*سید محمدجواد حسینی مرصع
*کنشگر معماری و شهرسازی
در حوزه شهر و شهرسازی اصولا رسیدن به شهری پایدار، مانا و مقاوم در برابر تهدیدهای حال و آینده یا به عبارتی داشتن «شهر تاب آور» از اهداف کلان شهرهای امروزی است، چراکه تهدیدهای گوناگونی در برابر شهرها وجود دارند که شهرها باید با آن‌ها دست و پنجه نرم کنند، برخی از آن‌ها تهدیدهای طبیعی مانند سیل، زلزله، آتشفشان، طوفان، بیماری‌های همه گیر هستند و بخشی مصنوعی از جمله آتش‌سوزی و جنگ که به دست انسان‌ها ایجاد می‌شوند. شهر تاب آور شهری است که از جهات مختلف در برابر مسائل و مشکلات مقاومت می‌کند و در مدت کوتاهی از بحران‌های پیش آمده عبور می‌کند و به شرایط عادی باز می‌گردد.
در شرایط امروز که مسئله اپیدمی بیماری «کرونا ویروس» ذهن همه اقشار جامعه را درگیر خود کرده است، ابعاد مختلف این مشکل قابل توجه است و شناسایی علل و عوامل مختلف ایجاد و انتشار این مشکل و راهکارهای بر طرف کردن آن در حوزه‌های مختلف قابل بررسی و کنکاش است همانطور که ذکر شد تاب آوری شهر برابر بیماری‌های همه‌گیر مسئله‌ای است که باید مورد توجه قرار گیرد و مدیران و تصمیم‌گیران شهری ملزم به بالا بردن مقاومت و آمادگی شهر در برابر این تهدید هستند اما این آمادگی ابتدا در بخش‌های کالبدی شهر می‌تواند نمود پیدا کند؛ وجود بناهایی که شرایط فیزیکی مناسب دارند و مدت زمان گذشته از ساخت یا بازسازی آن‌ها پایین باشد و شرایط بهداشتی مناسبی داشته باشند و همچنین وجود زیرساخت‌های تاسیساتی و نیز ارتباطی مانند شبکه معابر مناسب، بهره‌مندی از سرانه مناسب کاربری‌های درمانی و بهداشتی در بالا بردن تاب آوری شهر در برابر بیماری‌های واگیر دارد، تاثیر شایان توجه دارند و وجود نقص و کمبود در این زمینه در شرایط برخورد با تهدید یادشده مدیریت بحران را با مشکلات مهمی مواجه می‌کند.
علاوه بر تاب آوری کالبدی شهر، تاب آوری اجتماعی نیز نقش مهمی در مقابله با بحران بیماری‌های همه‌گیر می‌تواند ایفا کند. شیوه آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی در مورد بحران پیش آمده و نحوه پیشگیری و مقابله با آن، توانایی بسیج نیروهای مردمی برای همکاری در رفع عوامل بیماری‌زا و کمک به بر طرف کردن بیماری، فرهنگ‌سازی در رعایت بهداشت فردی و عمومی و مواردی از این دست می‌تواند در برنامه‌ریزی اجتماعی برای تاب آوری شهر مدنظر قرار بگیرد. همچنین توانایی اقتصادی شهر در مقابله بیماری‌های همه‌گیر نیز از عناصر افزایش تاب آوری و مقاومت شهر در برابر تهدید بیماری‌های همه‌گیر است، توانایی کارکردی بخش‌های مختلف اقتصادی حین و پس از بروز بحران، تأمین نیازهای جامعه آسیب‌دیده، میزان تاب آوری را در شهر بحران زده ارتقا می‌بخشد. در کنار عوامل یاد شده نقش مدیریت بحران و برنامه‌محور بودن و پیش‌بینی نیازها و اقدامات در شرایط بروز بحران نقشی کلیدی است که می‌تواند در کنار نیازسنجی و تلاش برای تامین کمبودها با توجه به امکانات موجود بهترین و نتیجه و کمترین هزینه را در برنامه‌های مدیریتی خود داشته باشد، همچنین در زمان وقوع بحران با مدیریت یکپارچه نهادهای مختلف و نیروهای انسانی شاغل را آن‌ها را به صورت هدفمند و ضربتی سازماندهی کند.
با ورود ویروس کرونا (کوید ۱۹ ) به کشور و نفوذ آن به شهر همدان به نظر می‌رسد همه‌گیری بیماری در حال محک زدن توان مقاومت شهر و شهروندان در برابر این ویروس است. در کنار تلاش شایسته تقدیر دستگاه‌های مختلف درگیر با این بحران، شاید تجربه گران‌بهایی که برآمده از مبارزه نفس‌گیر شهروندان و مسئولان با ویروس کرونا به دست می‌آید را بتوان سرلوحه برنامه‌ریزی های آتی برای مدیریت بحران و تاب آورتر کردن شهر قرار داد.
واکنش‌های سریع‌تر و با برنامه‌تر به موارد مبتلا به بیماری و جلوگیری هرچه بیشتر شیوع بیماری، آموزش‌های بهداشتی به اقشار مختلف از کودکان تا سالمندان، اطلاع‌رسانی مناسب و ایجاد اعتماد عمومی به توصیه‌ها و اطلاع‌رسانی‌ها و ارتباط موثر با اصحاب رسانه، تامین اقلام مورد نیاز در مواجه با بیماری، توجه بیشتر بهداشت عمومی و محیطی به ویژه در معابر عمومی فضاهای شهری و رعایت اصول بهداشتی در اصناف مختلف از جمله اقداماتی است که در افزایش تاب آوری شهر همدان در مقابله با بیماری‌های همه‌گیر می‌تواند موثر باشد.