کشف نقش برجسته دوره اشکانی در الوند

*فاطمه کاظمی

*روزنامه‌نگار

به تازگی در میدان میشان و مسیر قله الوند نقش‌برجسته‌ای کشف شده که شباهت‌هایی به نقش‌برجسته‌های الیمایی در خوزستان و نقش‌برجسته قله یخچال کوهستان الوند دارد. در واقع این دومین نقش برجسته اشکانی کشف‌شده در کوهستان الوند است. نخستین بار «حمید دیداری» باستان‌شناس و کوهنورد همدانی به اهمیت این اثر پی ‌برد و کارهای مطالعاتی آن را از طریق استاد خود «دکتر اسماعیل همتی ازندریانی» که از اعضای هیات‌ علمی دانشگاه بوعلی سیناست، پیگیری کرد. حاصل این پژوهش‌ها در قالب مقاله‌ای تنظیم و در نشریه معتبر و انگلیسی زبان «IRAN» پذیرفته شده است.

وابستگی الوند و همدان

همتی ازندریانی در این‌باره می‌گوید: در هر دوره تاریخی وقتی  صحبت از همدان می‌شود نام کوهستان الوند نیز با آن همراه است. بنابراین وابستگی و پیوستگی همدان و کوهستان الوند از دوره مادها برای ما مشخص شده است و  الوند در شکل‌گیری همدان نقش اساسی داشته است.

این باستان‌شناس معتقد است: سال ۲۲۴ قبل از میلاد حکومت اشکانی در ایران شکل می‌گیرد اما خیلی طول می‌کشد که این سلسله بتواند به غرب ایران نفوذ و بین النهرین را فتح کند. برای نخستین بار «مهرداد اول» در سال ۱۴۱ قبل از میلاد توانست همدان و بین النهرین را فتح کند. از آن زمان اشکانیان بر همدان مسلط شدند.

وی ادامه می‌دهد: با توجه به این‌که همدان شهر مهمی است و برای مادها و هخامنشیان به عنوان پایتخت مورد استفاده قرار گرفته است، پرداختن به این نکته بسیار مهم است که این شهر چه ویژگی‌های مهمی داشته که به عنوان پایتخت انتخاب شود .

این عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا توضیح می‌دهد: آنچه همیشه از الوند در ذهن ما بوده، کتیبه‌های تاریخی گنجنامه مربوطه به دوره هخامنشیان است که از آن‌جا که همدان مسیر عبور به جنوب و جنوب غرب بوده، همیشه اثر مهمی محسوب می‌شود اما از دوره اشکانی اطلاعاتی در دست نداریم. تاکنون در کوهستان الوند پژوهش منسجمی انجام نشده اما نقش ‌برجسته کشف‌شده در میدان میشان ثابت کرد آثاری از دوره اشکانی در همدان وجود دارد.

ویژگی‌های نقش‌برجسته

وی درباره ویژگی‌های نقش‌برجسته کشف‌شده می‌گوید: این نقش‌برجسته دارای جزئیات جالبی است و شباهت زیادی به نقش‌برجسته هرکول در بیستون کرمانشاه دارد هرچند گرما و سرما کمی از کیفیت آن کاسته کرده است. صحنه‌های بزم شاهانه در این نقش‌برجسته دیده می‌شود و ویژگی جالب‌تر از آن وجود نقش‌هایی از ایزدان ایران باستان مانند روزت، خورشید و میترا در آن است.

همتی ازندریانی در پاسخ به این سوال که از کجا مطمئن هستید این اثر متعلق به دوره اشکانی است، می‌گوید: تنها دوره‌ای که این نقش‌برجسته‌ها از آن‌ها کشف‌شده دوره اشکانی است.

ترس از تخریب‌گران

کاشفان این اثر از انتشار مکان دقیق این اثر و حتی انتشار عکس آن خودداری می‌کنند. حسین زندی؛ فعال میراث فرهنگی علت این موضوع را بی اعتمادی به مسئولان عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: ما سابقه تلخی از معرفی زودهنگام آثار تاریخی همدان داریم؛ به طور مثال در سال ۱۳۹۵ پیش از این حدود ۳۰ سنگ‌نگاره مربوط به پیش از تاریخ در مسیر جاده برگشت امامزاده کوه به مریانج کشف شد که به محض معرفی، با پیگیری یکی از نمایندگان مجلس وقت توسط مسئولانی که در حال احداث این جاده هستند، تخریب شد.

وی ادامه می‌دهد: اینجا نیز این نگرانی وجود دارد که سنگ‌نگاره کشف‌شده توسط نهادهایی که در میدان میشان دست به ساخت و ساز زده‌اند، تخریب شود. به همین دلیل از انتشار مکان دقیق این سنگ‌نگاره و همچنین تصویر آن خودداری می‌شود.

زندی می‌افزاید: این روزها جاده‌ای در میدان میشان کوهستان الوند در حال احداث است که کارشناسان آن را آغاز دور جدید تخریب‌های الوند می‌دانند. بنابراین علاوه بر محیط زیست، پوشش گیاهی و پوشش جانوری، ممکن است آثار تاریخی قربانیان دیگر این جاده‌کشی باشند.

این فعال میراث فرهنگی تأکید می‌کند: از آنجایی که چنین اثری نادر و مهم محسوب می‌شود، یکی از نگرانی‌های ما این است که مجموعه‌هایی که در حال احداث جاده در میدان میشان هستند به این اثر و دیگر آثار کشف‌شده در کوهستان الوند آسیب وارد کنند. بنابراین همین جا اعلام می‌کنیم اگر آسیبی به این آثار وارد شود، مسئولیت آن با این مجموعه‌هاست چراکه این اثر دو هزار و دویست سال است که دست نخورده در میدان میشان بوده است.