*مهرداد نهاوندچی
*کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست
مشاغل سبز
مفهوم اقتصاد سبز چند سالی است که در ادبیات بسیاری از کشورهای توسعه یافته اهمیت ویژه‌ای یافته و در محافل علمی، اقتصادی و سیاسی دنیا به سرعت در حال معرفی و مطرح شدن است. اجرای «طرح مشاغل سبز و کارآفرینی محیط زیست» در کشورها در جهت توسعه مشاغل سبز موجود و حمایت و حفاظت از محیط زیست پیشنهاد می‌شود. مشاغل سبز ضمن کاهش مصرف انرژی و تولید پسماندهای کمتر و قابل بازیافت به کاهش هزینه‌های بنگاه‌ها و حفظ محیط زیست کمک می‌کنند. همچنین موجب کاهش حوادث و بیماری‌ها در جوامع می‌شوند و گسترش آن‌ها نیازمند کسب مهارت‌های جدید است، به همین دلیل استفاده از نیروی کار ماهر در مشاغل سبز مورد تاکید قرار گرفته است. بر اساس آخرین آمارها بیش از ۲۰۰ عنوان شغل سبز در دنیا در راستای دستیابی به توسعه و اشتغال پایدار شناسایی شده است. از تولید، فروش و خدمات صنعت دوچرخه، وسایل نقلیه الکتریکی و هیبریدی، تولید سوخت‌های جایگزین، صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر خورشیدی، بادی و امواج گرفته تا معماری سبز، اکوتوریسم، بازیافت و تصفیه فاضلاب را میتوان در زمره مشاغل سبز منظور کرد. البته با گذر زمان ضرورت دارد برخی مشاغل جدید ایجاد شده در بعضی فعالیت‌ها مانند انرژی‌های نو یا مدیریت پسماندها، جایگزین مشاغل فعلی شوند. همچنین انتظار این است که به مرور مشاغل قرمز که ماهیت آلایندگی محیط‌زیست دارند، حذف شوند و مشاغل زرد نیز در روندی که آن را بازسازی سبز می‌نامند، در جهت کاهش معضلات زیست‌محیطی حرکت کرده و به‌تدریج با محیط‌زیست سازگار شوند. خوشبختانه ظرفیت ایجاد این مشاغل در کشورهای در حال توسعه به‌مراتب بیشتر از کشورهای توسعه یافته است، زیرا از یک‌سو، این کشورها با مشکلات مختلف محیط‌زیستی مواجه هستند و از سوی دیگر به دلیل وجود ظرفیت‌های فراوان از جمله نیروی انسانی جوان و روند روبه رشد می‌توانند تغییرات عمیق و پایدار را در ساختارهای اجتماعی و اقتصادی کشورهای‌شان به وجود بیاورند. در استان ما نیز، با توجه به مسائل عدیده زیست‌محیطی، سیاست‌گذاری‌های حمایتی میتواند فرصت‌های بی‌شماری در ایجاد و رونق کسب و کارهای محیط‌زیستی به‌خصوص با اتکا بر الگوهای سبز بومی فراهم کند. با توجه به مزایای قابل‌توجهی که این مشاغل دارند، حرکت به سمت ایجاد این مشاغل ضمن ارتقای وضعیت محیط‌زیست استان، میتواند تقویت‌کننده تولیدات داخلی و راهکاری مناسب برای اشتغالزایی جوانان و کاهش بیکاری دانش‌آموختگان و اقشار تحصیلکرده در شرایط کنونی استان باشد.
هزار راه‌حل برای هزار نفر
در نشست منطقه محیط زیست در سال ۱۳۹۵ به میزبانی سازمان حفاظت محیط زیست اداره‌کل استان همدان برگزار شد، دکتر محمدی –مدیر‌کل وقت اداره‌کل حفاظت از محیط زیست استان همدان-، تعداد فارغ‌التحصیلان محیط زیست استان را ۷۰۰ نفر اعلام کرد که با توجه به نرخ بالای فارغ التحصیلان این رشته، میتوان عددی حدود ۱۰۰۰ نفر فارغ التحصیل بیکار را در گرایش های مختلف منابع طبیعی و محیط زیست در سطح استان همدان، متصور شد. در همان سال، اداره‌کل حفاظت محیط زیست همدان طی آئینی، تفاهم‌نامه همکاری بین این اداره با سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی منعقد کرد. به نظر میرسد که این تفاهم‌نامه، مغفول مانده است. اجرای دو جانبه این تفاهم‌نامه میتواند گره گشای این مسئله باشد؛ چرا که، مفاد این تفاهم‌نامه: برگزاری دوره‌های آموزشی، بازآموزی و نوآموزی اعضای سازمان نظام مهندسی کشاورزی با هدف ارتقای توانایی‌های فنی آنان، همکاری در برگزاری گردهمایی‌های ملی و بین‌المللی و سمینارها علمی و تخصصی مشترک، تسهیل در امور صدور مجوز آزمایشگاه‌های معتمد برای انجام آزمایش‌های آب، هوا و خاک واحدهای صنعتی، بررسی و اقدام در زمینه واگذاری امور صدور پروانه و دفترچه‌های شکار و صید به سازمان نظام مهندسی کشاورزی را در بر می‌گیرد. تعداد بالای فارغ التحصیلان محیط زیست استان، معادله‌ای را به وجود آورده است که شاید راه‌حل آن را در مشاغل سبز بتوان جستجو کرد. منابع و ثروت‌های استانی میتواند در زمینه ایجاد مشاغل سبز موثر باشند و با علم روز میتوانیم از این منابع برای ایجاد مشاغل سبز استفاده نماییم. مثال‌هایی از فرصت‌ها و پیشنهادهایی که میتواند زمینه ساز مشاغل سبز در استان باشد اعم از بازیافت، گردشگری پاک، حمل و نقل سبز ، ایجاد بعضی از تعاونی ها، آموزش و پژوهش و همچنین تکثیر حیات وحش و مواردی از این قبیل نام برد.
لزوم تشکیل کارگروه ویژه
برای ایجاد مشاغل سبز نیاز به تشکیل کارگروه ویژه و ارائه راهکارهای مناسب با این مشاغل هستیم ، در این زمینه عزم اداره دستگاه‌های مختلفی همچون: اداره‌کل منابع طبیعی استان، اداره‌کل حفاظت از محیط زیست، سازمان فنی و حرفه‌ای، سازمان جهاد کشاورزی، سازمان نظام مهندسی منابع طبیعی و کشاورزی، اداره‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی –فعالیت تعاونی‌ها-، بخش‌های خصوصی و سایر نهادهای ذی ربط را میطلبد.
اجرای استارپ‌ها و کارآفرینی‌های تخصصی سبز، برای فارغ التحصیلان محیط زیست، تا حدودی میتواند گره‌گشا باشد. با توجه نیاز استان، صنعت انرژی های تجدید پذیر، درختکاری و جنگل کاری، پرورش گیاهان دارویی –به خصوص گونه‌های اندمیک-، تکثیر حیات وحش، بازیافت نخاله‌های ساختمانی، تولید نرم افزار و کارآفرینی در زمینه مدیریت پسماند، تولید کیسه‌های پارچه‌ای، تولید صنایع دستی از محصولات دور ریختنی تنها جزئی از ده‌ها شغل سبز برای استان میتواند باشند که در عین کاهش مشکل اشتغال فارغ التحصیلان، به حل برخی از معضلات محیط زیستی استان نیز کمک شایانی خواهند کرد. اما شاید بتوان مهم‌ترین شغل سبز را با توجه به ظرفیت استان، گردشگری پاک با ظرفیت‌های بی‌شمار آن نام برد. ظرفیت‌هایی همچون ایجاد زیرساخت و اشتغالزایی در زمینه انواع گردشگری پاک مانند: اکوتوریسم، گردشگری زمستانی، گردشگری مسئولانه کوهستانی، آموزشی، علمی، مزرعه، روستایی، تنوع زیستی، اسکی، ماجراجویی، رودخانه، تالاب و ایجاد خانه های بوم گردی را برشمارد. که اینان، مضاف بر ایجاد اشتغال، زمینه‌ای برای حرکت شتبان چرخ توسعه پایدار استان هم هستند.