شهرداری بافت تاریخی چه شد؟

*فاطمه کاظمی

*روزنامه‌نگار

طی سال‌های اخیر بافت تاریخی همدان آن‌قدر مورد دست اندازی قرار گرفته و آسیب دیده که انتشار خبر راه‌اندازی شهرداری منطقه بافت تاریخی باعث خوشحالی فعالان عرصه میراث فرهنگی شد تا شاید یک مدیریت منسجم بتواند به اوضاع آشفته بافت تاریخی همدان سر و سامان بدهد. ساختمان‌های بدقواره و مرتفع با مصالح ناهمگون در دل بافت تاریخی منظره‌ای عجیب و غریبی از همدان ساخته که تعجب گردشگران و مسافران را برمی‌انگیزد.

اما «عباس صوفی» شهردار همدان آب پاکی را روی دست دوستداران میراث فرهنگی می‌ریزد و می‌گوید: «با توجه به ظرفیت جمعیتی و قانونی که همدان دارد، امکان اضافه یک منطقه شهری به مناطق همدان فراهم است اما دغدغه ما این است که همزمان با این اتفاق، منطقه مرکزی همدان که بافت تاریخی محسوب می‌شود را به این منطقه اضافه کنیم. بنابراین منطقه جدید شهری که به همدان اضافه خواهد شد، شهرداری منطقه پنج است و نه شهرداری منطقه بافت تاریخی».

با این شرایط راه‌اندازی شهرداری منطقه پنج بیشتر شبیه تحمیل یک هزینه اضافی به شهروندان همدانی است چون فقط به تعداد میز و صندلی‌های این شهر اضافه خواهد شد نه این‌که بافت تاریخی همدان مورد صیانت جدی‌تری قرار بگیرد.

منطقه پنج نه شهرداری بافت تاریخی

رئیس مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای شهر همدان در این‌باره به همدان‌نامه می‌گوید: در سال ۹۲ و ۹۳ یعنی ابتدای شورای چهارم و با عنایت به مجوزی که وزارت کشور صادر کرده بود، شهرداری همدان می‌توانست یک منطقه جدید به مناطق شهرداری اضافه کند اما آن زمان همکاری‌های لازم در این زمینه صورت نگرفت. اما «عباس صوفی» شهردار فعلی با جدیت پیگیر این موضوع است. با توجه به این‌که همدان نزدیک به ۶۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و هر منطقه شهری باید حدود ۱۰۰ هزار نفر جمعیت را تحت پوشش قرار دهد، همدان می‌تواند یک منطقه به مناطق خود اضافه کند.

«ابراهیم مولوی» می‌افزاید: دوستان پیشنهادات مختلفی از جمله شهرداری حریم، شهرداری بافت تاریخی، شهرداری باغات، شهرداری بازار و مانند این دادند و همه این پیشنهادات با حضور اساتید و متخصصان در مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای شهر همدان مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت قرار شد «شهرداری منطقه پنج» شکل بگیرد تا تصمیمات در خصوص بافت تاریخی همدان و رینگ اول شهر صرفا توسط یک نفر ترجیحا متخصص و کاردان گرفته شود. دانشگاه آزاد اسلامی همدان مجری طرح مطالعاتی بود و ۶ گزینه ارائه شد و دو گزینه توسط شورای شهر مصوب شد و کمیته انطباق نیز آن را مصوب کرد. اول رینگ مرکزی شهر به اضافه جولان و دوم رینگ مرکزی به اضافه جولان و کلپا گزینه‌های تحت مدیریت شهرداری منطقه پنج هستند.

وی تأکید می‌کند: قرار نیست حتی یک نفر نیرو به شهرداری اضافه شود و مجوزی از سوی وزارت کشور و استانداری برای جذب نیرو در شهرداری صادر نشده است، بلکه قرار شده از نیروهای مازاد شهرداری‌های دیگر مناطق که کار آن‌ها صرفا روزنامه‌خواندن یا فعالیت‌های جانبی است در شهرداری منطقه پنج استفاده خواهد شد.

دلایل رد پیشنهاد میراث فرهنگی

مولوی می‌گوید: معمولا هسته‌های اولیه شهرها یا بافت مرکزی آن‌ها یک ثروت فرهنگی و میراث گذشتگان است و در این بافت‌ها معمولا بازار، مساجد جامع و تک‌بناهای تاریخی قرار گرفته است و باید تلاش کنیم این مناطق را باززنده‌سازی و احیا کنیم چراکه این بافت روز به روز تخریب و از جمعیت آن‌ها کاسته می‌شود. برای مثال جمعیت راسته حسینخانی در روز خیلی بیشتر از شب است.

به مولوی می‌گویم با توجه به صحبت‌های شما درباره اهمیت حفظ بافت تاریخی، آیا همدان نیاز به شهرداری منطقه بافت تاریخی دارد که وی توضیح می‌دهد: در یزد شهرداری ناحیه بافت تاریخی تشکیل شده است و این اتفاق خوب می‌تواند در همدان هم بیفتد اما در جلساتی که در این‌باره تشکیل شد، میراث فرهنگی اصرار می‌کرد که نقشه همدان در سال ۱۳۳۵ برای تشکیل شهرداری منطقه بافت تاریخی ملاک است که بر طبق آن نقشه این منطقه شهری ۲۵۰ هزار نفر جمعیت را تحت پوشش قرار می‌داد و از بخشی از خیابان جهان‌نما تا خیابان آزاد، بیمارستان مباشر، کمال آباد، میدان شیرسنگی، گلچهره، چپرخانه و سپاه را هم در برمی‌گرفت و اگر این‌طور می‌شد کل سلسله مراتب مدیریت شهری همدان به هم می‌ریخت. البته حرف میراث فرهنگی هم درست بود چون معتقد بود این نقشه مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی است و نمی‌تواند از مساحت آن کم کند اما به دلایلی که گفتم، مجبور شدیم نام منطقه جدید را شهرداری منطقه پنج بگذاریم تا بخشی از بافت تاریخی را هم در بر بگیرد. درباره تک‌بناهایی که در شهر پراکنده هستند هم طبق مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی رفتار می‌شود و نباید نگران آن‌ها بود.

حافظ میراث فرهنگی خواهیم بود

«حمیدرضا طبی‌مسرور» که از سوی شهردار همدان به عنوان سرپرست شهرداری منطقه پنج معرفی شده است، در پاسخ به این سوال که آیا این منطقه حافظ میراث فرهنگی همدان نیز خواهد بود، توضیح می‌دهد: هدف از تشکیل این منطقه مباحث جمعیتی و ارائه خدمات سهل و آسان به شهروندان و مشارکت گرفتن از بخش خصوصی در مدیریت شهر است، در کنار این‌ها، ما در جهت احیای بافت تاریخی همدان که در مرکز شهر قرار گرفته، قدم برخواهیم داشت. هرچند حفاظت از بافت تاریخی بر عهده میراث فرهنگی است اما شهرداری در کنار میراث فرهنگی در این زمینه فعالیت خواهد کرد و با این نهاد تعامل خواهد داشت.

به طبی‌مسرور می‌گویم شکسته‌شدن خط آسمان به خصوص در رینگ اول شهر به چالش برای شهر تبدیل شده، در این زمینه چه خواهید کرد؟ که می‌گوید: در علم مرمت خط آسمان یک عامل است و عوامل زیادی در حفظ آثار تاریخی دخیل هستند؛ طبق یک نظریه به منظور حفظ خط آسمان، ارتفاع ساختمان‌های جدید نباید از بناهای قدیمی بالاتر باشد اما نظریاتی هم هستند که چنین چیزی را قبول ندارند و معتقدند در بافت تاریخی باید بناهای متفاوت ساخته شود تا بافت تاریخی خود را نشان دهد. در شهر همدان تأکید بر حفظ خط آسمان است اما در سال‌های اخیر پروژه‌هایی با مصوبات بالادستی در رینگ اول شهر اجرا شده که خط آسمان را در دل بافت تاریخی، تهدید می‌کند. اما الان حساسیت روی این موضوع بالاست و ما نیز این حساسیت را خواهیم داشت.

وی ادامه می‌دهد: با مالکان بناهای قرارگرفته در رینگ اول مذاکره خواهیم کرد و با در نظرگرفتن بسته‌های تشویقی آن‌ها را به حفاظت از این بناها ترغیب خواهیم کرد. ضمن این‌که ساخت‌وساز حتما نباید در ارتفاع باشد و می‌تواند در سطح اتفاق بیفتد و سرمایه مادی و معنوی شهروندان نیز حفظ شود.

امید به آینده

طبی‌مسرور تأکید می‌کند: شاهد فروپاشی خیلی از بناهای مهم همدان هستیم. بانک شاهی به عنوان یکی از بناهای مهم تاریخی می‌تواند به یک موزه تبدیل شود یا عمارت جنانی اصلا وضعیت مناسبی ندارد و در حال تخریب است و اگر مرمت نشود، به طور کامل تخریب خواهد شد. بناهای دیگر هم که ارزش تاریخی ندارند را هم می‌توان با سیاست‌های دیگری مدیریت کرد تا منجر به بلندمرتبه‌سازی نشود.

شهردار آینده منطقه پنج می‌گوید: به نظر می‌رسد در رینگ اول شهر در آینده‌ای نزدیک به یک درآمد پایدار از حیث مباحث گردشگری خواهیم رسید و با پیگیری سیاست‌های انسان‌محوری و پیاده‌محوری در هسته مرکزی شهر، شاهد اتفاقات خوبی خواهیم بود.