سد گرین مجوز ارزیابی زیست محیطی ندارد
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان: جاده برگشت گنجنامه پیوست محیط زیستی ندارد و ساخت آن خلاف قانون است
جعفری‌نژاد بسطامی: پروژه‌هایی که در ماده ۲۳ تعریف می‌شوند و اعتبارات ملی دریافت می‌کنند باید پیوست محیط زیستی و پیوست‌های دیگر داشته باشند و حتی شامل برخی مجوزهای محیط زیستی هم نمی‌شوند و صرفا نظر دستگاه‌های مختلف درباره آن‌ها اخذ می‌شود.
*حمیدرضا حق‌نظری
*روزنامه‌نگار
این روزها همدان با چالش‌های محیط زیستی زیادی دست به گریبان است و وظیفه دوستداران محیط زیست پرداختن به این چالش‌ها آن هم در شرایطی است که مردم درگیر مسائل اقتصادی و مصایب کرونا هستند. «محسن جعفری‌نژاد بسطامی» مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان با حضور در دفتر هفته‌نامه همدان‌نامه به برخی سوالات ما در این زمینه پاسخ داد.
- در شرایط فعلی کشور، وضعیت اعتبارات اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان چگونه است؟
بودجه از دغدغه‌های همیشگی حوزه محیط زیست است. از یک طرف باید بگوییم چه در بودجه هزینه‌ای مانند حقوق همکاران چه در عملیات تملکی اتفاقات خوبی افتاده است و از طرفی، از آن‌جایی که ردیف اعتبارات محیط زیست، ملی شده، کمبودهایی در بخش مزایا اتفاق افتاد اما امیدواریم با پیگیری‌هایی که در سطح ملی در حال انجام است، شاهد رفع مشکلات حقوق و مزایای کارکنان محیط زیست باشیم. در بخش اعتبارات تملکی نیز امسال نسبت به سال‌های قبل اتفاقات خوبی افتاد و رشد خوبی داشتیم اما مشکلی که وجود دارد این‌که در این زمینه عقبه بسیار ضعیفی چه در استان همدان چه در برخی استان‌های دیگر وجود دارد و همواره با مشکلات اعتباری در زمینه تأمین خودروها، ساختمان‌ها، پاسگاه‌های محیط بانی و بخش‌های دیگر مواجه هستیم اما در سال اخیر موفق شدیم پس از سال‌ها در منطقه حفاظت‌شده خانگرمز پاسگاه محیط بانی مناسب بسازیم اما هنوز یک پاسگاه محیط بانی و مرکز پایش و حفاظتی در تالاب آق‌گل نداریم که این‌ها نشان‌دهنده کمبودها در استان است. اما امیدواریم با پیگیری‌های صورت‌گرفته و تعهداتی که به صورت غیررسمی داده شده، در سال آینده بتوانیم خیلی از این کمبودها را جبران کنیم و خلأها را پوشش دهیم.
- بهتر است به سراغ تالاب آق‌گل برویم. میزان آبی که در تالاب وجود دارد خیلی کم است و در بدترین وضعیت خود قرار دارد. الان حق‌آبه این تالاب و صحبت‌هایی که با استان مرکزی شده در چه وضعیتی است؟ آیا اتفاق جدیدی افتاده است؟
وضعیت تالاب آق‌گل را باید به دو دوره تقسیم کرد؛ یکی دوره‌ای که کل کشور خشکسالی تقریبا ده ساله تجربه کرد و خیلی از تالاب‌های کشور از جمله آق‌گل خشک شدند و دیگری دوره‌ای که به خصوص از سال گذشته آغاز شده و با بارندگی‌هایی که داشتیم و خیلی از تالاب‌های کشور از جمله آق‌گل آب‌دار شدند و با اقدامات اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان، منابع آبی پشت تالاب وارد آن شد و آق گل وضعیت مناسبی پیدا کرد و همان میزان آب تاکنون در تالاب باقی مانده است. بنابراین این‌که می‌گویید آق‌گل در بدترین وضعیت خود قرار دارد را نمی‌پذیرم. در حال حاضر پرندگان مهاجر زیادی به این تالاب آمده‌اند و من امیدوارم با بارندگی‌هایی که پیش‌بینی شده، این وضعیت در فصل زمستان حفظ شود. یکی دیگر از اقدامات اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان برای آق‌گل این بود که از سالیان گذشته اگر آبی بود، پشت دیواره تالاب گیر می‌کرد و با ساخت یک کانال این مشکل حل شد. جزو برنامه‌هایمان است که با جذب اعتبار سه تا چهار کانال در بخش‌های مختلف تالاب ایجاد کنیم تا آب را به تالاب هدایت کند. مطالعات ملی حق‌آبه آق‌گل نیز تقریبا به نتیجه رسیده و اگر در پایین دست تالاب که در حوزه استان مرکزی است، آب وجود داشته باشد، به تالاب هدایت می‌شود و کسی جلوی آن را نمی‌گیرد و مشکلی وجود ندارد اما اتفاقاتی مانند کشاورزی و انحراف مسیری در بالادست می‌افتد که باعث می‌شود ما نتوانیم آن میزان آبی که مدنظر است به سمت تالاب هدایت کنیم.
- اخیرا در دیداری که استاندار همدان با رئیس سازمان حفاظت محیط زیست داشت، درباره معادن صحبت شد که انعکاس رسانه‌ای زیادی نداشت. چرا معادنی مانند آهنگران که در منطقه حفاظت‌شده لشگردر وجود دارند، توسط محیط زیست مدیریت نمی‌شوند و چه نیازی هست که استاندار وارد این موضوع شود. این شبهه وجود دارد که احتمالا اتفاقاتی خواهد افتاد که با روال قانونی مغایرت دارد…
معدنی مانند آهنگران حدود ۷۰ سال در منطقه حفاظت شده لشگردر فعال بوده‌اند. آن‌چه اتفاق افتاده و جای نگرانی داشت این بود که بعد از سال‌ها، فعالیت این معدن در چهارچوب اصولی و مدیریت‌شده صورت نمی‌گرفت و مجوزهای لازم برای فعالیت این معدن صادر نشده بود. ما پیگیر این موضوع بودیم که یا معادن نباید در این منطقه فعالیت کنند یا بر طبق مجوز فعالیت کنند. در جلسه‌ای که مدنظر شماست درباره صنایعی صحبت شد که وابسته به معدن و در حال فعالیت بودند و به مجوز نیاز داشتند. فعالیت این معادن مشمول گزارش‌های زیست‌محیطی می‌شود که دریافت این گزارش‌ها نیازمند هماهنگی‌هایی در سطح ملی بود و به همین دلیل استاندار و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در این زمینه جلسه برگزار کردند.
- نقدی که در ما در حضور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم مطرح کردیم، این است که گزارش‌های ارزیابی در دسترس رسانه‌ها و فعالان محیط زیست قرار نمی‌گیرد و آن‌ها در جریان میزان آلودگی که هر واحد صنعتی ایجاد می‌کند و این‌که چه تمهیداتی برای آن اندیشیده شده، قرار نمی‌گیرند. حتی گزارش های کلی نیز در این زمینه وجود ندارد. برای مثال جاده همدان به تویسرکان که به زودی احداث می‌شود، ارزیابی محیط زیستی ندارد…
پروژه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ پروژه‌هایی که مشمول ارزیابی محیط زیستی می‌شوند و دیگری پروژه‌های عمرانی که پیوست محیط زیستی دارند و این دو هیچ ربطی به هم ندارند. رئیس سازمان حافظت محیط زیست اعتقاد دارد اطلاعات پروژه‌هایی که نیاز به ارزیابی محیط زیستی دارند باید به صورت شفاف در اختیار عموم قرار بگیرد و به همین دلیل اطلاعات این پروژه‌ها در پورتال سایت سازمان موجود است. اما برخی پروژه‌ها پیوست محیط زیستی دارند؛ برای مثال پروژه‌هایی که در ماده ۲۳ تعریف می‌شوند و اعتبارات ملی دریافت می‌کنند باید پیوست محیط زیستی و پیوست‌های دیگر داشته باشند و حتی شامل برخی مجوزهای محیط زیستی هم نمی‌شوند و صرفا نظر دستگاه‌های مختلف درباره آن‌ها اخذ می‌شود. درباره پروژه‌های استان هم همین‌طور است و اگر پروژه‌ای این پیوست‌ها را ندارد حتما مطالعات آن را انجام نداده‌اند و اگر از ما مجوز بخواهند، صادر نخواهیم کرد.
- اما این پروژه در حال انجام است…
خب این خلاف قانون است و حتما نهادهای ذی‌ربط به آن ورود خواهند کرد.
- با این شرایط بیشتر پروژه‌های استان ارزیابی محیط زیستی ندارند. برای نمونه مطالعات محیط زیستی سد گرین نهاوند و سد خرم‌رود تویسرکان که به عنوان مهم‌ترین پروژه‌های استان انجام نشده است…
دو نوع پروژه وجود دارد؛ پروژه‌هایی که در حال فعالیت بودند و از اعتبارات ملی استفاده کرده بودند و متعلق به سال‌های قبل بودند اما فرایندهای قانونی لازم در حوزه محیط زیست را طی نکرده بودند. این پروژه‌ها قابل توقف نیستند، بنابراین فرایند دیگری برای آن‌ها تعریف کردند و از آن زمان طبق دستورالعمل با آن‌ها رفتار می‌شود. سد گرین مجوز ارزیابی محیط زیستی ندارد و پیگیری‌های لازم در این‌باره صورت گرفته است. دیگری پروژه‌های جدید که حتما باید ارزیابی‌های محیط زیستی آن‌ها انجام شود مانند پتروشیمی هگمتانه که ارزیابی محیط زیستی دارد.
- شکارهایی که با مجوز سازمان حفاظت محیط زیست انجام می‌شود مانند شکار کبک و گزار، همواره مورد توجه مردم و رسانه‌هاست. آمار کبک‌های موجود در کوهستان‌های کشور پایین است هرچند تعداد آن‌ها اعلام نمی‌شود، مجوز شکار گراز و کل و بز هم که در استان‌های دیگر صادر می‌شود. در استان همدان وضعیت چطور است؟
در استان همدان هیچ مجوزی برای شکار قوچ و میش و کل و بز صادر نشده چون هم به لحاظ برد محیطی و هم تراکمی که این گونه‌ها باید داشته باشند، به صلاح نبوده است. ما چیزی تحت عنوان شکار گراز نداریم بلکه مجوز میرشکاری با هدف دفع گونه‌های مزاحم صادر می‌شود. در برخی مزارع کشاورزی و باغی که شکایت‌هایی مبنی بر خسارت وارد کردن گرازها گزارش می‌شود، تعدادی مجوز محدود برای شکار صادر می‌شود که با نظارت کارشناسان صورت می‌گیرد تا دفع گونه مزاحم انجام شود وگرنه شکار گزار عایدی مالی برای اداره‌کل حفاظت محیط زیست ندارد که به خاطر آن مجوز صادر کند. شکار پرندگان آبزی هم نداریم اما تعداد محدودی مجوز شکار کبک صادر کرده‌ایم که آن هم بر اساس مطالعات کارشناسی و ارزیابی وضعیت شهرستان‌ها بوده است.
- منطقه آلمابلاغ به علت محیط بانان کمی که دارد، آن‌طور که باید حفاظت نمی‌شود و از طرفی به علت مشکلاتی که با معدن منطقه وجود دارد، مطالعات آن به صورت کامل انجام نشده و هنوز منطقه حفاظت‌شده به معنای واقعی نیست. درباره وضعیت این منطقه توضیح دهید.
وقتی گفته می شود منطقه حفاظت شده یعنی منطقه حفاظت شده است. استفاده از عبارت حفاظت‌شده به معنای واقعی نیست غیرفنی است چون منطقه حفاظت‌شده به منطقه‌ای گفته می‌شود که مراحل خاصی طی کرده باشد و به صورت رسمی این عنوان را دریافت کرده باشد. اما مشکلاتی مانند کمبود محیط بان در این مناطق و دیگر مناطق کشور و همدان مورد تأیید است. در استان همدان حتی در بخش اداری و فنی نیز با کمبود جدی نیرو مواجه هستیم اما مسائلی مانند وجود معدن در آلمابلاغ واقعیت موجود است و ما تلاش بر مدیریت این واقعیت داشته‌ایم و تلاش کرده‌ایم اثرات منفی معدن بر این مناطق کمتر باشد. با تلاش‌هایی که در طوی یک سال گذشته انجام شده، وضعیت منطقه آلمابلاغ نسبت به قبل بهتر شده و نیروهای آن و همچنین عشایر ساماندهی شده است اما تا نقطه مطلوب فاصله داریم.
- تصادفات جاده‌ای برای گونه‌های جانوری به خصوص روباه که منجر به تلف‌شدن گونه‌ها می‌شود، افزایش پیدا کرده است. در این زمینه فرهنگسازی نشده و هیچ‌گونه هماهنگی با دستگاه‌های مختلف وجود ندارد. این جاده‌ها معمولا علائم خاصی هم ندارند…
اولا در استان همدان هیچ جاده‌ای از میان مناطق حفاظت‌شده نمی‌گذرد اما جاده‌هایی که در کنار این مناطق هستند و ممکن است گونه‌های مختلف از آن‌ها عبور کنند باید علائم خاصی داشته باشند و برای گونه‌ها زیرگذر و روگذر تعریف و طبق قانون در جاده‌های جدید باید این پیش‌بینی‌ها انجام شود. وزارت راه و شهرسازی هم خیلی در این موضوع دخیل است و ما درخواست کردیم چنین مسائلی برای پیمانکاران تشریح و اعتبارات لازم برای رعایت آن‌ها در نظر گرفته شود. ما به دنبال توسعه پایدار هستیم.
- در صورت رخ‌دادن تصادف و تلف‌شدن یا مصدوم شدن گونه‌ها امگان گزارش به محیط زیست وجود دارد؟
بله. شهروندان در صورت مشاهده چنین صحنه‌ای شماره پلاک خودروی متخلف را ثبت کنند و در اختیار محیط زیست بگذارند و مطمئن باشند برخورد قانونی لازم با آن‌ها انجام خواهد شد.
- درباره آخرین وضعیت «سعید مومیوند» محیط‌بان همدانی توضیح دهید.
خوشبختانه با پیگیری‌های صورت‌گرفته حکم اعدام این محیط‌بان نقض شد و از طریق استانداری و مراجع قضایی پیگیر هستیم وی با قید وثیقه تا پایان سال آزاد شود. امیدوارم دیگر شاهد چنین اتفاقی برای هیچ محیط‌بانی نباشیم.
- همدان از نظر آلودگی هوا در چه شرایطی است؟
مهم‌ترین دلیل آلودگی هوا در همدان تراکم شهری و تردد زیاد خودروهاست و بخشی هم به اقلیم منطقه برمی‌گردد و همجواری با کوهستان الوند باعث تجمع آلاینده‌ها در همدان و خارج‌نشدن آن‌ها به خصوص در فصل سرد می‌شود. همدان فقط یک دستگاه پایش هوا در بیمارستان بعثت دارد و با توجه به جمعیت این شهر حداقل به سه تا چهار دستگاه نیاز است و این نیاز به دستگاه‌های ذی‌ربط اعلام شده است. ضمن این‌که در همدان بنزین یورو ۴ توزیع می‌شود اما این‌که چقدر خودروهای همدان ظرفیت استفاده از این سوخت مناسب را دارند، باید مورد مطالعه قرار بگیرد. با این وجود در زمینه آلودگی هوای همدان نگرانی‌هایی وجود دارد. حل این مشکلات نیاز به برنامه‌ریزی‌هایی در سطح ملی دارد. ضمن این‌که بلندمرتبه‌سازی در همدان هم مطرح است و نباید در مسیر کریدور خروج هوا باشد و مطالعات آن باید توسط راه و شهرسازی انجام شود.
- سهم محیط زیست از تبلیغات در بیلبوردهای شهری چقدر است؟
متأسفانه یک ریال اعتبار برای فرهنگسازی و آموزش در حوزه محیط زیست وجود ندارد که نیاز به برنامه‌ریزی‌ها و توجهات ملی است. با این وجود هشت ماه پیش طرح جامع آموزش را در استان مطرح کردیم اما هنوز با آن موافقت نشده است. ضمن این‌که همه دستگاه‌ها باید در زمینه آموزش محیط زیست وارد شوند.