تپه پیسا= کارکاسی

*حسین زندی

*روزنامه‌نگار

تپه پیسا یکی از قدیمی‌ترین محوطه‌های باستانی استان همدان است. این تپه در ۳ کیلومتری تپه هگمتانه واقع شده اما به گفته باستان‌شناسان از تپه هگمتانه نیز مهم‌تر است. به دلیل این‌که تاکنون ۲۹ لایه تاریخی در این محوطه شناسایی شده که قدیمی‌ترین آن به ۵هزار سال پیش از این می‌رسد. دکتر پرویز اذکایی که بررسی‌های بسیاری در تاریخ محلی همدان دارد، در زمینه این محوطه نیز دیدگاه خاصی دارد. او با تاکید بر حضور قوم کاسی در همدان و شواهد موجود، معتقد است نام کهن این محوطه کارکاسی بوده است.

تصرف تپه پیسا

اذکایی با اشاره به تهدیدهایی که از گذشته بر این محوطه باستانی حادث شده به همدان‌نامه می‌گوید: در یک دوره‌ای شرکت آب و فاضلاب با ریختن لوله در محوطه تپه پیسا آن را تصرف کرده بود و با اعتراض ما و پیگیری قضایی جلوی این تصرف را گرفته شد، چون تپه باید کاوش می‌شد.

این پژوهشگر همدانی در ادامه توضیح می‌دهد: دکتر «محمدرحیم صراف» باستان‌شناس مشهور بنابر دوستی با ما این تپه گمانه‌زنی‌هایی کرد و پس از او  دکتر «عباس مترجم» باستان‌شناس نیز پیگیر نوشته‌های من درباره تپه پیسا شد و شروع به گمانه‌زنی درباره این تپه کرد و حتی من را هم همراه خودش برد.

دکتر اذکایی با اشاره به یافته‌های این محوطه باستانی می‌گوید: خوشبختانه که در حال تبدیل‌شدن به بدبختانه است، قبری از هزاره سوم و مربوط به مادها و نشانه‌هایی از تمدن مفرغی مربوط به کاسی‌ها در این تپه پیدا کردند. آن زمان این کاوش‌ها مایه خوشحالی شد و دکتر مترجم درباره آن مقالاتی نوشت.

او با تاکید بر اهمیت این محوطه باستانی می‌گوید: تپه پیسا کمتر از تپه هگمتانه نیست که بیشتر هم هست، چون قدیمی‌ترین منطقه سکونتگاهی همدان این تپه است و نباید به آن دست زد.

نام قدیم تپه پیسا

اذکایی با اشاره به نام این محوطه ادامه می‌دهد: اسم قدیم این تپه «کار کاسی» بوده است؛ کار در لغت بابلی به معنای لنگرگاه، کلونی و ماندگاه است و کارکاسی یعنی ماندگاه کاسیان (کاشیان). بنابراین همدان ماندگاه کاشیان بوده است. نام تپه پیسا کارکاشی به معنای قرارگاه کاشیان بوده است. به همین دلیل است جاهایی که مادها آمدند مانند تپه هگمتانه لایه‌های متفاوتی کشف شده است. اطراف آن دژ بابلیان و در عین حال معبد بابلیان هم بوده است. یکی از معابد بابلی استرمردخای است منتهی یهودیان بابلی که به همدان آمدند در آن‌جا مستقر شدند. یکی دیگر نیز حصار دزه که می‌گویند نزدیک تپه پیسا قرار گرفته و سیج آباد هم آن‌جا قرار دارد. سیج‌آباد در کتیبه‌های داریوش هم ذکر شده است. فیسیجان در سیج‌آباد قرار گرفته و ربطی به تپه پیسا ندارد، تپه پیسا به معنای تپه جزامی‌هاست. پیشنهاد می‌کنم اگر دنبال احیای این تپه هستند، نام کاسی‌ها را جایگزین «پیسا» کنند. در مقاله دروازه کاسیان و کتاب همدان‌نامه درباره این نام صحبت کرده‌ام.

این تاریخ‌نگار اضافه می‌کند: کاسیان در ایران چند کارکاشی داشتند اما بعدها به قر معرب شده است. برای مثال اصل اسم کرمانشاه قرمسین به معنای قرارگاه مادیان بوده، یکی دیگر که از نزدیک آن را دیده‌ام و در جاده تهران قرار دارد قرقاسین به معنای کارکاشی است. کلمه قزوین هم در اصل کاسپین بوده است. کاشان هم از این گروه هست. سال ۶۷۵ قبل از میلاد هوخشتره مادی که حاکم کارکاشی بوده، زمانی که قبایل مادی متحد می‌شوند، هگمتانه را به معنای محل اجتماع تعیین می‌کند.

این مورخ برجسته در ادامه می‌گوید: در اطراف این تپه چند دوره باستان‌شناسی کشف شده و کهن‌ترین تمدن آسیایی تپه پیسا است. یکی از آن‌ها دژ بابلیان بوده است؛ این‌که ما می‌گوییم دژ بابلیان منظورمان این نیست که انسان‌های اصیل بابلی در آن بودند بلکه کاشیان ششصد سال بر بابل حکومت کردند و پیش از کوروش کبیر بودند و تاریخ ناشناخته‌ای دارد.

تاریخ کاسی‌ها

اذکایی در ادامه با تشریح تاریخ کاسی‌ها می گوید: چند جا درباره آن‌ها صحبت کرده‌ام و نوشته‌ام. یعنی تاریخ ماقبل مادها در ایران تاریخ کاسیان است و درباره آن به تفصیل نوشته‌ام و هیچ کس جز من هم چنین کاری انجام نداده است. از جمله آثاری که از کاشیان به جا مانده اگرچه مربوط به تپه پیسا نمی‌شود همه‌کسی است که در ابتدا هنگه کاسی بوده و رفته رفته به همه‌کسی تبدیل شده است. یکی از آن‌ها در فامنین و دیگری در همدان بوده و قرارگاه کاسیان محسوب می‌شده است.

+++سوتیتر

اذکایی: تپه پیسا کمتر از تپه هگمتانه نیست که بیشتر هم هست، چون قدیمی‌ترین منطقه سکونتگاهی همدان این تپه است و نباید به آن دست زد.