«دیداری» به بهانه گرامیداشت محمدرضا یوسفی در همدان
نجوا کندری
عصر پنجشنبه ۱۷ مهرماه ۱۴۰۴ جمعی از فرهنگدوستان همدانی در مجموعه فرهنگی هنری دیدار گرد هم آمدند تا به مناسبت هفته کودک، از نیمقرن فعالیت محمدرضا یوسفی، نویسنده همدانی در حوزه ادبیات کودکونوجوان تقدیر کنند و از آثار و فعالیتهای این نویسنده نامآشنای کشوری سخن بگویند. در این برنامه که پنجاهمین نشست از سلسلهنشستهای «دیدار» بود، حسین زندی، نصرالله پزشکی، علیاکبر فامیلروحانی، پری یوسفی و آمنه یوسفی به بیان سخنانی درباره شخصیت، آثار و فعالیتهای محمدرضا یوسفی پرداختند. آذر میرحسینی نیز چند داستان فولکلور را برای حاضران روایت کرد. پایانبخش برنامه هم صحبتهای محمدرضا یوسفی درباره متلها و مثلهای فولکلوریک و تاثیر آنها در ادبیات داستانی بود.
محمدرضا یوسفی؛ جهانیترین نویسنده حوزه کودکونوجوان در ایران
در آغاز نشست، حسین زندی به هدف از برگزاری این برنامه و جایگاه ارزشمند محمدرضا یوسفی در ادبیات کودکونوجوان ایران اشاره کرده و دراینباره گفت: «امروز قرار است دوستان و خانواده از استاد یوسفی و آثارشان صحبت کنند. آقای یوسفی هم قرار است از مسیری که در نیمقرن اخیر طی کردهاند، بگویند. من همیشه گفتهام به نظرم جهانیترین نویسنده حوزه کودکونوجوان در ایران، آقای یوسفی است. برای اینکه آثارشان به بیشتر زبانهای دنیا ترجمه شده است. علاوه بر این، یکی از پرکارترین نویسندگان هستند.»
زندی در ادامه افزود: «ایشان نزدیک به ۳۰۰ عنوان کتاب در حوزه کودکونوجوان نوشتهاند؛ بدون اینکه سروصدایی کنند. یعنی به قول معروف: جهانیست بنشسته در گوشه ای. نشستند، نوشتند و فکر کردند برای بچه های این مملکت، برای کودکان و نوجوانان و آیندگان. این بسیار کار مهمی است که یک نویسنده و یک شهروند میتواند انجام دهد و برای هموطنانش، همزبانهایش و مردم جهان و کودکان جهان بنویسد.»
نیمقرن فعالیت محمدرضا یوسفی در حوزه ادبیات کودک
سپس دکتر نصرالله پزشکی به بررسی زندگی حرفهای محمدرضا یوسفی از جمله فعالیتها، آثار منتشرشده و جوایز دریافتی او پرداخت. وی در بخشی از سخنان خود درباره بیوگرافی این نویسنده پیشکسوت حوزه ادبیات کودکونوجوان گفت: «آقای یوسفی سال ۱۳۳۲ متولد شدند. کودکی و نوجوانی خود را در همدان گذراندند. در دهههای ۳۰، ۴۰ و ۵۰ که برخی بر این باورند پربارترین دهههای فرهنگی ادبی این سرزمین در تاریخ معاصر ما بوده، رشد یافتند و سپس در تهران علاوه بر تحصیل، کارشان را با تئاترهای دانشجویی در حوزه ادبیات و هنر شروع کردند. در سال ۵۷، اولین کتابشان با نام «سال تحویل شد» منتشر شد. در دهه شصت هم بهطورجدی وارد حوزه کتاب کودکونوجوان شدند.»
پس از پایان صحبتهای نصرالله پزشکی، علیاکبر فامیلروحانی، دایی محمدرضا یوسفی از خاطرات دوران کودکی وی و شخصیت فردی این نویسنده نامآشنا برای حاضران سخن گفت. در ادامه نشست، آذر پیرحسینی چند داستان کوتاه را با بیانی شیوا و شیرین برای میهمانان در سالن روایت کرد. سپس پری یوسفی، خواهر محمدرضا یوسفی نیز به بیان خاطراتی از دوران کودکی خود و برادرش پرداخت و متلی فولکلور برای حاضران تعریف کرد.
محمدرضا یوسفی؛ حلقه پیوند ادبیات کلاسیک و ادبیات مدرن کودک
در بخش بعدی این نشست، دکتر آمنه یوسفی درباره ادبیات کودک و ارتباط آن با محمدرضا یوسفی سخن گفت. او ادبیات کودک را فرزند ادبیات کهن دانسته و دراینباره گفت: «ادبیات کودک، فرزند ادبیات کهن است؛ اما از مرحله تعلیم و اخلاق به مرحله خودشناسی و تخیل رسیده است. از سیمرغ و زال تا قصههای مجید، راه درازی طی شده است. اما جوهره هر دو یکی است: روایت بهعنوان ابزار رشد و معنادادن به جهان کودک. ادبیات کودک یعنی بازآفرینی جهان از نگاه بیپیرایه انسان درحالرشد. ادبیات کودک نه شاخهای از ادبیات، بلکه بستر شکلگیری تخیل، هویت و زبان فرهنگی نسل آینده است. تاریخادبیات کودک پیش از پیدایش کتاب مکتوب، بستر شفاهی چندهزارسالهای دارد؛ مثلها، قصههای عامیانه، اسطورهها و نقالیهایی که هم آموزنده و هم سرگرمکننده بود.
آمنه یوسفی در ادامه از محمدرضا یوسفی بهعنوان یکی از مهمترین و پرکارترین نویسندگان ادبیات کودک نام برد و افزود: «محمدرضا یوسفی نویسندهای است که بین ادبیات تربیتی، اجتماعی و خیالمحور، توازن ایجاد کرده است. او نهتنها نویسنده، بلکه پژوهشگر و منتقد ادبیات کودک است و تلاش میکند میان ادبیات کهن ایران و جهان تخیل مدرن کودک، پیوند ایجاد کند. از نظر جایگاه تاریخی، او نماینده نسل پس از دوران طلایی دهه ۴۰ است. محمدرضا یوسفی را می توان حلقه پیوند ادبیات کلاسیک و ادبیات مدرن کودک دانست.» دکتر آمنه یوسفی در پایان سخنان خود، دو حکایت از گلستان سعدی را برای حاضران خواند.
همدان؛ شهری با فرهنگ فولکلوریک چندهزارساله
پایانبخش پنجاهمین نشست «دیدار»، صحبتهای محمدرضا یوسفی درباره متلها و مثلهای فولکلوریک و تاثیر آنها در ادبیات داستانی بود. او در میان صحبتهای خود به این نکته اشاره کرد که اکثر نمایشنامههای شکسپیر متاثر از قصههای فولکلوریک است؛ چون شکسپیر نویسنده رمانتیک جهانی است و رمانتیکها در سطح جهانی متاثر از قصههای فولکلوریک هستند.
یوسفی در بخش دیگری از سخنان خود به بیان چگونگی نگارش مجموعه کتابهای داستانی شاهنامه و دشواریهای این مسیر پرداخت که در حال حاضر ۱۰۴ جلد این مجموعه رمانهای شاهنامه نوشته شده است. نویسنده پیشکسوت ادبیات کودکونوجوان در پایان با تاکید بر این که قدمت چند هزار ساله همدان، فرهنگ چند هزار ساله را با خود همراه دارد، از مردم همدان خواست که قدر این فرهنگ فولکلور را بدانند، به آن بها دهند و با همکاری مسئولان امر، این مجموعه فرهنگهای فولکلوری را گردآوری کنند.