نمایش تاریخ همدان با جلوه مشاهیر به شکل سردیس

*فرزاد سپهر

*روزنامه‌نگار و مدرس معماری

«محمدحسین یزدانی‌راد» با کارنامه علمی دکترای تاریخ بیشتر در حوزه ضبط و جمع‌آوری تاریخ شفاهی معاصر فعالیتدارد و در حال حاضر کارشناس مسئول بخش تاریخ شفاهی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (مدیریت غرب کشور) است. کتاب‌های «در پرتگاه حادثه» با روایت زندگی‌نامه اکبر اعتماد، «فرهنگ عامیانه همدان به روایت میرزا علی‌اکبر»، «گردشگر تصویر سینما به روایت مسعود جعفری جوزانی»، درآمدی بر شهرسازی معاصر همدان با همکاری عادل شریفی و تاریخ اقتصادی همدان از جمله آثار منتشر شده به نویسندگی و پژوهش یزدانی‌راد در بازار نشر دیده می‌شود.

استفاده از آرای تاریخی برای تصویرسازی مشاهیر همدان توسط سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری همدان به عنوان میزبان برگزارکننده سمپوزیوم ملی مجسمه‌سازی در این شهر موجب شد تا بخش‌های پژوهشی این رویداد فرهنگی و هنری بر عهده یزدانی‌راد گذاشته شود. با او درباره کارهای انجام شده و دیدگاهش نسبت به ساخت سردیس مشاهیر کهن‌شهر همدان گفتگو کردیم.

پیشنهاد شکل‌گیری موزه مشاهیر

نویسنده کتاب «فرهنگ عامیانه همدان» با پیشنهاد ساخت موزه مشاهیر همدان می‌گوید: تداوم برگزاری سمپوزیوم ملی مجسمه‌سازی همدان می‌تواند به شکل‌گیری موزه مشاهیر شهر نیز منجر شود که بسیار نتیجه‌بخش است.

یزدانی‌راد با توجه به پژوهش‌های تاریخی و فرهنگی خود معتقد است: می‌توان گفت شهر همدان به نسبت جمعیت آن یکی از شهرهای پرتعداد چهره‌های فرهنگی و تاریخی است. در کنار نصب و ساخت سردیس‌ چهره فرهنگی شهر برای تکمیل کار، می‌توان برای انتشار زندگی‌نامه و آثار او برنامه‌ریزی کرد تا بتوان به مخاطبان بیشتری از شهروندان در سطوح مختلف سنی آگاهی‌بخشی کرد.

دانش‌آموخته و پژوهشگر تاریخ به ویژه تاریخ همدان درباره ساخت تندیس مشاهیر شهر معتقد است: حداقل کاری که می‌توان برای یادآوری نام و زندگی مشاهیر یک شهر می‌توان انجام داد نصب تندیس ایشان در نقاط درست و بالطبع پربازدید شهروندان است. چراکه اکنون بسیاری از این شخصیت‌ها شناخته شده نیستند و می‌توانیم با نمایش چهره و زندگی‌نامه‌ای مختصر ایشان را از محاق فراموشی بیرون بیاوریم. بسیاری از شخصیت‌ها که فاصله زمانی طولانی نسبت به زمان حال دارند در غبار گمنامی و فراموشی قرار گرفته‌اند و بسیاری از جوانان نسل امروز با اسامی ایشان هم آشنایی ندارند. پس چه بهتر با نصب تندیس مشاهیر در مراکز فرهنگی، گردشگری و یا آموزشی و رفت و آمد روزانه به شناخت بیشتر ایشان برای نسل آتی مملکت کمک کنیم.

همکاری هنرمندان مجسمه‌ساز با اهالی تاریخ

یزدانی‌راد درباره استفاده از تصویرسازی و چگونگی جلوه‌گری سردیس توسط هنرمند مجسمه‌ساز می‌گوید: اولا در بحث خلق سردیس‌های مشاهیر باید توجه داشت تصویری مشخص و آشکار از ایشان موجود نیست و فقط از طریق آثار ایشان و دوره تاریخی زندگی می‌توان شخصیت او را بازسازی کنیم. این مهم مستلزم همکاری هنرمندان مجسمه‌ساز با اهالی تاریخ است. کاری که خوشبختانه سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری همدان پیش از برگزاری این سمپوزیوم به آن توجه کرده است و با توجه این سازمان ارتباط خوبی با هنرمندان مجسمه‌ساز شکل گرفت. از طرفی با مقایسه وجوه متمایز زندگی در دوره‌های تاریخی مختلف به عنوان مثال دوران سلجوقیان و آل‌بویه بخش‌هایی مانند شاخصه‌های فرهنگی و یا شکل پوشش آشکار می‌شود.

نصب سردیس‌ها در فضاهای مناسب

یزدانی‌راد بر اهمیت وجود سردیس‌های مشاهیر تاکید کرده و می‌گوید: نصب سردیس‌ها در فضاهای مناسب شهری باعث رشد و اعتلای فرهنگی شهروندان خواهد شد چراکه مشاهیر هر شهر بخشی از میراث ماندگار تاریخی ما هستند و لازم است ما به عنوان یک ایرانی با گذشته تاریخی خودمان آشنا شویم. با نصب سردیس‌ها می‌توان برای نسل جوان کشور نسبت به مطالعه آثار مشاهیر شهر ایجاد کنجکاوی کرد.

کارشناس تاریخ توجه شهروندان را به سابقه تاریخی محله‌های کهن شهر جلب کرده و می‌گوید: برای بازنمایی هویت تاریخی یک شهر در کنار نصب سردیس‌های مشاهیر می‌توان کتیبه‌هایی با توضیح تاریخچه محله در مکان مورد نظر نصب کرد. این رویداد می‌تواند با وجود محله‌های قدیمی در شهر همدان نیز رخ بدهد.

یزدانی‌راد برای جانمایی درست سردیس‌ها و کتیبه‌های گفته شده استفاده از گفته‌های کارشناسی‌شده متخصصان معمار، شهرساز و جامعه‌شناس را لازم دانسته و معابر مهم شهر، مراکز فرهنگی و علمی مانند دانشگاه‌ها را از جمله موارد قابل پیشنهاد می‌داند.

پژوهشگر کتاب «در پرتگاه حادثه» که روایت زندگی‌نامه اکبر اعتماد نخستین رئیس دانشگاه بوعلی‌سینای همدان و سازمان انرژیی اتمی ایران است،‌ می‌گوید: درباره شناسایی ویژگی‌های فرهنگی و تاریخی همدان در کنار روند طولانی و پرفراز و نشیب شهر، کمتر کاری انجام شده است.

علاوه بر نصب سردیس و نمایش چهره‌های مشاهیر معروف، می‌توان از ظرفیت‌های رسانه‌های تصویری در گستره ملی برای بیشتر کردن مخاطبان با ساخت نماهنگ و یا تهیه عکس بهره برد.