همه چیز درباره سرطان پستان

*مریم رازانی

*نویسنده

براساس بررسی‌های صورت گرفته در هر چهل دقیقه یک زن در ایران به سرطان پستان دچار می‌شود. یعنی از هر هشت زن دو نفر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند. در گذشته‌های نه چندان دور سرطان سینه زنان نزد بسیاری از مردمان تابو شمرده می‌شده و از سخن گفتن درباره آن احتراز می‌جسته‌اند. هنوز هستند زنانی که در شهرهای کوچک و به ویژه در روستاها به دلیل ناآگاهی و باورهای غلط و یا حتی ترس از به هم خوردن زندگی خانوادگی به امید واهیِ بهبودِ خود بخودی از ابراز آن خودداری می‌کنند و قربانی می‌شوند.

آشکار است که عارضه سرطان به خودی خود وجود ندارد و تنها از تکثیر بی‌نظم و ترتیب سلول‌های طبیعی بدن به وجود می‌آید. شاید اگر بشر در طول قرن‌ها مبارزه با این بیماری، همزمان به راهکارهایی برای نظم دادن به خواب و خوراک و فعالیت و در نتیجه سلامت پایدار خود می‌اندیشید، خیلی پیش از این بر هرج و مرج سلولی و بافتی پیروز می‌شد و میلیون‌ها انسان از مرگ حتمی رهایی می‌یافتند. خوشبختانه امروزه وحشت از سرطان تا حد قابل توجهی کاهش یافته، چنان‌که گاه با یک سرماخوردگی ساده مقایسه می‌شود اما این نوع نگرش باعث نمی‌شود که انسان‌ها نقش خود را در ناهمگونی‌هایی که در طبیعت ایجاد کرده و غیرمستقیم باعث رشد هیولاوار این عارضه شده‌اند، نادیده بگیرند.

پیشینه سرطان پستان به دوران باستان می‌رسد. بر اساس پژوهش‌های انجام گرفته، این عارضه مهلک نخستین بار در۱۶۰۰ پیش از میلاد در مصر مشاهده و درمان شده است. «آتوسا» دختر کورش کبیر که با داریوش اول ازدواج کرد، از نخستین زنانی است که به دلیل عوارض مربوط به سرطان پستان فوت کرد. سرطان سینه مانند سایر سرطان‌ها غیرواگیر است. این بیماری در جهان نیز تا قرن‌های متمادی تابو شمرده می‌شد. در سال ۱۹۹۲ میلادی بانویی آمریکایی به نام شارلوت هایلی با پی‌ریزی حرکتی به نام «روبان صورتی» اطلاع رسانی در مورد آن را آغاز کرد و جامعه را برای مبارزه با آن تهییج کرد.

امروزه مقالات بسیاری درباره تشخیص سرطان پستان و چگونگی پیشگیری و درمان آن به رشته تحریر درآمده و از طریق مجلات و رسانه‌های وابسته به پزشکی و حتی مجلات مربوط به خانواده در دسترس مردم قرار داده شده است. طبق مستنداتی که در دانشنامه آمده، هفتاد درصد مرگ‌های ناشی از سرطان در کشورهای در حال توسعه رخ داده و سبک غلط زندگی را از عوامل اصلی ایجاد آن برشمرده‌اند. شاید در شرایط کنونی که تحریم و احتکار و اختلاس و نبود تعهدات انسانی و از آن مهم‌تر بی‌سوادی و بی‌تفاوتی نسبت به زندگی مردم را محاصره کرده  و روز به روز حلقه را تنگ‌تر می‌کند، سخن از تغییر سبک زندگی طنز تلخی بیش نباشد اما تا تغییر صورت نگیرد، معجزه‌ای هم به وقوع نخواهد پیوست. سیگار، چاقی‌های مفرط ناشی از تغذیه غلط، گوشت‌های قرمز وارداتی، غلات مسموم محصولات غیراستانداردِ برخی از کارخانه‌های تولید مواد غذایی یا خانگی، جراحی‌های غیرلازم، الکل، ریزگرد، پارازیت، استرس‌های ناشی از فقر و کاهش روزبه روز ارزش پول،  بیکاری، بی‌اعتمادی به یکدیگر، تلاشی خانواده‌ها و نومیدی از آینده دست به دست هم داده و مردم را بی‌سلاح در معرض انواع بیماری و به طور عمده سرطان، قرار داده است.

اگر به پرسش‌هایی که پیش از عمل جراحی تومور پستان در بیمارستان‌ها از بیماران پرسیده می‌شود نگاه کنیم، جز به معدودی سؤال از جمله توارث، مصرف سیگار، استفاده از قرص‌های ضد بارداری و مسائلی از این نوع، برنخواهیم خورد. گاه همان پرسش‌ها هم به دلیل پنهانکاری‌های زنان، بی‌پاسخ و مکتوم می‌ماند و نتیجه‌ای به دست نمی‌دهد. در شرایطی که پزشک خانواده هنوز در اکثر نقاط کشور جا نیفتاده است، داشتن پرونده پزشکی شخصی و نگاهداری سوابقی مانند بررسی  (چکاپ) های احتمالی و نسخه‌ها و آزمایش‌ها کمک زیادی به تشخیص بیماری می‌کند. سرطان سینه علائم آشکاری دارد. حتی خود شخص هم با توجه به اطلاعاتی که منتشرشده و در دسترس هست، می‌تواند با یک یا چند معاینه ساده به وضعیت خود آگاه شود. اگرچه مشکلات و نارسایی‌های جامعه نقش عمده‌ای در ابتلای اشخاص به بیماری‌های گوناگون دارد، اما گاهی زنان تحت تأثیر تبلیغات تجاری از قبیل جراحی‌های زیبایی، تزریقات هورمونی بعد از یائسگی، تزریق ژل، مصرف قرص‌های رنگارنگِ تناسب صورت و اندام قرار می‌گیرند و صدمات جبران‌ناپذیری به خود وارد می‌کنند که خواه ناخواه مسیر را برای سرطان هموار می‌کند. محروم کردن نوزاد از شیر مادر، مقاومت نوزاد و مادر را در برابر بیماری کاهش می‌دهد اما برخی این موهبت را به عمد از خود و فرزندشان دریغ می‌دارند. شایع‌ترین نوع سرطان پستان، سرطان از منشاء مجاری شیری است و از آن‌جا که این نوع بافت بیشتر در یک چهارم بالایی و خارجی پستان وجود دارد،  در حدود نیمی از تومورها در ربع فوقانی و خارجی آن یافت می‌شوند.

سرطان پستان تنها مختص زنان نیست. مردان، به ویژه مردان بالای ۶۰ سال نیز با درصد کمتری نسبت به زنان در معرض این بیماری قرار می‌گیرند. هورمون درمانی، سابقه خانوادگی، بیماری‌های کبدی، چاقی، دخانیات، الکل، برخی جراحی‌ها و گاه جهش ژنتیکی ابتلا به سرطان پستان را در مردان افزایش می‌دهد.

مهم‌ترین عامل در رهایی از سرطان بعد از تشخیص زودهنگام و درمان سریع، نیرومندی ذهنی خودِ بیمار است. بسیاری از زنان و مردانِ مبتلا به کمک همین عامل نه تنها بیماری را پشت سرگذاشته و بهبود یافته‌اند، بلکه بعد از درمان به موفقیت‌های شگفتی دست یافته‌اند که شاید پیش از آن در تصورشان نمی‌گنجیده. با ابزار صبر، امید، برنامه‌ریزی برای آینده، کتاب، فیلم، موسیقی عشق به خانواده و زندگی را به چشم هنر نگریستن، می‌شود سرطان را هم به دیار نیستی فرستاد.