و چه پسر بسیار نقش بسزایی دارند. یقیناً والدین نمی‌توانند به طور مستقیم در روابط نوجوان خود با دوستان و گروه هم سن و سالش دخالت کنند و از دوستی با افراد ناباب جلوگیری به عمل آورند اما می‌توانند با بالا بردن سطح آگاهی خود (نیاز روز هر جامعه مدرن است) نسبت به اطلاعات و اتفاقات پیرامون خویش به شکل والدینی توانمند ظاهر شوند. این توانایی می‌تواند به رشد و نمو شخصیت فرزندان کمک کرده و خط مشی آنان را روشن سازد. مطمئناً نقش والدین در تربیت فرزند توانمند به لحاظ اجتماعی غیر قابل انکار بوده و هر اندازه که خانواده برای پربار کردن شخصیت فرزند خود، قبل از ورود به جامعه بیشتر تلاش کنند، می‌تواند از نوجوانان خود توانایی نه گفتند به موقعیت‌های خطرناکی همچون پیشنهاد مصرف مواد مخدر را، انتظار داشته باشند.