پروژه‌های حریم شکن
چالش‌های ساخت دو استخر در حریم مدرسه‌های تاریخی شهر
*فاطمه کاظمی
*روزنامه‌نگار
پروژه ساخت استخرهای سرپوشیده آموزش و پرورش همدان که قرار بود در مدت ۲ سال به اتمام برسد، سرانجام پس ازگذشت ۸ سال که به دلیل کمبود اعتبارات به تاخیر افتاده بود، قرار است با حضور وزیر آموزش افتتاح شود آن‌هم در شرایطی که بیشتر از دو ماه به انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی باقی نمانده است!!
با تصویب طرح سباح یا همان طرح اجباری شدن شنا در دولت دهم که در همان زمان هم مخالفان و منتقدان فراوانی را به دلایل مختلف از جمله فراهم نبودن زیرساخت‌ها به دنبال داشت، وزیر آموزش و پرورش وقت از ساخت ۴۰۰۰ سالن ورزش و ۴۰۰ استخر سرپوشیده تا پایان دولت دهم خبر می‌دهد!! همزمان با اعلام این خبر کلنگ ساخت تعدادی از این استخرهای سرپوشیده در بعضی از نقاط کشور توسط مسئولان استانی و کشوری زده شد، از این تعداد استخرهایی که وزیر آموزش و پرورش قول ساخت آن را داده بود سهم شهرستان همدان هم دو استخر سرپوشیده بود که قرار است در اختیارآموزش و پرورش همدان قرار گیرد.
نکته قابل تامل آن است که طرح سباح که دلیل و انگیزه اصلی ساخت این استخرهای سرپوشیده بود، اندکی بعد در اوایل دولت یازدهم مانند بسیاری دیگر از طرح‌ها و برنامه‌های آموزش و پرورش دولت دهم برچیده و به فراموشی سپرده شد.
از این ۴۰۰۰ هزار سالن ورزشی و ۴۰۰ استخر سرپوشیده که وزیر وقت در زمان صدراتش قول ساخت آن را داده بودند، چه تعداد از آن‌ها به بهره‌برداری رسیده است اطلاع دقیقی در دست نداریم اما آن‌چه مشخص است از زمان کلنگ زدن ساخت این دو استخر در موطن و مولد خود جناب وزیر که بعدها به عنوان نماینده مجلس پیگیر آن بود بیش از هشت سال می‌گذرد!
تردیدی نیست ایجاد و ساخت مراکز رفاهی، تفریحی، آموزشی و درمانی نظیر درمانگاه و بیمارستان، دانشگاه، کتابخانه، فرهنگسرا، ورزشگاه و مانند این در نقاط مختلف شهر از ضروریات و الزامات زندگی شهری و حقوق شهروندی است. وجود این مراکز نه تنها از شاخصهای رشد و توسعه یافتگی یک شهر محسوب می شود، بلکه یکی از عوامل مهم سنجش و ارزیابی عملکرد مدیران شهری نیز به شمار می‌رود. مردم همواره قدردان مدیرانی بوده و هستند که در جهت رشد و توسعه و عمران و آبادانی شهر تلاش می‌کنند و بناها و آثار ماندگاری را از خود بر جای می‌گذارند. نمونه عینی و ملموس این سخن مرحوم «محمد بهنامجو» شهردار همدان است که در فاصله زمانی سال‌های ۶۵ تا ۷۰ توانست در مدت کوتاهی سیمای همدان را دگرگون کند و نامش را به عنوان یک خدمتگزار مردمی در یاد و خاطره شهروندان زنده و جاری کند.
اما در خصوص ساخت این پروژه‌ها، بدون آن‌که بخواهیم اقدامات مدیران و دست اندرکاران ساخت آن را کم اهمیت جلوه دهیم، این سوال همواره از زمانی که کلنگ آن به زمین زده شد از سوی بسیاری از شهروندان، به ویژه فعالان فرهنگی و دوستداران میراث فرهنگی مطرح بود که مکان‌یابی این دو پروژه برعهده چه کسی و یا چه نهادی بوده است، چرا باید این استخرها در حریم دو بنای تاریخی شهر که هردو در فهرست آثار ملی قرارگرفته است ساخته شود؟
ساخت این استخرها در حریم دواثر و بنای تاریخی که نشان از بی اطلاعی بانیان آن از تاریخچه این مدارس دارد، به ویژه استخر ساخته شده در فضای دبیرستان ابن سینا که یکی از جلوه‌های قدمت فرهنگی و تاریخ آموزش و پرورش نوین در این شهر است، هیچ سنخیتی با معماری آن ندارد و همین امر حس ناخوشایندی را به رهگذرانی که از کنار این دبیرستان عبور می‌کنند، منتقل می‌کند.
حفظ آثار تاریخی آن‌قدر مهم است که «سید ضیاءالدین صدری» نخستی مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی و مشاوران روسای جمهور در دوره‌های متمادی ضمن بیان خاطره‌ای از دوران خدمتش می‌گوید: «آن زمان می‌خواستند ساختمان اداره‌کل آموزش و پرورش تبریز را تخریب و ساختمان جدیدی بنا کنند که با این تصمیم مخالفت و تأکید کردم که این ساختمان متعلق به گذشته است و افرادی در آن زحمت کشیده‌اند و مملو لز خاطره است. به همین دلیل اگر می‌خواهید ساختمان نوسازی بنا کنید، این ساختمان را در محل دیگری بسازید».
متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل کم‌توجهی و اهمال مدیران وقت میراث فرهنگی و آموزش و پرورش شاهد از بین رفتن بسیاری از نمادهای فرهنگی این شهر هستیم، دبیرستان امام (ره) تکه تکه شده و در حریم آن واحدهای تجاری ساخته می‌شود، در دبیرستان ابن سینا آهن‌پاره‌هایی را علم کرده، ساختمان اداری بنا می‌کنند و یا با ساخت استخر در حریم آن‌ها باعث به‌هم ریختگی این آثار تاریخی می‌شوند. در حال حاضر دبیرستان‌های ابن سینا، امام (ره) و شریعتی به شیران بی یال و کوپالی تبدیل شده‌اند که نشانی از شکوه، عظمت و زیبایی در آن‌ها دیده نمی‌شود و هیچ هویت تاریخی را برای شهروندان یادآوری و تداعی نمی‌کند، ثبت یک بنا و یک اثر قدیمی به تنهایی نمی‌تواند سبب حفط و ماندگاری آن اثر یا بنا شود، تصرف فضای پیرامون یک اثر تاریخی و ساخت و ساز غیراصولی در حریم آن باعث آسیب رساندن به یک بنا و اثر تاریخی می‌شوند.
چنانچه این روند ادامه یابد، در آینده‌ای نه چندان دور شاهد از بین رفتن کامل این آثار و بسیاری دیگر از بناهای تاریخی شهر خواهیم بود.
از نگاه فعالان فرهنگی، شهروندان و کسانی که به نوعی با این دبیرستان نسبت داشته‌اند منطقی‌تر آن بود فضای بیرونی این دبیرستان به عنوان قدیمی‌ترین مدرسه همدان توسعه پیدا می‌کرد و از درختانی که باقی مانده حفاظت می‌شد و به جای درختان کهنسال و سر به فلک کشیده‌ای که قدمت بسیاری از آن‌ها به یک قرن می‌رسید و به علت ساخت استخر و ساختمان اداری قطع و از بین رفت با کاشت نهال جدید و جداکردن آن با نرده و دیوارهای کوتاه از خیابان چشم انداز و منظره زیبایی را برای شهروندان خلق می‌کردند تا همه رهگذران و کسانی که در این دبیرستان تحصیل و یا تدریس کرده‌اند با دیدن و تماشا این فضا که در هر فصلی جلوه و زیبایی خاص خودش را داشت علاوه بر مرور خاطرات جوانی و مدرسه به آرامش بصری و روحی می‌رسیدند.
در حال حاضر این پیشنهاد که پیش از این نیز بارها گفته شده بود به رویا و آرزویی بدل گشته که دست نیافتنی است.
امید است اداره‌کل میراث فرهنگی این تجربه را فرا روی خود قرار داده و از این به بعد مرعوب سازمان‌ها و شخصیت‌ها و مقام‌های سیاسی و دولتی نشده و نسبت به حفاظت و نگهداری از فضاهای تاریخی به وظیفه قانونی خود عمل کنند.