میراث، حق مالکانه و توسعه
*حسین زندی
*سردبیر
داستان از طرحی آغاز شد که شورای شهر همدان مصوب کرد تا برای ساخت و ساز در بافت تاریخی همدان به استعلام از میراث فرهنگی نیاز نباشد. در واقع این مصوبه خلاف مصوبهای بود که در ۲۵ خرداد ۱۳۹۶ از سوی شورای عالی معماری و شهرسازی کشور برای تعیین محدوده بافت تاریخی ۱۶۸ شهر کشور به متولیان شهری از جمله مسئولان همدان اعلام شده بود. چه چیزی اعضای شورای شهر را به طرح چنین تصمیمی و تصویب این مصوبه واداشت که قوانین و مصوبات بالادستی را هیچ بشمارد و از قوانین تخطی کند، پرسشی است که هنوز پاسخی به آن داده نشده اما به هر حال تصمیم شورای شهر همدان به اختلاف بین شهرداری و میراث فرهنگی و از سوی دیگر نارضایتی مردم به ویژه شهروندانی که در بافت تاریخی همدان زندگی میکردند، دامن زد. به سخن دیگر شورای شهر همدان با این مصوبه مردم را دنبال نخود سیاه فرستاد. در حالی که اگر شورای شهر به فکر مردم بود باید ابتدا برای رعایت حقوق مردم و حفظ منافع ساکنان بافت مصوبهای مبنی بر ارائه بستههای تشویقی برای ساکنان این منطقه در نظر میگرفت، نه اینکه به اختلافها و اعتراضها دامن میزد.
همانطور که شهروندان وظیفه دارند مسئولیت شهروندی را رعایت و مالیات و عوارض پرداخت کنند، مدیریت شهری نیز باید خدمات مناسبی به شهروندان ارائه و نسبت به هر منطقهای به زیرساختها نیز توجه کند. ساکنان بافت قدیم همدان پیش از سال ۱۳۹۵ بدون استعلام از میراث فرهنگی ساخت و ساز میکردند اما کسانی که پس از این تاریخ تصمیم و اقدام به ساخت و ساز در منطقه کردهاند به استعلام کردن از ادارهکل میراث فرهنگی معترض هستند چراکه قوانین حفاظت از بافت تاریخی اجازه افزایش ارتفاع ساختمانها را در بافت تاریخی نمیدهد. یکی از دلایل اعتراض آنها تفاوت ارتفاع بین مالکینی است که پیش از ۹۵ مجوز ساخت گرفتهاند و کسانی که میخواستند در سالهای ۹۸و۹۹ عملیات ساخت و ساز انجام دهند. حال مالکان اگر بنابر قانون نمیتوانند از تراکم و ارتفاع مانند گذشته استفاده کنند این تبعیض چگونه جبران میشود؟ شورای شهر باید پیش از تصویب چنین مصوبهای یک بسته کامل تشویقی به شهروندان ساکن بافت پیشنهاد میکرد تا آنها بتوانند انتخاب کنند. به طور مثال امتیاز تجاری و اداری به جای مسکونی به آنها داده یا مجوزهایی مناسب با بافت منطقه مانند کافه، فرهنگسرا، خانه بومگردی و مکانهای فرهنگی به آنها داده میشد یا اینکه در مناطق دیگر به آنها تراکم و ارتفاع داده میشد اما با این مصوبه شورای شهر و شهرداری و میراث هر سه از مسئولیت شانه خالی کردند و در واقع بازنده اصلی در این مصوبه مردم و ذینفعان ساکن بافت بودند.
سوال دیگری که همچنان ذهن کارشناسان را به خود مشغول کرده سکوت و غیاب مدیرکل راه و شهرسازی استان همدان در این ماجراست در حالی که او نماینده شورای عالی معماری و شهرسازی است و در مقابل اختلافات بین شورای شهر و شهرداری با میراث فرهنگی مسئول است و باید به عنوان ناظر و هم نماینده شورای عالی معماری شهرسازی باید پاسخگو باشد.