*رضا کرمی
*کارشناس ارشد تاریخ
بانو دکتر «صغری آزرمی» نخستین آسیب‌شناس (پاتولوژیست) و نخستین مؤسس پایگاه سیتولوژی که جان صدها زن را در مرحله ابتلا به سرطان نجات داد در سال ۱۲۹۳ هـ .ش در اسدآباد چشم به جهان گشود.
وی تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه تأیید همدان به پایان رساند. پدر بانو صغری آزرمی، «محمد حسن خان» آزرمی که از قشر خرده مالک اسدآباد بود، به دلایل مشکلات خانوادگی از همدان رهسپار کرمانشاه شد. اما پس از مدتی دوباره به این شهر بازگشت. در گرماگرم جنبش آزادی خواهان ایران برای استقرار حکومت مشروطه او تحت تاثیر افکار نو این گروه قرار گرفت و بر خلاف رسم و رسوم زمان بر آن شد که دخترانش را برای کسب علم روانه مدرسه کند.
بانو صغری آزرمی در سن ۱۳سالگی موفق شد دوره دبیرستان را به پایان برد و در آن زمان به پیشنهاد اولیه دبستان تأیید در همدان در همان مدرسه که تحصیل کرده بود تدریس در کلاس‌های پنجم و ششم را بر عهده گرفت. پس از چندی خواهر وی گواهینامه ششم ابتدایی را دریافت کرد، اما به دلیل این‌که جثه کوچک و کودکانه‌اش برای آموزگاری برازنده نبود پدر او را راهی مدرسه آمریکایی کرد. حضور خواهر در مدرسه آمریکایی مقدمه‌ای شد تا بانو صغری آزرمی برای آموختن زبان انگلیسی تلاش را آغاز کند و با دشواری بسیار نخستین گام‌ها را برداشت و در این راه از خواهرش کمک گرفت.
هنگامی که مسئولان مدرسه آمریکایی از این آگاه شدند او را برای تدریس و تحصیل همزمان در مدرسه خود دعوت کردند و از وی خواستند از تدریس در مدرسه دولتی چشم‌پوشی کند. وی دو سال در مدرسه آمریکایی فعالیت داشت اما بار دیگر مانند یک دانش آموز معمولی به مدرسه رفت و سرانجام موفق شد دیپلم مدرسه آمریکایی همدان را که برابر با دوره ده ساله مدارس ایرانی بود دریافت کند و به سمت دبیری دبیرستان آمریکایی به کار پرداخت. او در ضمن تدریس، آموختن نزد دبیران خصوصی را آغاز کرد تا برای شرکت در کلاس یازده دبیرستان آمادگی یابد. وی با عزیمت به تهران در مدرسه آمریکایی تهران به تحصیل ادامه داد و در سال ۱۳۱۱ هـ .ش گواهینامه دوره دوم متوسطه را دریافت کرد.
دکتر آزرمی بار دیگر به همدان بازگشت و این زمان مصادف شد با تعطیلی مدارس ابتدایی خارجی که دستور آن توسط وزارت فرهنگ وقت صادر شده بود. با پیشنهاد مسئولان دبیرستان آمریکایی همدان بانو صغری آزرمی امتیاز دبستان اکباتان را به دست آورد و مدت ۵ سال ریاست آن را به شیوه دبستان آمریکایی عهده‌دار شد. پس طی این مدت علاقه به ادامه تحصیل و رسیدن به مدارج علمی سبب شد از ریاست دبستان استعفا دهد و بار دیگر راهی تهران شود. این بار در دوره کالج آمریکایی شرکت کرد و دوره چهار ساله کالج را سه ساله به پایان رساند و از دانشکده پزشکی فیلادلفیا برای ادامه تحصیل بورس گرفت. مقدمات تهیه گذرنامه را پشت سر گذاشت اما در تهیه گذرنامه توفیق نیافت و ناچار از بورسیه چشم پوشید.
این بار به دانشکده پزشکی دانشگاه تهران مراجعه کرد اما تلاش‌هایش برای قبولاندن دیپلم کالج آمریکایی به جای دیپلم دبیرستان پسران به جایی نرسید و رئیس دفتر دانشکده گواهینامه دوره دوم متوسطه دختران را برای شرکت در کنکور کافی ندانست و قبولی او را برای شرکت در کنکور به یکسال شرکت وی در کلاس ویژه دانشسرای عالی مشروط کرد. اما چندی بعد وزارت فرهنگ همان دیپلم کالج آمریکایی وی را معادل لیسانس شناخت.
بانو آزرمی با اتمام دانشکده پزشکی در سال ۱۳۲۶ هـ .ش عازم آمریکا شد و در بیمارستان زنان شهر شیکاگو به طبابت پرداخت. وی به عنوان پزشک متخصص آسیب‌شناسی (پاتولوژی) درمان بیماران را به عهده گرفت. فعالیت وی سبب شد که در سال ۱۳۳۶ هـ .ش با استخدام در انستیتو تاج وابسته به دانشگاه تهران ریاست درمانگاه را برعهده گیرد. مدت ۸ سال در این انستیتو فعالیت داشت و در سال ۱۳۳۴ هـ .ش به دعوت دولت استرالیا در دانشگاه ملبورن در بخش آسیب شناسی مشغول به کار شد و یکسال بعد رهسپار بالتیمور در آمریکا شد و این بار در دانشگاه جان هاپکینز در بخش سلول‌شناسی به کار مشغول شد.
در بازگشت به ایران بار دیگر در انستیتو تاج و در جمعیت ملی مبارزه با سرطان به فعالیت پرداخت و تا پایان خدمات دولتی در این موسسه فعالیت داشت. دکتر صغری آزرمی در اواخر دهه ۴۰ خورشیدی با قبول مسئولیت در پایگاه سیتولوژی (زایشگاه فرح پهلوی) به خدمات پزشکی ادامه داد و بر اساس آماری که هنگام خدمتش انتشار یافت موفق شد با آزمایش سلول شناسی بر روی ۳۰ هزار زن در این پایگاه گروه بسیاری از زنان و مادران را که در آستانه ابتلا به بیماری قرار داشتند شناسایی و از خطر مرگ برهاند. متاسفانه نامبرده که از نخستین زنان پزشک و نخستین زن متخصص سرطان در ایران است در سال ۱۳۵۲ هـ .ش خود به این مرض مهلک درگذشت.
منابع:
۱.بررسی تاریخی اوضاع پزشکی و پزشکان استان همدان در دوره پهلوی دوم، رضا کرمی و دیگران، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی همدان، ۱۳۹۸، صص۱۷۷-۱۷۹
۲.کارنمای زنان کارای ایران از دیروز تا امروز، پوران فرخزاد، نشر قطره، ۱۳۸۱، ص۳۸