*دکتر نصرالله پزشکی
*پزشک
امسال روز پزشک رنگ و بوی خاصی دارد. بیش از شش ماه است که کادر درمان و پزشکان در حال مبارزه با بیماری کووید ۱۹ هستند. بسیاری از پزشکان خود و خانواده‌شان مبتلا شده‌اند و غمناک‌تر از آن عزیزی را از میان دوستان یا خانواده خود از دست داده‌اند. مهم‌ترین آرزوی همه کادر درمان و پزشکان پایان و یا حداقل بهبود این شرایط پرتنش، خسته کننده و فرسایشی است. می‌توان گفت امسال بهترین تبریک برای آنان، درک این شرایط بحرانی و احترام به این خواسته با پایبندی به رعایت نکات بهداشتی است.
بخش بزرگی از بار مدیریت بیماری کووید ۱۹ به ویژه در موارد سرپایی بر دوش پزشکان عمومی به ویژه پزشکان شاغل در مراکز بهداشتی درمانی است که متاسفانه در میان قدردانی‌ها و ستایش‌هایی که از پزشکان رشته‌های گوناگون درگیر مبارزه با بیماری منحوس کووید ۱۹ در چند ماه گذشته شده است کمتر به نفش حیاتی، بی‌بدیل و تعیین‌کننده آن‌ها در خط اول مبارزه پرداخته شده است. متاسفانه ۳۰ درصد قربانیان کادر درمان و ۵۰ درصد پزشکان جان باخته پزشکان عمومی بوده‌اند. در این یادداشت برآنیم که به مناسبت روز پزشک اشاره‌ای کوتاه داشته باشیم به نقش این پرتعدادترین بخش جامعه پزشکی که با وجود کمترین امکانات و مزایا، بیشترین بار بهداشت و درمان را به دوش دارند.
سلامت، یکی از مهم‌ترین محورهای توسعه پایدار و در یک سیستم سلامت جامعه‌نگر و سالم پزشکان عمومی محور اصلی سلامت هستند و نقش آن‌ها در خط اول مراقبت‌های بهداشتی و درمانی بسیار پررنگ است. متاسفانه به‌رغم برنامه‌های کلان مثبت در جهت جامعه‌نگرکردن سیستم سلامت و اولویت دادن به بهداشت و پیشگیری بر درمان، مانند ادغام آموزش پزشکی در وزارت بهداشت، توسعه و گسترش خانه‌ها و مراکز بهداشتی و افزایش تعداد فارغ التحصیلان رشته پزشکی عمومی، متاسفانه با سیاست‌های رو به گسترش تخصص و فوق‌تخصص‌گرایی و ناموفق بودن طرح سیستم ارجاع نقش پزشکان عمومی و مراکز بهداشتی در سیستم سلامت و درمان کمرنگ شده است.
همه‌گیری کرونا در کنار تمام رنج‌ها و بلاهایی که برای سیستم بهداشت و درمان به ارمغان آورد یادآور این نکته مهم بود که داشتن یک سیستم مراقبت‌های اولیه بهداشتی قوی چقدر می‌تواند برای سلامت جامعه حیاتی باشد. از نخستین روزهای این همه‌گیری سیستم بهداشتی با تمام قوا برای مهار بیماری به میدان آمد به ویژه همکاران پزشک و پرستار و سایر کارکنان مراکز شانزده و بیست و چهار ساعته بار اصلی مدیریت بیماران سرپایی را چه از نظر غربالگری و چه از نظر درمان و پیگیری و ارجاع بر دوش داشتند.
اگر نبود کار پیگیر و مداوم همکاران زحمتکش این مراکز در تمام روزهای هفته و تعطیلات از جمله سرتاسر تعطیلات نوروز مراکز بیمارستانی و سطوح بالاتر درمانی هرگز توان تحمل بار بیماری را نداشتند.
پزشکان و کارکنان مراکز بهداشتی نشان دادند که در مقابله با یکی از پیچیده‌ترین بیماری‌های صد سال اخیر و در شرایط بسیار بحرانی و با وجود تغییرات مکرر دستورالعمل‌های بهداشتی و درمانی از پس تمامی وظایف سیستم مراقبت‌های اولیه بهداشتی مانند آموزش و غربالگری بالینی و آزمایشگاهی اولیه، تعیین شدت بیماری و درمان و پیگیری موارد خفیف تا متوسط و ارجاع موارد نیازمند بستری در هر مرحله از بیماری و پیگیری و آموزش بیماران و خانواده پس از ترخیص را با قدرت و اعتماد به نفس به بهترین شکل ممکن برمی‌آیند. البته این کار ممکن نشد مگر با جانفشانی‌ها و ایثارگری‌های بی‌دریغ و بدون چشمداشت پزشکان و سایر کارمندان زحمتکش مراکز بهداشتی درمانی و گرنه سیاست‌های درمان محور سال‌هاست که این مراکز را به حاشیه رانده است و این ظرفیت بی‌نظیر و بنیانی در حفظ سلامت جامعه را فدای گسترش مراکز متعدد تخصصی و فوق تخصصی که در بسیاری از موارد غیرضروری و فقط با هدف درآمدزایی ایجاد می‌شوند، کرده است. که این موضوع درسی باشد برای مسئولین سلامت کشور تا با بازنگری در سیاست‌های کلان و به ویژه اجرای سیستم ارجاع و اصلاح نظام پرداخت‌ها، مانند بسیاری از کشورهای موفق در زمینه سلامت، با ایجاد انگیزه‌ای دوچندان برای این بخش حیاتی، مدیریت بیماری‌های مهم در سلامت مانند دیابت و افزایش خون را از مراکز پرهزینه فوق تحصصی به جایگاه اصلی خود، مراکز مراقبت‌های بهداشتی اولیه، برگردانند.