هویت گم شده در نمای رومی
*بهرنگ مجیدی
*مهندس معمار
هر قوم و تمدنی با عناصری شناخته میشوند که این عناصر ریشه در فرهنگ و هویت آن تمدن دارند. برای مثال مردم سرزمین پارس را با زبان فارسی، موسیقی سنتی ایرانی و سبک معماری خاص این منطقه در دنیا میشناسند و در حقیقت این ارکان شاخصه های هویتی مردمان این سرزمین هستند.
سبک معماری یکی از عناصر با اهمیت برای بیان هویت و زندگی هر قوم در هر منطقه و سرزمین است. سبک معماری هر منطقه بیانگر نحوه زندگی، نوع اقلیم و حتی طرز تفکر ساکنان آن منطقه است. تمدن ایران به علت قرار گیری در منطقه خاورمیانه، چهارراه تمدن و مانند پل ارتباطی و پیوند دهنده دنیای شرق و غرب بوده است و علاوه بر تاثیرپذیری از فرهنگ تمدنهای مختلف، تاثیر بسزایی بر تمدنهای شرق و غرب داشته است. در حقیقت عمق نفوذ تمدن ایرانی بر سایر اقوام به حدی بوده است که نمونههای بیشمار آن را میتوان نه تنها در معماری و موسیقی بلکه در زبان و گویش سایر تمدنها یافت و این مسئله نشان از ریشه عمیق و کهن فرهنگ و تمدن سرزمین ایران دارد و بیانگر هویت قوم پارس و ایرانی است.
علاوه بر تاثیرات بیشماری که فرهنگ ایران و معماری ایرانی بر سایر تمدنها داشته است در برهههایی از تاریخ، سبک معماری ایرانی ضمن حفظ هویت خود از تکنولوژی روز دنیا در جهت رفع نواقص نیز بهره برده است. در دوره قاجار و به دنبال تاسیس مدرسه دارالفنون دانشجویان بسیاری ضمن تحصیل علم و هنر روز در مدارس کشورهای اروپایی، علم روز را به فراگیران ایرانی در دارالفنون منتقل کردند و توانستند با بهرهگیری از علم روز دنیا، از تکنولوژی روز در جهت تعالی معماری ایرانی بهره گیرند. در دوره پهلوی اول و دوم نیز معماران خارجی بسیاری به کشور وارد شدند و برخی ساختمانهای داخلی را با درنظر گرفتن هویت ایرانی و با بهرهگیری از علم روز دنیا طراحی کردند که هنوز هم این آثار را میتوان در کشور مشاهده کرد. از آنجایی که این تبادلات فرهنگی و این قبیل تاثیرات تکنولوژی روز دنیا بر معماری ایرانی با حفظ هویت معماری این سرزمین صورت گرفته بود نه تنها تاثیر مخربی نداشت بلکه سبب پویایی و رشد معماری ایرانی شدند.
هرچند متاسفانه در سالهای اخیر شاهد رواج و گسترش سبکهای کاذب و بیریشهای در معماری ایرانی هستیم که یکی از آنها سبک بیهویتی است که با نام «نمای رومی» مصطلح شده است. هرچند این سبک نه تنها ایرانی نیست بلکه حتی بر اساس چهارچوبها و قوانین معماری اروپایی و ایتالیایی نیز پایهگذاری نشده و سبکی است بیهویت و ملغمهای از قوس ایرانی، سنتوری یونانی و مانند این که در هیچ اصول معماری نه تنها در ایران بلکه در دنیا نمیگنجد.
نماهای رومی که این روزها در بسیاری از ساختمانهای شهر همدان نیز مشاهده میشوند متاسفانه سبب شدهاند هویت ایرانی فدای بینالمللی شدن نادرست معماری شود و اگر بخواهیم نام درستی بر این سبک بگذاریم بهتر است عنوان «پوپولیستی» را برای آن انتخاب کنیم زیرا این سبک در حقیقت یک سبک عامهپسند و بدون هویت است که هیچ تعریفی از زندگی معاصر ایرانیها ندارد. رشد قارچگونه ساختمانهایی با این سبک نما سبب لطمه به هویت فرهنگ ایرانی میشود به نحوی که در قرون آتی این نوع معماری هیچ تعریفی از نوع زندگی مردم این سرزمین ارائه نخواهد کرد و ما در واقع با این کار به نوعی خودمان تبدیل به دشمن معماری و هویت تاریخی خودمان در عصر حاضر شدهایم.
از حدود سه سال پیش با رواج این نماها در معماری، سازمان نظام مهندسی همدان برای جلوگیری از اشاعه آن، این سبک از نماسازی را ممنوع اعلام کرد هرچند که این ممنوعیت نیز نتوانست مانع از این کار شود و ما شاهد تخلفاتی هستیم که در این زمینه رخ میدهد و از آنجایی که سرمایه اصلی در دست افرادی است که این نوع سبک را طلب می کنند، مخالفت مهندسان و معماران نیز راه به جایی نمیبرد تا حدی که شاهد هستیم این افراد حتی جریمه ساخت نماهای رومی را به شهرداری پرداخت میکنند و از دیگر سو این مبالغ را بر نرخ فروش این ساختمانها میافزایند و در واقع در کمال تاسف ما برای از بین رفتن هویت خودمان هزینه بیشتری نیز میکنیم.
به نظر میرسد راه درست مقابله با این سبک نادرست معماری، فرهنگسازی صحیح باشد. در این زمینه رسانهها میتوانند نقش موثری ایفا کنند و با معرفی سبک معماری زیبای ایرانی، سلیقه مردم را به سمت فرهنگ صحیح سوق دهند. علاوه بر این قوانین نیز باید اصلاح شوند؛ برای مثال شهرداری میتواند برای طراحی ساختمان و نماسازی یک مجموعه مدون در اختیار مهندسان و سازندگان بناها قرار دهد و به این طریق به طراحان و معمارها طرح مناسب را پیشنهاد داده و با راهکارهای تشویقی سبب فراگیر شدن آن شود، مثلا توصیه شود که نمای آجر و سنگ برای این منطقه مناسبتر است و ساختمانهایی که این نما را رعایت کردهاند شامل تخفیف در عوارض شهرداری خواهند شد.
در استان همدان با توجه به اقلیم و مصالح بومی از قدیم تا به امروز آنچه در معماری بسیار کاربردی بوده، آجر و سنگ است زیرا نه تنها همدان دارای معادن بزرگ سنگ بوده و این مصالح را به صورت بومی در اختیار دارد بلکه از لحاظ حفظ انرژی نیز این سبک معماری بسیار مطابق شرایط این منطقه بوده است و تا امروز نیز به عنوان مصالح و سبک ارجح، پیشنهاد میشود.
سلام به صورت اتفاقی دنبال مطلب درباره نمارومی میگشتم مطلب دکتر مجیدی رو پیدا کردم.واقعا تبریک میگم به مردم همدان که چنین نخبگانی رو دارند مطلب عالی بود .بیشتر ازین مطالب بزنید
آیا.روزنامه شما ایا در سطح کشور نیز توزیع میشه.
سلام سپاس از لطف شما. خیر توزیع این هفتهنامه استانیه اما شما میتونید از سایت، کانال تلگرامی و صفحه اینستاگرام ما به آدرس @hamedannameh97 مطالب این نشریه رو دنبال بفرمایید