آببازی شهرداری در فضای سبز
همداننامه هدررفت آب در فضای سبز شهری همدان را بررسی میکند
بنابر نظر تمام کارشناسان مربوطه، آبیاری مکانیزه تحت فشار و قطرهای میتواند جایگزین بسیار مناسبی برای شیوه آبیاری سنتی با شلنگ و آبیاری به وسیله تانکر که سبب هدررفت حجم انبوهی از آب میشوند، باشد.
در این شرایط که باید قطره قطره آب را قدر بدانیم، شهرداری با استفاده از سیستم غلط آبیاری فضای سبز، مانند استفاده از تانکر به هدررفت بیشتر آب کمک میکندو این سوال را در ذهن شهروندان ایجاد میکند که وقتی آب نیست، چرا شهرداری آب را به حراج گذاشته است؟ همداننامه در پرونده ویژه خود به این موضوع پرداخته است.
*«یاریِ آب» فراموش شده در «آبیاری» فضای سبز شهر
*حضور تانکرهای آبرسانی در سطح شهر و این شیوه آبیاری فضای سبز، برای فعالان محیط زیست و شهروندان نگرانی ایجاد کرده است
*آیدا شاکر
*روزنامهنگار
تانکرهای بزرگ آبیاری فضای سبز شهرداری که با آلودگی صوتی و هوایی فراوان، گیاهان بلوار و خیابانهای شهر را غرق در آب میکنند، اغلب دیدهایم. گذشته از اینکه آب این تانکرها بیش از گیاهان، نصیب خیابان شده و در معابر جاری شده و هدر میرود، حضور این تانکرها در خیابانهای شهر حوادث تلخی را نیز رقم زده است. کندی حرکت این تانکرها در لاین سرعت و لغزندگی معابر به دلیل هدررفت آب، طی سالیان سبب بروز تصادفاتی در سطح شهر شده است که بعضی از این تصادفات متاسفانه با مرگ افراد همراه بوده است.
در سالهای اخیر که معضل بحران آب سبب شده است کارشناسان و متخصصان در خصوص مصرف بهینه و راههای کاهش مصرف آب در مدیریت شهری و کشاورزی صحبت کنند، حضور این تانکرها در سطح شهر و این شیوه آبیاری فضای سبز، نگرانی بیشتری برای فعالان محیط زیست و شهروندان ایجاد کرده است و این در حالی است که بنابر نظر تمام کارشناسان مربوطه، آبیاری مکانیزه تحت فشار و قطرهای میتواند جایگزین بسیار مناسبی برای شیوه آبیاری سنتی با شلنگ و آبیاری به وسیله تانکر که سبب هدررفت حجم انبوهی از آب میشوند، باشد.
خطرات آبیاری با تانکر
«محسن مروتی» کارشناس فضای سبز شهری ضمن اشاره به سیستم آبیاری فضای سبز با تانکر بیان میکند: به منظور آبیاری فضای سبز شهر با تانکر، آب را در مخازنی ذخیره میکنند که تانکرها از این مخازن پر شده و با حضور در مناطق مختلف شهر، آبیاری را انجام میدهند.
وی میافزاید: آبیاری با تانکر علاوه بر خطراتی که به همراه دارد، سبب هدررفت بسیار زیاد آب میشود زیرا به عنوان مثال برای آبیاری فضای سبز یک بلوار در شهر همدان حدود ۶۰ الی ۱۲۰ هزار لیتر آب با توجه به دمای هوا و فصل سال مصرف میشود که بخش زیادی از این میزان آب، بیش از نیاز گیاه است و از دسترس گیاه نیز خارج میشود. همچنین بخشی از آبی که توسط تانکرهای آبیاری بارگیری میشود در طول مسیر به علت فرسودگی تانکرها و نشت آب، هدر میرود. بنابراین این شیوه آبیاری کمتر پیشنهاد میشود اگرچه در حال حاضر نیز در بوستانها و سایر فضای سبز شهری از سیستم آبیاری تحت فشار و مکانیزه که با کمترین هدررفت، آب را در اختیار گیاه قرار میدهد استفاده میشود و آبیاری با تانکر بیشتر در بلوارها و فضای سبز حاشیه خیابان کاربرد دارد.
این کارشناس فضای سبز شهری اظهار میکند: گیاه چمن یکی از معمولترین گیاهانی است که در فضای سبز همدان استفاده میشود زیرا این گیاه خیلی سریع رشد میکند و هزینه کمتری نیز نسبت به اغلب گونههای گیاهی چندساله دارد هرچند متاسفانه چمن مصرف آب زیادی دارد و به همین سبب امروزه تلاش میشود در طراحی فضای سبز شهری از این گیاه کمتر استفاده شود.
گیاهان جایگزین
مروتی معتقد است: در این راستا میتوان اغلب گونههای گیاهی چندساله را جایگزین کاشت چمن در فضای سبز شهری کرد. مثلا کاشت گیاهان دارویی گلدار نظیر آویشن، اسطوخدوس، بومادران، بابونه، پامچال، رزماری، سرخارگل، شقایق یونانی و گل ختمی در فضای سبز میتواند راه خوبی باشد که نیاز آبی کمتری دارند و نسبت به سرمای هوای زمستان همدان نیز مقاوم هستند و با مدیریت اصولی میتوان علاوه بر زیبایی از محصولات این گیاهان نیز بهرهبرداری کرد.
وی تاکید میکند: در سیستمهای نوین طراحی شهری، میتوان برای رفع این مشکلات، حتی استفاده از گیاهان را به حداقل رساند یا حذف کرد و برای این منظور طراحی پارکها و فضای سبز را به سمت فضاهای «هوشمند» سوق داد. فضای سبز هوشمند مفهوم جدیدی است که به عنوان فضایی از محیط شهری تعریف میشود که از «فناوری» برای دستیابی به مجموعهای از اهداف مانند دسترسی عادلانه، تناسب جامعه، سلامت بیشتر، ایمنی و بهروهوری انرژی استفاده میکند. طراحی فضای سبز هوشمند میتواند استفاده از تلفیق کفپوشهای رنگی زیبا و جدید باشد که علاوه بر زیبایی، ماندگاری و مقاومت زیادی نیز دارند. همچنین میتوان از مالچپاشی استفاده کرد که زیبایی داشته و باعث حفظ خاصیت خاک نیز میشود.
مروتی در انتها بیان میکند: در صورتی که برای تصمیمگیری در خصوص فضای سبز و مجموعا مدیریت شهری، علم روز دنیا و مقالات علمی بهروز را ملاک عمل قرار دهیم مشکلات بسیاری در این زمینه حل میشوند.
هدررفت شدید آب
در ادامه این بحث، «سعید شمس» کارشناس و پیمانکار فضای سبز شهری همدان در خصوص آبیاری با تانکر اظهار میکند: هدررفت آب در سیستم آبیاری با تانکر بسیار زیاد است و علاوه بر آنکه آب خیلی بیشتر از نیاز گیاه در اختیار گیاهان قرار میگیرد، آب زیادی نیز از درز و سوراخ تانکرها و نازلهای آن در طول مسیر هدر میرود. علاوه بر اینکه حضور تانکرها در بلوارهای ورودی شهر که ماشینها با سرعت زیاد در حال حرکت هستند خطرات زیادی به همراه داشته و باعث تصادفات بسیاری طی سنوات گذشته شده است. همچنین لغزندگی معابر به دنبال آبیاری با تانکر باعث میشود ماشینها و خصوصا موتورسیکلتها کنترل خود را از دست داده و این موضوع به تصادفات شدید منجر شود.
این پیمانکار فضای سبز شهری معتقد است: در سالهای اخیر سیستم آبیاری فضای سبز همدان به سمت سیستمهای نوین و مکانیزه نظیر آبیاری تحت فشار و قطرهای سوق پیدا کرده است که هدررفت آب اندکی دارند، اما هنوز در این زمینه جای کار بیشتری وجود دارد. برای مثال در اطراف شهر همدان چاههای عمیق و نیمه عمیق بسیاری وجود دارد که یا بدون استفاده ماندهاند و یا استفاده درستی از آنها نمیشود و میتوان با مدیریت اصولی و هماهنگی مدیران شهری و مدیریت اداره آب، این منابع آبی را به داخل مخازن هدایت کرد و برای آبیاری تحت فشار فضای سبز مناطق مختلف شهر استفاده کرد.
چمن؛ گونه پرمصرف
وی میافزاید: متاسفانه حدود ۸۰ درصد گونه گیاهی فضای سبز شهری همدان گیاه «چمن» است که گونه پرمصرفی از لحاظ مصرف آب به شمار میآید. در راستای حفظ منابع آبی و جلوگیری از هدررفت آب میتوان از گونه های گیاهی که نیاز آبی کمتری دارند به جای گونه های پرمصرفی نظیر چمن استفاده کرد. مثلا گونههای گیاهی مانند «شبدر سفید» و «فرانکینیا» که علاوه بر مقرون به صرفه بودن نیاز آبی بسیار کمتری نسبت به گونه چمن دارند، میتوانند جایگزین مناسبی در این زمینه باشند.
سیستم آبیاری مکانیزه
«مجتبی توتونی» معاون سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهر شهرداری همدان در خصوص آبیاری فضای سبز شهر همدان میگوید: ما در همدان حدود ۶۳۰ هکتار فضای سبز شهری داریم که در راستای کم کردن مصرف آب در ۶ سال اخیر تلاش کردیم حدود ۵۰ الی ۵۵ درصد از فضای سبز شهری همدان را به سیستم آبیاری مکانیزه و تحت فشار مجهز کنیم تا از این طریق هدررفت آب کاهش پیدا کند. در این راستا هرساله در بودجه عمرانی و فضای سبز مناطق چهارگانه شهر بخشی از بودجه نیز به طور ویژه به آبیاری مکانیزه اختصاص پیدا میکند.
توتونی میافزاید: سیستم آبیاری تحت فشار علاوه بر افزایش راندمان آبیاری و کاهش هدررفت آب، تردد ماشینهای سنگین و تانکرهای آب را نیز در سطح شهر کمتر میکند و از این طریق به کمتر شدن حوادث رانندگی و تصادفات کمک میکند. به همین دلیل ما سالانه بودجهای برای مکانیزاسیون سیستمهای آبیاری شهری اختصاص میدهیم و همچنین تمامی بوستانهایی که در سالهای اخیر در شهر همدان احداث میشوند ملزم به داشتن سیستم آبیاری تحت فشار هستند. اما از سویی متاسفانه استفاده از تانکر نیز در آبیاری فضای سبز شهر امری اجتنابناپذیر است زیرا بعضی بخشهای فضای سبز شهر به علت ابعاد کم و مقرون به صرفه نبودن سیستم مکانیزه، تحت پوشش این شیوه قرار نمیگیرند، همانطور که در حال حاضر در تهران و یا سایر کلانشهرهای دیگر نیز استفاده از تانکر کاملا از بین نرفته و در برخی موارد استفاده میشود.
تغییر الگوی کشت
معاون سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهر شهرداری همدان در ادامه اظهار میکند: همچنین برای کاهش میزان مصرف آب، در زمینه تغییر الگوی کاشت نیز اقداماتی انجام دادهایم و کاشت گیاه چمن به عنوان گونه پرمصرف منابع آبی را از دستورکار خارج کرده و گونههای درختچهای مقاوم به سرما که نیاز آبی کمتری دارند را به این منظور جایگزین کاشت چمن در فضای سبز شهری کردیم، به عنوان نمونه در بلوار «شاه حسینی» و «بهادربیگی» گیاه چمن را جمعآوری کرده و با گونههای درختچهای جایگزین کردیم و همچنین سیستم آبیاری این مناطق نیز به سیستم آبیاری تحت فشار مجهز شدهاند.
وی در انتها تاکید میکند: دغدغه ما در سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری همدان نیز کاهش آبیاری به وسیله تانکر و کاهش چشمگیر آن در سطح شهر است زیرا هم به لحاظ ترافیکی و هم از لحاظ الگوی مصرف آب این سیستم به صرفه نیست و تلاش ما بر این است که با راهکارهای مختلف و کارشناسی شده، حضور این تانکرها و این شیوه آبیاری را به حداقل برسانیم.