حافظان تاریخ همدان

*ناهید زندی صادق

*روزنامه‌نگار

شاید برای خیلی از مردم سوال باشد وظیفه حفظ و حراست از آثار تاریخی و اماکن و محوطه‌های باستانی و هر مکان یا شی واجد ارزشی بر عهده چه نهادی است؟ آثاری که با هویت این سرزمین گره خورده و نزد ما امانت گذشتگان است برای آیندگان، آثار تاریخی که در موزه می‌بینید، محوطه‌های در حال کاوش، ابنیه تاریخی که در طول هزاران سال برای نسل ما حفظ شده‌است همواره نگهبانانی داشته‌اند که آن‌ها را از گزند روزگاران در امان نگه‌داشته‌اند، این نگهبانان راستین در روزگار ما همان اعضای یگان حفاظت هستند. در زمینه برخی از وظایف یگان حفاظت و عملکرد نیروهای این اداره در ۵ ماه نخست با سرهنگ «محمدرضا عزیزی» فرمانده یگان حفاظت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان به گفتگو نشسته‌ایم:

• از وظایف و کارکردهای یگان حفاظت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بگویید.

یگان حفاظت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی وظایف گوناگونی دارد که از آن جمله می‌توان به  پاس ثابت اماکن تاریخی، آرامگاه‌ها و موزه اشاره کرد که نیروهای یگان حفاظت به صورت دائم در این فضاها حضور دارند، سرکشی به اماکن و آثاری که دور از دسترس عموم است و در سطح استان پراکنده هستند، نیروهای یگان حفاظت به صورت مرتب به این آثار سرکشی می‌کنند. تعامل و همکاری با معتمدین محلی، انجمن‌های روستایی از دیگر فعالیت‌های یگان حفاظت است، چراکه نیروهایی که برای سرکشی به مناطق روستایی می‌روند نمی‌توانند مدام در آن‌جا حضور داشته باشند به همین سبب با علاقه‌مندان به میراث فرهنگی در مناطق مختلف ارتباط دارند تا اگر حفاری یا تعرضی به آثار صورت گرفت به نیروهای یگان را اطلاع‌ دهند و نیروهای ما با حضور در محل به انجام وظیفه بپردازند. یکی از وظایف یگان که کمتر به آن پرداخت شده است، بحث جرائم مربوط به میراث فرهنگی فضای مجازی است. مثلا تبلیغ فلزیاب که هرگونه تبلیغ، خرید و فروش و استفاده از فلزیاب بدون مجوز میراث فرهنگی جرم محسوب می‌شود. برخی از افراد در فضای مجازی به تبلیغ فلزیاب مبادرت می‌کنند یا حفاری آموزش می‌دهند، بر این اساس یکی از وظایف ما رصد فضای مجازی و شناسایی این افراد و معرفی آنان به مراجع قضایی است. حفاظت و نظارت بر روند کاوش‌های میراث فرهنگی نیز بر عهده یگان حفاظت است.

• مردم چگونه می‌توانند با یگان حفاظت تعامل داشته باشند؟

شماره تلفن  ۳۲۵۲۸۰۳۰ که در طول شبانه روز به صورت ۲۴ ساعته پاسخگوی مردم است به همین منظور در اختیار عموم هم میهنان و هم‌استانی‌های عزیز قرار گرفته که مورد مشکوکی از حفاری تا خرید و فروش اشیای تاریخی و هر  مسئله‌ای در زمینه میراث فرهنگی مشاهده کردند به یگان حفاظت اطلاع دهند. در ساعات اداری نیز با شماره تلفن ۳۲۵۱۹۴۶۴ می‌توانند تماس بگیرند و ما را در جریان موضوع قرار دهند.

• درباره عملکرد یگان حفاظت یگان حفاظت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در پنج ماهه نخست سال ۹۹ بگویید.

آماری که داریم تا ۱۵ مردادماه است. تعداد اشیای مکشوفه اصل و بدل ۱۵۰۹ قلم بوده که ۱۵۰۰ قلم در شهرستان اسدآباد بوده و حدود ۴۸ نفر در این زمینه دستگیر شده‌اند. چهار مورد کشف فلزیاب غیرمجاز داشته‌ایم. جلسات تعامل و همکاری با نیروی انتظامی، شوراها و دهیاری‌ها و انجمن‌های مردم‌نهاد میراث فرهنگی جمعا ۴۲ جلسه بوده ‌است. اسکورت اشیای تاریخی که یکی از وظایف یگان است که از مبدا تا مقصد امنیت این اشیا را برعهده داشته باشد، ۸ مورد انجام شده است. حفاظت محل کاوش ۲ مورد بوده‌است. عملیات مشترک به نیروی انتظامی و گشت حدود ۳۰ مورد تا پانزدهم مرداد داشته‌ایم. برخورد با تبلیغ فلزیاب در فضای مجازی ۲۱ مورد گزارش شده‌است و از طریق دادستانی کل  برای برخورد با این افراد اقدام شده‌است.

• تعداد نیروهای یگان حفاظت برای انجام این وظایف کافی به نظر نمی‌رسد؟

تعداد نیروهای یگان حفاظت نسبت به قبل تغییری نکرده است و از آن‌جا که تعداد نیروها کم است فضار کاری زیادی روی نیروهای یگان وجود دارد چراکه ناچاریم وظایف بیشتری را به آنان محول کنیم و ممکن است همین مسئله سبب شود کیفیت کار نیروها در بلندمدت کم شود، اما با وجود کمبود نیرو، همکاران ما تمام تلاش خود را برای حفظ و حراست از آثار تاریخی و فرهنگی استان به کار می‌گیرند.

• تاکنون موردی مبنی بر درگیری شدید نیروهای یگان با متخلفان وجود داشته است؟

بله مواردی بوده، مثلا در اماکن تاریخی و موزه‌ها بارها پیش آمده که مسافران و گردشگران قوانین و قواعد را رعایت نکرده‌اند و با تذکر همکاران ما هم تغییر رویه‌ای مشاهده نشده و به درگیری و برخورد منجر شده‌است. در ماموریت‌ها کمتر درگیری رودر رو پیش می‌آید ‌‌‌‌چرا که متخلفان با دیدن نیروهای یگان یا فرار می‌کنند یا تسلیم می‌شوند و کمتر به درگیری فیزیکی منجر می‌شود.

• توصیه شما به مردم چیست؟ در زمینه فرهنگ‌سازی چه کارهایی باید انجام شود؟

یکی از فضاهایی که ممکن است یگان حفاظت در آن‌جا نیاز به کمک مردم داشته باشد، بافت تاریخی شهر و به ویژه بخش بازار است. بافت تاریخی همدان واجد ارزش است و بخشی از هویت تاریخی ما این بافت خلاصه می‌شود، گاهی پیش آمده که هم‌استانی‌های محترم از ادارات دیگر استعلام می‌کنند، اما از اداره میراث هیچ استعلامی نمی‌کنند، به همین سبب همکاران ما ناچار می‌شوند به آن‌ها تذکر دهند و گاه برخورد کنند تا جایی که به توقف کار یا حتی تخریب بنا منجر می‌شود. بهتر است کسانی که در بافت تاریخی شهر ملکی دارند برای ایجاد تغییر یا ساخت و ساز با میراث فرهنگی هماهنگ کنند که به بافت آسیبی وارد نشود.

• سخن آخر؟

در رابطه به جرائمی که به صورت مشهود رخ می‌دهد مردم می‌توانند با شماره‌ تلفن‌های اعلام شده تماس بگیرند و ما را مطلع کنند. در فضای مجازی هم اگر تبلیغ گنج‌یابی و حفاری یا تبلیغ فلزیاب مشاهده کردند می‌توانند نشانی اینترنتی را به ما اطلاع دهند و برای جلوگیری از وقوع جرم به ما کمک کنند. نیروهای ما محدود است و نمی‌توانند به صورت دائم از تمام آثار واجد ارزش تاریخی و آثار ثبت شده حفاظت کنند بنابراین اگر مردم برای حفظ و حراست از این آثار به یاری یگان حفاظت بیایند شاید ما هم عملکرد بهتری داشته باشیم.

+++باکس جدا

*شرح وظایف یگان حفاظت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی

-انجام کلیه اقدامات لازم به منظور تأمین حفظ نظم و امنیت موزها، گنجینه ها، بناها و مجموعه‌های تاریخی، فرهنگی و همچنین محل برگزاری مراسم یا همایش‌های مربوطه و کلیه اماکن و تأسیسات قابل حفاظت اداره‌کل

-تهیه و تدوین طرح های حفاظتی مورد نیاز به منظور تأمین حفاظت فیزیکی از اموال منقول و غیرمنقول اداره‌کل

-ارائه پیشنهادهای حفاظتی جهت انجام بهینه حفاظت از موزه‌ها، گنجینه‌ها، بناها و مجموعه‌های تاریخی-فرهنگی، تپه‌ها و محوطه‌های باستانی و سایر آثار تاریخی و فرهنگی منقول و غیرمنقول با اولویت بهره‌گیری از سامانه‌های الکترونیکی هوشمند در جهت کاهش نیروهای انسانی ثابت به وزیر

-انجام اقدامات لازم جهت پیشگیری از وقوع جرائم علیه میراث فرهنگی، گردشگران ( داخلی و خارجی) و کشف جرم و دستگیری متهمین و مجرمین از قانون و تشکیل پرونده و معرفی به مراجع قضائی در حوزه استحفاظی

-انجام اقدامات پیشگیرانه و جلوگیری از سرقت، تعرض و تجاوز به میراث ملی، فرهنگی و صنایع دستی توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی و فعالیت‌هایی نظیر تخریب بناهای تاریخی، حفاری غیرمجاز، انتقال، قاچاق و خرید و فروش غیرمجاز اشیا و عتیقه‌جات ملی و محموله‌های تاریخی در حوزه

-کنترل بر ورود و خروج اشیا و اموال تاریخی و فرهنگی و انجام اقدامات حفاظتی در حوزه استحفاظی براساس دستورالعمل های صادره وزارتخانه

-انجام وظائف قانونی در مقام ضابط خاص دادگستری در مورد جرائم مشهود در حوزه استحفاظی

-همکاری با سایر دستگاه‌های اجرایی مسئول در امور امدادی به هنگام بروز حوادث طبیعی و غیرطبیعی در حوزه استحفاظی براساس دستورالعمل‌های وزارتخانه

-برخورد قانونی با استفاده‌کنندگان و فروشندگان تجهیزات غیرمجاز، که در جهت تخریب یا سوء استفاده از آثار تاریخی و ملی به کار می‌رود نظیر فلزیاب و ضبط و توقیف این‌گونه تجهیزات تا رفع هرگونه اتهام و شبهه و مظنونیت با هماهنگی ناجا و مراجع قضائی وفق مقررات

-تعامل با سازمان‌ها و مراجع نظامی، انتظامی، قضائی و سایر دستگاه‌ها به منظور اجرای بهینه وظائف و مأموریت‌های یگان

-نظارت و بازدید کارشناسی از اقدامات حفاظتی در حوزه استحفاظی و انعکاس نواقص و معایب به رئیس وزارتخانه و پیگیری آن‌ها

-حفاظت و همراهی محموله‌های تاریخی و فرهنگی منقول با هماهنگی ناجا

-اجرای دقیق طرح‌ها و دستورالعمل‌های حفاظتی و انتظامی ابلاغی از سوی ناجا با رعایت اولویت‌ها و برنامه‌های حفاظتی تعیین شده توسط وزارتخانه

-کمک به جمع آوری اخبار و اطلاعات مربوط به آثار فرهنگی و تاریخی با هماهنگی اداره‌کل

-اجرای مصوبات کمیته حفاظت وزارتخانه

-گشت‌زنی در حوزه استحفاظی یگان به منظور حصول اطمینان از برقراری حفاظت و امنیت

– پیگیری امور خدمات انتظامی گردشگران خارجی در چارچوب ضابط خاص قضائی با هماهنگی و نظارت ناجا

-اعلام ورود و خروج و همچنین خط سیر ترددی گردشگران خارجی در زمان اسکان آنان به حراست اداره‌کل و ناجا

-جمع آوری اطلاعات انتظامی مورد نیاز ناجا توسط یگان و هماهنگی و همکاری متقابل با ناجا و حراست اداره‌کل

-همکاری با ناجا و مراجع قضائی در ابلاغ و اجرای احکام قضائی مربوط به ادراه‌کل

-مساعدت و همکاری با نزدیکترین رده انتظامی محل مأموریت در کشف جرائم، در حوزه استحفاظی

-انجام مأموریت‌ها و وظایفی که در شرایط غیرعادی در امور امنیتی و انتظامی از سوی ناجا ابلاغ می شود، در حوزه استحفاظی