*مهرداد نهاوندچی
*کارشناس ارشد مدیریت محیط زیست
- آفرود و سافاری
«آفرود»، واژه‌ای انگلیسی است که بهترین ترجمه برای آن «بیراهه» است. از همین رو به معادل فارسی آفرود، بیراهه نورد هم می‌گویند. یعنی خروج از مسیرهای همیشگی و جاده‌های آسفالته و رانندگی در زمینی که جاده‌ای در آن وجود ندارد. «سافاری» نیز که به «وحش‌گشت» مشهور است شامل، بیابانگردی و دشت‌گردی و نوعی از فعالیت طبیعت‌گردی با وسیله است که برای انجام آن اغلب از ماشین‌های دو دیفرانسیل استفاده می‌شود. این روزها سافاری و آفرودسواری به عنوان یک ورزش شناخته شده و به عقیده بسیاری، گران‌ترین ورزش دنیاست اما همین ورزش با توجه به همه دردسرها و هزینه‌هایش، این روزها مشکلاتی را نیز برای محیط زیست به خصوص مناطق شکننده و حساس کوهستانی همدان ایجاد کرده است.
- الوند، قطبی برای آفرود
فتح کاسه یخچال توسط رنو، چشمه ملک: پیست موتورسواری، اینها تنها دوتا از صدها تیتر خبرگزاری‌های استان در مورد حضور آفرود و موتورسیکلت‌ها در کوهسار و طبیعت همدان بوده است. در سال‌های اخیر بارها و بارها شاهد حضور فزاینده آفرود، موتور و اتومبیل‌سواران در مناطق حساس طبیعت و به خصوص پیکر الوند بوده‌ایم و به نوعی کوهستان الوند به یک قطب آفرود کشور تبدیل شده است. در چند روز اخیر نیز ده‌ها موتورسوار همدانی، کرمانشاهی و قزوینی کوهستان الوند را شخم زدند که به شدت خاطر کوهنوردان و علاقمندان به محیط زیست در همدان را مکدر کرد. به این بهانه به زوایای مختلف این مقوله میپردازیم.
- لزوم توصیب و اجرای قوانین مدون
بر اساس اصول محیط زیستی وقتی در مکان محیط زیستی قدم می‌گذاریم نباید رد پایی از خود به جا بگذاریم، طبق دستورالعمل‌هایی که در این رابطه وجود دارد حتی برای پوشیدن کفش‌های مناسب با طبیعت‌گردی دستوراتی وجود دارد تا گل و لای به آن نچسبد تا خاکی که زاینده است از آن منطقه خارج نشود و جابجا نشود، با این وجود حال باید حساب کرد خودرویی با چند تن وزن و عاج‌هایی به مراتب بزرگ‌تر از عاج‌های کف کفش چه مقدار گل و لای و خاک را جابجا می‌کند و چه اثر مخربی روی محیط زیست دارد. در خصوص خودروهای آفرودی نیز متاسفانه قانون مدونی برای آن وجود ندارد تا بتوان آن را اجرایی کرد و در نتیجه برخورد و مقابله‌ای با آن نیز صورت نمی‌گیرد. هرچه سریع‌تر باید در این راستا قوانینی (به خصوص برای مناطق شکننده کوهستانی) تصویب شود و به مرحله اجرا برسد تا از تخریب هرچه بیشتر محیط زیست جلوگیری شود و اگر از این‌گونه فعالیت‌ها جلوگیری نشود به خواست خودمان خاکی که زاینده است را به سمت نابودی می‌کشانیم و به فرسایش هرچه بیشتر آن کمک مضاعف کرده‌ایم.
آفرود، کراس و اثرات مخرب محیط زیستی
در تمام فصول سال و تا آن‌جا که شرایط آب و هوایی اجازه دهد، موتورهای کراس و خودروهای آفرود در کوهستان همدان جولان می‌دهند. صدمات و لطماتی که موتورسواران و رانندگان آفرود به طبیعت و محیط زیست منطقه می‌زنند جبران‌ناپذیر است. حضور موتور کراس و خودروی آفرود در کوهستان سبب از بین رفتن پوشش گیاهی منطقه می‌شود. علاوه بر آلودگی صوتی، دودی که از اگزوز این وسایل موتوری خارج می‌شود هوای سالم کوهستان را ناپاک می‌کند و سرریز روغن و یا سوخت خودروها و موتورها نیز در مسیرهای سخت با مرگ گونه‌های گیاهی، جانوری و آلودگی آب‌های جاری همراه است. حضور موتورهای کراس و اتومبیل‌های آفرود در دل طبیعت و کوهستان علاوه بر محیط زیست برای کوه‌پیمایان و گردشگران نیز ایجاد خطر می‌کند؛ افرادی که در مسیر تردد این وسایل نقلیه قرار می‌گیرند از برخورد با آن‌ها و یا خطر پرتاب سنگ از زیر لاستیک این وسایل نقلیه در امان نیستند و خودروهای آفرود و موتورهای کراس با حضور در این مناطق علاوه بر مزاحمت‌ها و خطراتی که برای کوه‌پیمایان، گردشگران و علاقمندان به طبیعت دارند محیط زیست و طبیعت منطقه را در زیر چرخ‌ها و دود اگزوزهایشان به نابودی می‌کشانند،. عموما با آغاز فصل تابستان، آب شدن برف و خشک شدن مسیرهای کوهستانی و جاده‌های عشایری، کوهستان و دشت‌های همدان به پیست موتور کراس و خودروهای آفرود تبدیل می‌شود و این در حالی است که کوهستان و دشت‌های استان همدان یک محیط زیست زنده و پایدار به شمار می‌آیند چراکه در زیر تمام قلوه سنگ‌ها مامن و زیستگاه ده‌ها جانوار و گیاهان آبزی است که با عبور از آن، تعادل و توازن اکوسیستم ما به هم می‌خورد اما با این وجود هر ساله این اتفاق بدون آ‌ن‌که با برخورد یا مجازاتی از سوی مراجع قانونی در پی داشته باشد تکرار می‌شود. ارگان‌ها و اداراتی مانند محیط زیست، منابع طبیعی و نیروی انتظامی باید با استفاده از ابزارهای قانونی خود از ورود موتور و اتومبیل به حریم کوهستان جلوگیری کنند. اطلاع رسانی، آموزش و فرهنگ‌سازی نیز در این رابطه بسیار مهم است. همچنین هیئت اتومبیلرانی و موتورسواری نیز باید با تشکیل یک کمیته متشکل از نماینده هیئت و ارگان‌های ذیربط مانند: اداره ورزش و جوانان و اداره منابع طبیعی، در ساماندهی موتورسواران کراس و اتومبیلرانان آفرود اقدام کند و مناطقی را که توان اکولوژیکی خویش را به خاطر دخالت‌های انسانی یا به دلیل عوامل طبیعی از دست داده اند، با ارزیابی توان اکولوژیکی و مسیریابی مناسب، شناسایی کرده و به ایجاد پیست های آفرود اختصاص دهد.
- قول امیدبخش آقای مدیر
در برنامه ۳۰ مهر برنامه عصر ورزش شبکه همدان، مدیرکل جدید ورزش و جوانان استان همدان، دکتر «حمید سیفی» قول داد که کدورتی که برای کوهنوردان و علاقه مندان به محیط زیست پیش آمده رفع خواهد شد. وی اظهار کرد: باید به تیم‌های آفرود برنامه بدهیم و Coach (مربی)، افراد را هدایت کند تا از مسیر مشخص بروند و هیچ کس حق نداشته باشد جز مسیرهای مشخص شده براند. همچنین در ادامه افزود: اداره ورزش و جوانان به هیئت اتوموبیل و موتورسواری برنامه خواهد داد؛ باید کار فرهنگی بکنیم باید مدیریت کنیم، باید کانالیزه کنیم تا از این ناهنجاری و تهدید، فرصتی ایجاد و ظرفیت موجود را در جهت درست استفاده کنیم. همین آفرود سواران برای امداد زلزله زده‌ها و سیل زده‌ها پیشتاز بوده‌اند و میتوانیم در رژه‌هایی از این ظرفیت به صورت هماهنگ و متحدالشکل در جهت تبلیغ ورزش نیز گام برداریم. امید است با تدابیر مدیریت جدید اداره کل ورزش و جوانان و ورود تمامی ارگان های ذی ربط، شاهد اقدامات موثر و مدیریت مناسبی برای آفرود در استان باشیم به شکلی که هم دغدغمندان محیط زیست دیگر از این بابت نگرانی نداشته نباشند، هم ورزشکاران این رشته بتوانند با سهولت بیشتری به ورزش خود بپردازند.