خاطره‌گویی خالق «شازده حمام» در جمع فرهنگ‌دوستان همدانی
نجوا کندری
همدان در روزهای برگزاری همایش سه‌روزه «اردیبهشت هگمتانه» که از دوم تا چهارم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ برگزار شد، میزبان بسیاری از بزرگان فرهنگی کشور بود. از جمله این فرهیختگان می‌توان به دکتر محمّدحسین پاپلی یزدی، جغرافیدان، محقق و نویسنده ایرانی اشاره کرد. نشست خاطره‌گویی پاپلی یزدی، روز پنجشنبه ۴ اردیبهشت‌ماه ساعت ۱۸، به همت هفته‌‌نامه «همدان‌نامه» و صفحه «خاطره‌بازی» و با استقبال فرهنگ‌دوستان همدانی برگزار شد. این نویسنده نام‌آشنا در این برنامه، علاوه بر صحبت از کتاب‌های جدید خود، با خاطره‌گویی‌هایش، ساعتی خوش را برای همدانیان رقم زد و خنده را بر لبان آن‌ها آورد.
خالق «شازده حمام» در جمع فرهنگ‌دوستان همدانی
در ابتدای نشست، حسین زندی که اجرای این برنامه را بر عهده داشت، ضمن خوشامدگویی به محمّدحسین پاپلی یزدی، به معرفی این فرهیخته کشوری پرداخت: «همان‌طور که می‌دانید، در سه روز گذشته، مهمانان بسیاری داشتیم و مفاخر ملی حوزه فرهنگ و ادبیات در همدان حضور داشتند. واقعا این چند روز برای ما، روزهای بسیار خوبی بود که توانستیم میزبانی کوچکی از این بزرگان داشته باشیم. امروز یک اتفاق مبارک‌تری افتاد و یکی از بزرگان فرهنگی کشور در جمع ما حضور دارند: خالق کتاب «شازده حمام». دکتر محمدحسین پاپلی یزدی یکی از بزرگان فرهنگ هستند که حوزه کاری‌شان بحث جغرافیاست، ولی خاطرات جذابی دارند.
امروز صبح که به آرامگاه باباطاهر رفته بودیم، عکسی به من نشان دادند که مربوط به پنجاه سال پیش و ماه‌عسلشان در همدان بود. منتها این دفعه تنها آمدند. دکتر علاوه بر کتاب‌هایی که دارند، در حوزه‌های دیگر به‌خصوص محیط‌زیست و بحث آب هم فعالیت می‌کنند. قطعا کارگاه‌ها و سخنرانی‌هایی را که دارند، در فضای مجازی دیده‌اید که چقدر دلسوزانه راجع به بحث سدسازی، بحث آب و مدیریت آب صحبت می‌کنند.»
همدان؛ شهر علم، هنر و عرفان
پاپلی یزدی در ابتدای سخنان خود، از حضور در شهر همدان ابراز خوشحالی کرده و درباره این شهر تاریخی گفت: «بسیار خوشحالم که در خدمت شما بزرگان هستم، آن هم در شهر همدان. همان‌طور که گفتند، من ۵۰ سال پیش در مرداد ۵۴ ازدواج کردم و برای ماه‌عسل، یک ماه به همدان آمدم. این شهری که شهر علم است که ابوعلی سینا نماینده آن است. هرچند که ابوعلی سینا اهل همدان نیست، منتها خب به‌خاطر ظلم‌هایی که حکام به او کردند، اینجا مردم مهمان‌نوازی می‌کنند. همدان شهری است که صدها ریاضی‌دان، منجم و افراد برجسته دارد که ناشناخته هستند. از خانم سرمدی که در بنیاد ایران‌شناسی کار می‌کنند، خواهش کردم که طرحی در پیش بگیرند تا برجستگان ریاضی و نجوم همدان شناخته شوند.
وی در ادامه افزود: «علاوه بر این، همدان شهر عرفان است و باباطاهر. درعین‌حال شهر هنر است که امروز یکی از نمونه‌هایش را در گنبد علویان دیدیم. ما بارها به آنجا رفتیم. اما امروز آقای دکتر حلیمی درباره آن توضیح می‌دادند. آقای دکتر حلیمی گفتند که این گنبد علویان چیزی کمتر از مونالیزا ندارد و خیلی هم بیشتر دارد. بنابراین این شهر، شهر هنر دو سه هزار‌ساله است. دختر و داماد من هم باستان‌شناس هستند و چند سالی اینجا هم کار می‌کردند و هم در دانشگاه همدان بودند. حالا سوئد هستند. هم‌کلاسی همدانی هم بین سال‌های ۴۶ تا ۵۰ داشتم. بنابراین این شهر، عشق من است. برای اینکه بالاخره داماد که شدم یک ماه به اینجا آمدم. لااقل در این یک ماه ۲۰ بار هم الوند رفتم.»
همدان؛ شهر هم‌زیستی مسالمت‌آمیز
دکتر پاپلی یزدی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به معرفی کتاب‌های خود، پرداخت و در این باره گفت: «من استاد جغرافیا هستم. حدود ۳۵ کتاب‌درسی دارم که ۴ کتاب را انتشارات سمت چاپ کرده است. کتاب‌های دیگری هم هست. ولی از شانزده‌سالگی همیشه خاطراتم را می‌نوشتم. بالاخره روزی تصمیم گرفتم خاطراتم را چاپ کنم. فکر هم نمی‌کردم که کسی حوصله کند و بخواند. ولی حالا جلد یک و دوی آن به چاپ پنجاهم رسیده است. جلد هفتم هم ۲۶ اسفند چاپ شده که همان روز چاپ، همه ۱۵۰۰ نسخه آن هم خریده شد. دوباره فردایش ۱۵۰۰ نسخه چاپ کردیم.»
او در ادامه سخنانش درباره کتاب «مذهب عشق» و موضوع کلی آن توضیح داد: «کتاب دیگری به نام «مذهب عشق» دارم که خودم بیشتر دوستش دارم. در این کتاب هم من سعی کردم که هم‌زیستی مسالمت‌آمیز را نشان دهم. همین شهر همدان، شهری‌ست که یهودی و ارمنی هم داشته است. ما امروز به بقعه استر و مردخای رفتیم. متوجه شدیم یهودی‌های همدان که قبل انقلاب بیش از ۲۰۰۰ نفر بودند، الان فقط ۵ نفر هستند. یهودی‌های یزد هم ۲۱ نفر هستند.
بنابراین همدان شهری بوده که همه مذاهب با هم کار و زندگی می‌کردند و مهم‌ترین مسئله، همین مسئله هم‌زیستی مسالمت‌آمیز است. همین مهر و محبت. حالا گاهی اگر هم اختلاف داشتند که خودمان می‌دانیم ریشه‌اش از کجا بوده، بالاخره شهر هم‌زیستی مسالمت‌آمیز و شهر دوستی و محبت است. حالا از این‌طرف به آن شهر هفت هزار‌ساله می‌گویند. ولی این شهر هفت هزار‌ساله، در همین ۱۵۰ سال اخیرش بسیار حرف برای گفتن دارد، چه برسد به هفت هزار سالش. بنابراین من از جوان‌ها خواهش می‌کنم که تحقیق کنند.»
زندگی اجتماعی مردم در خاطرات پاپلی یزدی
پاپلی یزدی در قسمت دیگری از صحبت‌هایش به شیوه خاطره‌نویسی خود و رویکردی که در نوشتن خاطرات دارد، اشاره کرد: «من به این نتیجه رسیدم، زمانی که حرف‌ها را جدی می‌زنیم، توده مردم نمی‌خوانند. مثلا من گفتم خاطراتم را برای چه کسی می‌خواهم بنویسم؟ چون خاطرات در ایران زیاد است، ولی بیشتر خاطرات سیاسی یا خاطرات جدی‌ست. گفتم من می‌خواهم برای مردمانی بنویسم که کم کتاب می‌خوانند و کمتر مطالعه می‌کنند.
شما باور می‌کنید که یک دختر نه‌ساله همین دیروز گفته من کتاب‌هایتان را خواندم. من هم آدرسش را گرفتم و چهار کتاب دیگر برایش فرستادم. یا مثلا آدم ۹۳ساله هم از کردستان می‌گوید من کتابت را خواندم. برای اینکه نوع نوشتنم در این خاطرات و این کتاب‌ها، نوع نوشتن کتاب‌های درسی نیست. یعنی رویکردم، رویکرد مردمی است و بعد هم بیشتر زندگی اجتماعی مردم است. من خاطرات خودم را بنویسم که کسی حوصله ندارد بخواند. ۱۵صفحه که خواندند، دور میندازند. بنابراین زندگی مردم است.
این کتاب‌ها هم طوری‌ست که داستان، داستان است. جز جلد ششم که از اول تا آخرش یک داستان است. جلد پنجم هم گریه‌آور و راجع به کردهای کردستان عراق است. چون کتاب‌های من به کردی سلیمانیه ترجمه شده، رئیس دانشگاهش دعوت کرد و رفتیم یک خاطره هم برای آن‌ها نوشتیم. بقیه‌اش دیگر داستان به داستان است. این است که هر کسی خوشش می‌آید، می‌رود یک داستانش را می‌خواند.»
روز خاطره‌انگیز همدانیان با خاطره‌گویی پاپلی یزدی
ادامه نشست به پرسش‌وپاسخ و گفت‌وگوهای صمیمانه دکتر پاپلی با حاضران گذشت. حاضران درباره مطالبی همچون زمان خاطره‌نویسی از مدتی که پاپلی یزدی در همدان بوده، معنای نام خانوادگی «پاپلی» و چرایی انتخاب رشته جغرافیا از پاپلی یزدی پرسیدند. وی نیز پاسخ سوالات را با شوخی‌های جذاب و خاطره‌های شیرین خود پیوند زد و باعث شد صدای خنده‌های حاضران بارها در سالن بپیچد و طنین‌انداز شود. دکتر پاپلی یزدی به پیشنهاد یکی از حاضران درباره خلاصه بخشی از کتاب «مذهب عشق» نیز صحبت کرد. در پایان برنامه، هدیه‌ای به‌رسم یادبود به دکتر محمّدحسین پاپلی یزدی، نویسنده مطرح کشور، اهدا شد.