اقامتگاه‌های بومگردی؛ گامی مثبت در توسعه گردشگری روستایی
خاکسار: در سال گذشته در سطح استان شش واحد اقامتگاه بومگردی تاسیس شده‌است
خاکسار: بومگردی‌ها به عنوان یکی از ظرفیت‌های اقامتی است که در سال‌های اخیر به حوزه گردشگری اضافه شده‌است.
*ناهید زندی‌صادق
*روزنامه‌نگار
خانه‌های بومگردی در سال‌های اخیر در گردشگری نقش پررنگی ایفا کرده است و به عنوان یک زیرساخت جذاب همیشه مورد توجه بوده است. در برخی مناطق روستایی گاهی چندین اقامتگاه بنا شده و توانسته بخشی از مسافران را در استان ماندگار کند. در کنار جشنواره‌های فصلی و نمایشگاه‌های موقت روستایی می‌توان از اقامتگاه‌های بومگردی به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری روستایی نام برد که علاوه بر این‌که در اقتصاد استان می‌تواند مهم تلقی شود در اقتصاد جامعه محلی نیز نقشی غیرقابل انکار داشته است. در همین زمینه با «علی خاکسار» معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان به گفتگو نشسته‌ایم:
- در سال گذشته چند خانه بومگردی در استان همدان تجهیز شده‌است؟
در سال ۹۸ در سطح استان شش واحد اقامتگاه بومگردی تاسیس شده‌است و برای سال ۹۹ نیز ما پیش‌بینی کرده‌ایم که هشت واحد دیگر به فهرست اقامتگاه‌های بومگردی استان اضافه کنیم. در حال حاضر دو یا سه واحد آماده بهره‌برداری است که با توجه به شرایط کرونا فعلا امکان افتتاح نیست. تا پایان سال ما حتما این هشت واحد را افتتاح خواهیم کرد.
- درجه‌بندی خانه‌های بومگردی به په صورت است؟
کلیه تجهیزات گردشگری، اماکن اقامتی و پذیرایی درجه‌بندی دارند. هتل‌ها با ستاره، از یک تا پنج ستاره درجه‌بندی می‌شوند و بقیه مراکز اقامتی از جمله مهمان‌پذیر، اقامتگاه بومگردی، مراکز پذیرایی بین‌راهی و سفره‌خانه‌های سنتی با درجه یک، دو و سه رتبه‌بندی می‌شوند. خانه‌های بومگردی هم درجه‌بندی خاصی دارند که در اواخر سال ۹۸ ضوابط درجه‌بندی اقامتگاه‌های بومگردی تهیه و به استان‌ها ابلاغ شد، معاونت گردشگری این ضوابط را به مدیران اقامتگاه‌ها و به عامل تطبیق استاندارد سازی اعلام کرد که وظیفه عقد قرارداد با تاسیسات گردشگری و ارزیابی خدمات گردشگری واحد مذکور برای دریافت درجه را برعهده دارد. چند اقامتگاه برای تعیین درجه قرارداد منعقد کرده‌اند و به زودی درجه آنان ابلاغ خواهد شد. درجه‌بندی کلی به صورت درجه یک، دو و سه خواهد بود؛ اما چنان‌چه خدماتی بیش از حد نصاب ارائه دهند در رده خود ممتاز به شمار خواهند رفت. مثلا یک واحد درجه سه که خدمات بیشتری ارائه می‌دهد اما این خدمات به اندازه درجه دو نیست درجه این واحد اقامتی «درجه سه ممتاز» خواهد بود. این روند در حال اجرا است و این درجه‌بندی ملاک صدور پروانه بهره‌برداری، و نرخنامه واحد خواهد بود.
در استان همدان با توجه به وضعیت واحدهای اقامتی تا پیش از ابلاغ این ضوابط با توجه به موافقت اصولی و درجه‌بندی اولیه داشتیم تاکنون واحد درجه یک نداشته‌ایم، اما اخیرا دو واحد داریم که به احتمال خیلی زیاد بتوانند به عنوان اقامتگاه بومگردی درجه یک ابلاغ شوند، یکی از آن‌ها اقامتگاه «خان قالان» در شهرستان کبودرآهنگ و روستای سراب است و دیگری اقامتگاه سنتی شهر پنهان که آماده افتتاح است و احتمالا در سفر وزیر محترم میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به همدان افتتاح خواهد شد.
- بومگردی‌های استان تا چه حد توانسته‌اند در جذب گردشگر و ماندگار کردن مسافر در همدان موفق عمل کنند؟
بومگردی‌ها به عنوان یکی از ظرفیت‌های اقامتی است که در سال‌های اخیر به حوزه گردشگری اضافه شده‌است. از آن‌جا که تعداد تخت اقامتگاه‌های بومگردی هم خیلی کم است و به دلیل شرایط فراگیری بیماری کرونا در جهان، ایران و به تبع آن همدان، گردشگری در سه ماهه نخست سال ۹۹ رونق چندانی نداشته‌است و هیچ یک از تاسیسات گردشگری به نسبت سال‌های گذشته سودآور نبوده‌اند؛ اما به هرحال در زمینه توزیع سفر در شهرستان‌ها و مناطق روستایی اقامتگاه‌های بومگردی خیلی موثر بوده‌است. گردشگرانی که به مناطق روستایی یا شهرستان‌های استان سفر کرده‌اند اکثر ترجیح داده‌اند در بومگردی‌ها اقامت کنند.
- ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی چه مزایایی برای مناطق روستایی دارد؟
بازگشت کسانی که قبلا از روستا به شهر مهاجرت کرده‌اند یا به عبارتی مهاجرت معکوس در برخی از روستاهای هدف گردشگری رخ داده و برخی از روستاهای استان قبلا در حال متروکه‌شدن بودند؛ اما امروزه با سرما‌گذاری جدید در حوزه بومگردی و گردشگری روستایی و بازگشت مردم به روستاها این مناطق رونقی دوباره گرفته‌اند. وقتی این اتفاق رخ می‌دهد توجه نهادهای دولتی هم به روستاها جلب می‌شود و آنان در زمینه تاسیس و تکمیل زیرساخت‌های گردشگری سرمایه‌گذاری جدید صورت می‌گیرد. مثلا روستای ملحمدره که در گذشته تا این حد به آن توجه نمی‌شد؛ اما در سال‌های اخیر با رشد و توسعه گردشگری روستایی، با ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی و زیرساخت‌های گردشگری مانند سنگ‌فرش کردن معابر و ایجاد نماهای سنتی، نورپردازی، ایجاد سرویس بهداشتی عمومی و مانند این سرمایه‌گذاری در زمینه سفره‌خانه و کافه جدیدی که ورودی روستا ایجاد شده، همه و همه از مزایای ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی در مناطق روستایی است.
با پیگیری‌های صورت‌گرفته در چند سال گذشته و با تشویق مردم از طریق استانداری و اداره‌کل میراث فرهنگی تلاش شد مردم روستا در زمینه تاسیس اقامتگاه‌ها فعال‌تر شوند، به عقیده من هنوز ظرفیت زیادی در این زمینه باقی است؛ اما نمی‌دانم چرا مردم خیلی تمایلی به سرمایه‌گذاری در این زمینه نداشتند. همدان استان چهارفصلی است که ظرفیت گردشگری فوق‌العاده‌ای دارد؛ اما بومگردی‌ها هنوز چنانکه باید توسعه پیدا نکرده‌اند. ما امیدواریم در تمام روستاهای هدف گردشگری و روستاهایی که ظرفیت گردشگرپذیری دارند اقامتگاه‌های جدیدی ایجاد شود.
- خانه‌های بومگردی بیشتر بر اقتصاد سرماه‌گذار تاثیر گذاشته یا بر اقتصاد مردم روستا نیز تاثیر مثبتی گذاشته‌است؟
وقتی یک بومگردی راه‌اندازی می‌شود نیروی انسانی اعم از خدماتی، اجرایی و نگهبان را از مردم روستا تامین می‌کند. حتی در زمان ساخت، تعمیر و تکمیل نیز از نیروی کار روستا کمک می‌گیرد. خرید محصولات باغی، دامی، سوغات و صنایع دستی و… از مردم روستا نیز به اقتصاد جامعه محلی کمک می‌کند. البته این کار بستگی به تعامل سرمایه‌گذار یا بهره‌بردار دارد که بتواند ارتباط موثری با جامعه محلی برقرار کند و این تعامل مثبت با بومیان در کسب درآمد بیشتر برای سرمایه‌گذار نیز موثر خواهد بود. یک یا دو نمونه در کل استان بوده که سرمایه‌گذار نتوانسته با جامعه محلی تعامل سازنده‌ای برقرار کند به همین سبب چنانکه باید و شاید کسب و کار آنان موفق نبوده‌است. البته آنان که توانستند خود را با جامعه محلی هم‌سو نشان دهند و ارتباط مثبت و موثری با هم داشته باشند در این حوزه بسیار موفق‌تر بوده‌اند.
- کرونا چه تاثیری بر کسب و کار خانه‌های بومگردی داشته است؟
کرونا یک معضل جهانی است و کلا تاثیر منفی بر گردشگری دنیا داشت، مراکز اقامتی و مراکز پذیرایی، آژانس‌ها و دفاتر مسافرتی، راهنمایان گردشگری و مانند این همه از این بیماری فراگیر آسیب دیدند. اقامتگاه‌های بومگردی هم از این قاعده مستثنی نبوده است و متاسفانه در این مدت شاهد تعطیلی کامل یا تعطیلی مقطعی بومگردی‌ها بودیم که البته به مرحله ابطال مجوز نرسیده اما به سبب این‌که پذیرش مسافر نداشته‌اند برای جلوگیری از زیان بیشتر به صورت مقطعی تعطیل کرده‌اند.
جاذبه‌های زندگی روستایی و گردشگری روستایی همدان تا پیش از فراگیری کرونا چقدر توانسته بود مسافران را در استان ماندگار کند؟
خود اقامتگاه بومگردی علاوه بر این‌که یک زیرساخت اقامتی به شمار می‌رود می‌تواند جاذبه‌ای برای ماندگاری گردشگری محسوب شود. گردشگری می‌تواند با جوامع محلی ارتباط برقرار کند و با شیوه زندگی روستایی، بافت فرهنگی و اجتماعی روستا، طبیعت روستا، گردشگری کشاورزی و مانند این آشنا شود و بعد از اقامت در خانه بومگردی با شهر مبدا بازگردد بدون این‌که از جاذبه‌ای تاریخی و فرهنگی استان بازدید کرده باشد. مواردی بوده که گردشگری که از زندگی شهری خسته شده مستقیم به روستا می‌رود و بعد از یکی دو روز اقامت در محیط روستایی و زندگی با جامعه محلی به زندگی روزمره خود بازمی‌گردد.
ما انتظار داریم مناطق مستعد گردشگری روستایی، خصوصا روستاهای هدف گردشگری که فضای مناسبی برای سرمایه‌گذاری است، بیشتر در مرکز توجه باشد، چراکه با استفاده از تسهیلاتی که ما در نظر داریم می‌توانند کسب‌وکار محلی راه‌اندازی کنند و نیز برای دیگران اشتغالزایی کنند. با ایجاد زیرساخت باعث پویایی و شکوفایی بیشتر محیط روستایی شوند.