همدان از ایمن‌ترین استان‌های کشور از لحاظ مصرف انواع سموم و کودهای شیمیایی است و سرانه مصرف سم و کود شیمیایی در استان همدان در واحد سطح کمترین میزان در کشور محسوب می‌شود.
مصرف سم و کودهای شیمیایی در استان همدان کاهش یافته است. محصولات تولیدی همدان دارای تنوع بسیار بالایی هستند و استان همدان در تولید بسیاری از محصولات از لحاظ عملکردی رتبه‌های اول تا سوم را دارا است. همدان مهمترین استان کشور از لحاظ تولید سیب‌زمینی و یونجه است و در زمینه محصولات باغی نیز در تولید محصولاتی مانند گردو و سیب دارای جایگاه بسیار خوبی در کشور هستیم.
وجود بیش از ۶۰۰ عامل خسارت‌زا در فرایند تولید محصول
بیش از ۶۰۰ عامل خسارت‌زا شامل انواع قارچ‌ها، ویروس‌ها، حشرات و کنه‌ها وجود دارد که این عوامل در تمام مراحل کاشت، داشت، برداشت و انبارداری باعث خسارت‌زدن به محصولات کشاوزی، کاهش ارزش غذایی و افت کمیت محصولات تولیدی می‌شود. یکی از این روش‌های کنترل این عوامل خسارت‌زا، روش مرسوم مبارزه شیمیایی است که به علت راحتی از آن استقبال می‌شود .
هدف استفاده درست و بهینه از سموم شیمیایی و نباتی این است که باید بدانیم سم را چه زمانی، به چه میزانی و روی چه محصولی استفاده کنیم.
نظارت بر توزیع و مصرف سموم نباتی
پروژه‌ای تحت عنوان نظارت بر توزیع و مصرف سموم نباتی در سطح استان با فعالیت ۳۳ مرکز جهادکشاورزی در سطح استان که حدود ۱۰۰۰ روستا و حدود ۶۳۰ هزار هکتار مزارع زراعی و ۷۰ هزار هکتار اراضی باغی و در مجموع ۷۰۰ هزار هکتار سطح زیرکشت محصولات را تحت پوشش دارند، در حال انجام است. در این ۳۳ مرکز جهادکشاورزی بیش از ۱۵۰ کارشناس حضور دارند که وظیفه آن‌ها نظارت بر فرآیند تولید بر محصولات کشاورزی است
جایگزینی سموم پرخطر با سموم کم‌خطر
میزان مصرف سموم در سطح استان در ۱۵ سال گذشته حدود ۷۰۰ تن در سال بوده که این میزان مصرف به ۴۸۶ تن در سال رسیده است. با جایگزینی سموم پرخطر با سموم کم‌خطر و حتی بی‌خطر در محصولات تازه‌خوری و گلخانه‌ای مثل کاهو، خیار و گوجه‌فرنگی دوره کارنس بسیار پایین می‌آید، این بدان معنا است که محصولات ۲ یا ۳ روز پس از سم‌پاشی قابل استفاده هستند در حالیکه در سموم قبلی، پس از سم‌پاشی تا دو الی سه هفته قابل استفاده نبودند.
روش مبارزه غیرشیمیایی
روشی دیگربرای مبارزه وجود دارد؛ این روش مبارزه غیرشیمیایی با اولویت کنترل بیولوژیک است که نخستین اقدام در استان برای این روش در سال ۷۶ با امکانات دولتی بوده که تا سال ۸۶ با سطح عملیات ۵ هکتار در سال و فقط در باغات سیب انجام شد. از سال ۸۶ و با ورود بخش خصوصی در این اقدام رشد قابل‌توجهی ایجاد شد و اوج کار در چند سال گذشته با ۱۰ هزار هکتار بود. تمام سطوح مربوط به کشت گوجه‌فرنگی و ذرت در ۳ شهرستان اسدآباد، نهاوند و تویسرکان را تحت پوشش مبارزه بیولوژیک قرار دادیم که باعث شد در این سال‌ها حدود ۴۰ تن مصرف سم را کاهش دهیم. امسال توانستیم سطح مبارزه بیولوژیک را حدود ۲۵۰۰ هکتار کنیم که این مبارزات بیولوژیک بدون استفاده از هرگونه سمی و با استفاده از ۲ نوع زنبور که آفات را مورد هجوم قرار می‌دهد، صورت گرفت.
قرار بود حدود ۱۲ هزار هکتار تحت پوشش استفاده از سایر عوامل و مواد بیولوژیک قرار گیرد که با افزایش حدود ۴۰ درصدی توانستیم با استفاده از انواع تله‌ها، فرمون‌های جنسی و مواد میکروبی حدود ۱۶ هزار و ۶۷۵ هکتار را سال گذشته تحت پوشش قرار دهیم.
این روش نتیجه بسیار خوبی داشت و در انجام این روش بسیاری از باغداران با روش جدید کنترل که روش غیرشیمیایی است، آشنا شدند. باغداران به شدت طالب ادامه این روش هستند و در تلاشیم تا این روش‌ها را درباره سایر آفات ادامه دهیم.
شهرام پیشه‌ور
مدیر حفظ نباتات سازمان