*مهرداد نهاوندچی
*دانشجوی دکتری برنامهریزی محیط زیست
- استاندار بومی و چالشها
پس از گمانهزنیهای بسیار در نهایت «علیرضا قاسمی فرزاد» به عنوان استاندار جدید و بومی، سکان مدیریت استان همدان را بر عهده گرفت؛ استانی که هم اکنون از چالشهای جدی در بخشهای مختلف رنج میبرد و مردم این خطه انتظار دارند مشکلات موجود استان توسط مدیریت ارشد پیگیری شود. قاسمی فرزاد سال ۱۳۴۵ در همدان متولد شده و از نیروهای باسابقه وزارت کشور است که معاونت سیاسی و امنیتی استانداری همدان، گزینش استانداری همدان، فرمانداری دماوند، فرمانداری پاکدشت، مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی و مدیرکل توسعهای، مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایهگذاری استانداری تهران، مدیر امور اداری و بازرسی ستاد رسیدگی به امور آزادگان استان همدان را در کارنامه دارد. استاندار جدید همدان دارای مدرک کارشناس ارشد مطالعات منطقهای است. در این یادداشت قصد داریم به چالشهای محیط زیستی استاندار جدید بپردازیم.
- انتظارات از استاندار جدید
با توجه به کارنامه فعالیتی استاندار جدید همدان و با وجود اینکه وی یک فرد بومی به شمار میرود، مردم همدان خواستههایی از استاندار جدید خود دارند و امیدوارند که با شناختی که قاسمی فرزاد از وضعیت همدان در بخشهای مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی دارد، برای رفع مشکلات این استان و آبادانی همدان قدمهای جدی و ارزندهای بردارد. هماینک استان همدان با چالشهای بزرگی در بخشهای مختلف به خصوص در محیط زیست، منابع طبیعی، صنایع اقتصادی، صنعت گردشگری و بخش اقتصادی مواجه است که در این راستا نیز بحران آب، از مهمترین آن به شمار میرود. از سوی دیگر انتظار میرود مشکلات محیط زیستی با حضور استاندار بومی به زودی برطرف شود.
- چالشهای محیط زیستی پیشروی استان
به طور خلاصه اشارهای به چالشهای محیط زیستی پیشروی استان میکنیم:
- بحران آب و کاهش سطح سفرههای زیرزمینی
بحران آب و به طبع آن کاهش سفرههای زیرزمینی یکی از چالشهای اساسی محیط زیست استان در سالهای آتی خواهد بود. تغییرات اقلیمی و شکل توسعه کشور در نیم قرن اخیر، بسیاری از شهرستانهای استان را دچار ورشکستگی آبی کرده است. مدیریت بهینه آب و خاک از طریق آمایش سرزمین و مدیریت کشاورزی از شکل سنتی به مدرن و همچنین جایگزینی صنایع پرآببر با صنایع کمآببر، میتواند راهحل کوتاهمدت و میان مدتی را برای رفع این بحران در برداشته باشد، که در عمل هم اجرای آن کاری پیچیده، فنی و دارای حساسیتهای اقتصادی-اجتماعی خود است. توسعه پایدار استان همدان بدون توجه به مدیریت کلان تتمه آبی استان، غیرممکن خواهد بود. مدیریت کلان استان با مدیریت منابع انسانی و اجرای سند آمایش سرزمین میتواند گام بزرگی در مدیریت کاهش سطح سفرههای زیرزمینی و فروچالهها داشته باشد.
- طرح جامع
طرح جامع که توسط یک مشاور غیربومی صورت گرفته، به گفته بسیاری از کارشناسان ایرادات متعددی وجود دارد. از این منظر شتاب برای تصویب شدن یک طرح پر ایراد، تبعات بدی را برای کهن شهر همدان در بلندمدت خواهد داشت. این روزها صحبتهای زیادی پیرامون این طرح وجود دارد. عدهای بر تصویب هرچه زودتر این طرح اصرار دارند. اما لزوم توجه به این موارد در طرح جامع شهری همدان ضروری است:
- توجه به توپوگرافی شهر همدان و کوهپایهایبودن شهر همدان، توجه به کریدورهای هوائی، مفهوم خط آسمان و تحلیل آسیبپذیری محیط زیستی مناطق کوهپایهای در پهنهبندی بلندمرتبهسازی.
- تعیین تکلیف طرح قطار شهری و نوع اجرای آن. البته از منظر محیط زیست و با توجه به بافت تاریخی و شرایط خاص همدان چه بهتر که قطار شهری در همدان ساخته نشود (اما در هر صورت باید تعیین تکلیف شود). طرحهای جایگزین پل و زیر گذر از جمله افزایش عرض خیابانها به منظور افزایش حجم و ظرفیت میتواند مزیتهای بهتری را برای مدیریت ترافیک و محیط زیست داشته باشد؛ چراکه پل و زیرگذرهای پرتعداد این طرح، صرفا ترافیک را از نقطهای به نقطه دیگر منتقل میکنند. در این طرح، موارد دور اندیشانه و اما شدنی مانند استفاده از خودروهای خودران برای پیادهراهها نیز دیده نشده است.
- در طرح جامع پیشنهادی توجه درستی به مسئله مهم الحاق روستاهای اطراف همدان نشده است. الحاقی که با گذشت چند سال نشان داده چه آسیبهایی داشته و بدون پشتوانه کارشناسی صرفا هویت تاریخی و بافت فرهنگی این روستاها را مخدوش میکند. به گفته اهالی، این الحاق رانتی را برای عدهای خاص ایجاد میکند اما دود آن به چشم مردم این مناطق میرود.
- گردشگری
در نشست تخصصی آمایش منطقه سه کشور که در تابستان دو سال پیش به میزبانی استان همدان برگزار شد، مقرر شد، لرستان، پایلوت توسعه کشاورزی، ایلام توسعه حمل و نقل و انرژی، کرمانشاه پایلوت توسعه صنعتی و در نهایت همدان پایلوت توسعه گردشگری باشد. محدودیت آب استان، رشد کشاورزی و صنعت استان را با چالشهای جدی مواجه ساخته و با توجه به ظرفیتهای متعدد اکولوژیکی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی، به نظر میرسد، کلید توسعه پایدار استان، همانا توسعه گردشگری باشد. از آنجایی که همدان از ظرفیتهای متعددی در زمینه انواع گردشگری، استان را در زمره برترین استانهای کشور در زمینه گردشگری قرار داده است. اما تاکنون به این ظرفیت آنطور که باید توجه نشده است. توجه مدیریت کلان استان به گردشگری باید به شکلی باشد که نه تنها راهنمایان گردشگری از رکود و بیکاری خارج شوند، بلکه سرمایههای هنگفتی از این طریق در جهت توسعه استان وارد همدان شود.
در پایان امید است استاندار جدید و بومی همدان توجه جدی به مقوله حفظ میراث فرهنگی و توسعه گردشگری استان داشته باشد. با اصلاح، تصویب و اجرای کارشناسی شده طرحهای بالادستی مانند: سند چشم انداز کشور، سند آمایش استان و طرح جامع و تفصیلی شهری همدان، از بسیاری از مشکلات جلوگیری و محیط زیست کهن شهر همدان را به بهترین شکل حفاظت خواهد کرد.