*مهرداد نهاوندچی
*کارشناس ارشد مدیریت محیط زیست
لزوم نصب المانهای بومی
امر زیباسازی شهری و اِلمان‌های شهری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، چراکه اگر اِلمان‌های شهری، بومی همان شهر باشد، خواهد توانست با مخاطبین و به ویژه مسافرانی که به آن‌جا می‌آیند، ارتباط برقرار کرده و بخشی از تاریخ و فرهنگ آن خطه را در حافظه بصری رهگذران ثبت کند. ساخت و نصب المانهای شهری علاوه بر آن‌که باعث معرفی فرهنگ و تاریخ یک شهر میشود، می‌تواند سبب تلطیف روحیه شهروندان و ایجاد نشاط عمومی، شاداب‌سازی و سرزندگی در درون جامعه شهری شود. در هر شهری بنا به شرح وظایف مدیریت شهری تهیه و ساخت المانها و تندیس‌ها برای فضاهای عمومی، مکانیابی آن‌ها و تصویب طرح‌های پیشنهادی از وظایف شورای شهر و شهرداری‌ها است که متاسفانه این مهم تاکنون در شهر همدان به صورت جدی و آنطور که باید، از سوی این نهاد مورد توجه قرار نگرفته است.
جای خالی محیط زیست
چند روز بیشتر از شهادت مظلومانه دو تن از محیطبانان غیور در استان مجاورمان نمیگذرد، این رویداد، بار دیگر مظلومیت محیطبانان و همچنین اولویت نداشتن مسئله محیط زیست را در کشورمان بیش از پیش نشان داد. محیط زیستی که هر بار دست آویزی برای تبلیغات و پز روشنفکری و سالهاست در حد همان شعار و پروپاگاندا باقی مانده است. لزوم توجه پررنگ در زمینههای مختلف به ابعاد متعدد محیط زیست در کشور وجود دارد و اگر به بحث خودمان برگردیم، در سطح شهر همدان ما همه جور اِلمانی را مشاهده میکنیم از شازده کوچولو و پیرزن منسوب به گدا گرفته تا تندیس ویروس منحوس کرونا!!! و موارد دیگر اما هیچ اثری از المانهای بومی و به خصوص محیط زیستی از جمله نماد حیوانات، پرندگان و گیاهان بومی ملاحظه نمیشود و میبینیم که این‌جا هم در حق محیط زیست نوعی کملطفی صورت گرفته است. این در حالی است که اگر المانسازی در این زمینه و به شکل بومی، به طراحی، اجرا و مکانیابی صحیح در سطح شهر منجر شود، می‌تواند در تنویر افکار عمومی نسبت به حفاظت از محیط زیست به شکل قابل توجهی موثر باشد. اگر بخواهیم نمونههای این نمادها را در شهرهای مختلف کشور نام ببریم، با فهرست بزرگی مواجه خواهیم شد، اما میتوان به نماد با شکوه پرنده هما که نماد حیات وحش قزوین است و به زیبایی در منطقه مینو در این شهر نصب شده، اشاره کرد. یا مثلا نمادهای متعدد محیط زیستی در جزیره کیش، بوشهر، بیرجند و دهها نماد بومی دیگر در شهرهای مختلف کشور.
نمادهایی برای تغییر رفتار
آموزش را میتوان کلید حل مشکلات محیط زیست دانست. از آن‌جایی که جلوههای بصری در دانش، نگرش و رفتار شهروندان اثر بسزایی دارند، بنابراین نمادها حتی میتوانند در رفتار هم موثر باشند. پیشنهاد میشود در سطح شهر همدان از نمادهای بومی حیات وحش استان نیز مورد استفاده قرار گیرند. از گونههای جانوری شاخص استان که میتوانند به صورت نماد مورد استفاده قرار گیرند؛ قوچ و میش ارمنی، سنجاب زمینی، مفراح (گیاه اندمیک همدان)، عقاب طلایی، سنجاب ایرانی و لاله واژگون را میتوان نام برد.
سوال پایانی این نوشتار این است که آیا سازمان سیما و منظر شهرداری همدان اعتقادی به استفاده از فرهنگ بومی همدان و استفاده از متخصصان بومی این زمینه دارد؟ به گفته بسیاری از شهروندان و مسافران و کارشناسان این حوزه، بعضی از المانها و تندیسهای موجود در شهر که بعضا با هزینههای گزافی طراحی و ساخته میشوند از منظر زیباشناسی فاقد هویت، معنا و پیام خاص هستند و از آن بدتر که برخی مانند شازده کوچولو و مانند این بیگانه با فرهنگ منطقه ما هستند و با اقبال عمومی روبرو نمیشوند. امید است با دقت نظر بیشتر و استفاده از کارشناسان بومی متخصص، این مهم با کیفیت بالاتری پیگیری شود و ما شاهد نمادهای بومی در حوزههای فرهنگی، تاریخی و محیط زیستی در سطح کهن شهر در جهت معرفی همدان به همگان باشیم.