زنده‌یاد برق‌لشکری، فراتر از زمان خود
«دیداری» به یاد عبدالله برق‌لشکری در «اردیبهشت هگمتانه»
نجوا کندری
عصر روز جمعه ۲۶ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴، هنرمندان و هنردوستان همدانی در شهر کتاب همدان گرد هم آمدند تا به بهانه زادروز زنده‌یاد عبدالله برق‌لشکری، یاد این استاد نام‌آشنای موسیقی را گرامی بدارند. چهل‌وسومین برنامه از سلسله‌نشست‌های دیدار که در ادامه برنامه‌های فرهنگی «اردیبهشت هگمتانه» برگزار شد، با حضور میلاد کیایی، موسیقی‌دان، نوازنده و آهنگ‌ساز مطرح کشور همراه بود. در این نشست که اجرای آن را حسین زندی برعهده داشت، برنامه‌های متنوعی همچون شعرخوانی، سخنرانی، اجرای موسیقی، نمایش فیلم «خنیاگر عشق» و جشن امضای کتاب انجام شد.
تقارن زادروز زنده‌یاد برق‌لشکری و روز فردوسی
در ابتدای نشست، حسین زندی به تقارن زادروز زنده‌یاد برق‌لشکری و روز فردوسی اشاره کرده و دراین‌باره گفت: «امروز به مناسبت زادروز استاد زنده‌یاد عبدالله برق‌لشکری در خدمتتان هستیم. ۲۵ اردیبهشت، روز تولد استاد هم‌زمان با روز بزرگداشت حکیم فردوسی است و چه تقارن و اتفاق خوبی‌ست. قرار بود برنامه را دیروز یعنی بیست و پنجم اجرا کنیم. ولی به دلیل اینکه خوشبختانه در همدان در چند جای مختلف روز بزرگداشت فردوسی برگزار می‌شد، با خانواده استاد برق‌لشکری صحبت کردیم و قرار شد این برنامه با یک روز تاخیر برگزار شود.»
لزوم ثبت روز بزرگداشت برق‌لشکری در تقویم هنری کشور
وی در ادامه درباره «اردیبهشت هگمتانه» توضیح داده و افزود: «اردیبهشت‌ماه همدان، بسیار ماه خوبی‌ست. اول اینکه اردیبهشت، ماه هنر و ادبیات است. روز خیام، سعدی، فردوسی، باباطاهر، شیخ بهایی، عین‌القضات و زادروز استاد برق‌لشکری در همین ماه است. همدان هم که با این طبیعت زیبا در این ماه، پذیرای فرهنگ‌دوستان و هنردوستان است. بنابراین چه‌بهتر که این ماه، ماهی برای گردشگرپذیری همدان باشد: «اردیبهشت هگمتانه». یکی از رویدادهای اردیبهشت هگمتانه هم همین برنامه بزرگداشت استاد زنده‌یاد عبدالله لشکری است که امیدواریم هر سال با حضور و همکاری شما برگزار و به عنوان یک رویداد در تقویم هنری کشور ثبت شود.
زندی در پایان سخنانش به معرفی کتاب «زندگی و آثار استاد عبدالله خان برق‌لشکری» پرداخته و گفت: «امروز یک رونمایی مردمی از کتاب «زندگی و آثار استاد عبدالله خان برق‌لشکری» که سال گذشته تدوین و منتشر شده است، داریم. چاپ این کتاب سال‌ها بود توسط خانواده برق‌لشکری پیگیری می‌شد که بالاخره چاپ شد. اتفاق مبارکی در استان و کشور است که بعد از سال‌ها، چند دهه، به‌هرحال این اتفاق افتاد.»
دستخط موسیقی برق‌لشکری، سندی ارزشمند از سال ۱۳۱۶
سپس زندی با یادآوری این نکته که اردیبهشت ماه هنر و شعر و ادبیات است، از حبیب صادقی برای شعرخوانی دعوت کرد تا برنامه با خواندن شعری توسط او آغاز شود. صادقی دو غزل از سروده‌های خود را برای حاضران در سالن خواند.
پس از شعرخوانی صادقی، امین برق‌لشکری، فرزند زنده‌یاد عبدالله برق‌لشکری و از ورزشکاران استان، به‌عنوان اولین سخنران درباره پدر خود و کتاب «زندگی و آثار استاد عبدالله خان برق‌لشکری» صحبت کرد. او در ابتدای سخنانش، داستان چرایی گردآوری و چاپ این کتاب را روایت کرد. به گفته وی کاظم پیران، فردی بود که چند بار در مراسم مختلف پیشنهاد گردآوری آثار و اسناد و چاپ کتابی درباره پدرش را مطرح کرد. برق‌لشکری به این نکته اشاره کرد که در بین اسناد پدرش به یک نت موسیقی دست یافتند که دستخط خود عبدالله برق‌لشکری بوده است. این موضوع باعث افتخار همدان است که در سال ۱۳۱۶ استادی بوده که خط موسیقی داشته است.
آموزش موسیقی برق‌لشکری زیر نظر مین‌باشیان بزرگ
امین برق‌لشکری در ادامه صحبت‌های خود به بیان مطالبی درباره زندگی کاری و هنری پدرش پرداخته و در این باره گفت: پدرم در سال ۱۲۹۸ شمسی وارد ارتش نوین ایران شده و در آنجا زیر نظر مین‌باشیان بزرگ و از لهستانی‌ها آموزش موسیقی می‌بیند. پس از جداشدن از ارتش هم به‌عنوان معلم ورزش و موسیقی در مدرسه آلیانس (اتحاد) و مدرسه شرافت همدان مشغول به کار می‌شود. او بین سال‌های ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۸ در جشن‌های ملی که در ایران بوده، شرکت می‌کرده است.
نواختن ترومپت و قره‌نی در عاشورا، برای اولین‌بار در ایران
فرزند زنده‌یاد برق‌لشکری در بخش دیگری از سخنان خود به یکی از کارهای مهم پدرش در حوزه موسیقی کشور اشاره کرده و تاکید کرد عبدالله برق‌لشکری اولین فردی در ایران بوده که روزهای عاشورا، ساز ترومپت و قره‌نی می‌نواخته است. این هنرمند همدانی از عاشورای سال ۱۳۱۲ در حسینیه کبابیان به نواختن این سازها پرداخت.
امین برق‌لشکری در پایان صحبت‌هایش درباره فرایند چاپ کتاب «زندگی و آثار استاد عبدالله برق‌لشکری» و مشکلاتی که در این مسیر وجود داشته، توضیحاتی داد و در پایان از افرادی که در این راه به او کمک کردند و به صورت ویژه از قادر شهسواری برای تدوین کتاب، تشکر کرد.
زنده‌یاد برق‌لشکری، فراتر از زمان خود
سخنران بعدی این نشست، میلاد کیایی، نوازنده و آهنگ‌ساز پیش‌کسوت بود که هفت دهه در حوزه نوازندگی و هنر موسیقی فعالیت و از دهه چهل نیز با زنده‌یاد برق‌لشکری مراوده داشته است. کیایی در ابتدای سخنانش به این نکته تاکید کرد که عبدالله برق‌لشکری، هنرمندی جامع‌الشرایط بود که یکی از ابعادش موسیقی است و به‌مراتب فراتر از زمان خود بود.
سپس وی خاطره‌ای از سال ۱۳۴۲ و حضور کنار زنده‌یاد برق‌لشکری در اردوی هنری رامسر را برای حاضران روایت کرد: «در آن زمان که یک هفته ما در کنار هم بودیم، من از حضور این مرد بزرگ و نازنین بهره‌ها بردم. برای اینکه سن من چندین سال کم تر از ایشان بود و ایشان دنیایی از تجربه خصوصا در زمینه موسیقی بودند. یادم می‌آید ایشان دو شب پشت سر هم رهبری یک ارکستر بزرگی را که در حدود ۱۷-۱۸ نفر و یک گروه کر بودند، برعهده داشت. اگر بخواهیم حساب کنیم در تمام ایران ۲-۳ رهبر اکستر بیشتر نداشتیم.»
اهمیت فرهنگ در کنار هنر
کیایی در ادامه افزود: «او بسیار انسان عاطفی و حساسی بود. یعنی اگر در موقع رهبری برنامه ایشان کسی حرفی می‌زد یا آرامشش را به هم می‌ریخت، ایشان ارکستر را نگه می‌داشت، نگاه می‌کرد و با نگاهش به آن شخص می‌فهماند که موقع اجرای موسیقی باید سکوت کرد. این سعادت هم داشتم که یک شب بعد از اینکه برنامه‌های اجرا در روی سنی در فضای باز اردوی هنری رامسر بود، ما کنار دریای رامسر رفتیم و ایشان برای ما درد دل کرد. از آن جمعی که آنجا بودند، فقط دکتر محمد سریر، آهنگ‌ساز بزرگ، زنده مانده که امیدوارم سلامت باشند. آقای شهبازیان هم بودند که ما ایشان را نزدیک یک سال پیش از دست دادیم. چقدر ایشان در آنجا برای ما قشنگ حرف می‌زد و چقدر نصیحت می‌کرد. همیشه هم یک نکته را می‌گفتند: فرهنگ و هنر. فرهنگ یعنی مجموعه‌ای از آداب، اخلاق و انسانیت. این فرهنگ خیلی مهم است.»
اهمیت خلاقیت و نوآوری در موسیقی ایرانی
میلاد کیایی در بخش دیگری از صحبت‌هایش بر اهمیت خلاقیت و نوآوری در موسیقی ایرانی تاکید کرد و دراین‌باره گفت: «من از سال ۱۳۳۰، یعنی هفتاد و سه سال، شروع به فراگیری موسیقی کردم. ولی هنوز خودم را در ابتدای راه می‌دانم. نباید دست روی دست بگذاریم و فقط به آن چیزی که از گذشته‌ها به ما رسیده، اکتفا بکنیم. باید ابداعات و ابتکاراتی بشود و گوشه‌های تازه‌ای کشف شود. بسیاری از گوشه‌های موسیقی ایرانی به فراموشی سپرده شده است. خب حیف است. مثلا ما ۷ دستگاه، ۵ آواز و حدود ۶۳۰-۴۰ گوشه در موسیقی ایرانی داریم. همین‌طور دست روی دست نگذاریم و به آن چیزهایی که از دیرباز، از چند قرن پیش دیکته شده، اکتفا کنیم. همه ما باید در بدعت نقش داشته باشیم. نوآوری یکی از معانی هنر، خلاقیت و نوآوری است.»
باید درباره عبدالله برق‌لشکری کتاب‌ها نوشته شود
وی در پایان سخنانش با بیان این نکته که زنده‌یاد برق‌لشکری فراتر از زمان بود، تاکید کرد که باید درباره این مرد بزرگ کتاب‌ها نوشته شود که تا امروز تنها یکی از آن‌ها نوشته شده است. در ادامه، میلاد کیایی به پرسش‌های حاضران درباره موضوعاتی همچون خاطره با گلپا، راز ماندگاری یک اثر موسیقی، فلسفه موسیقی و مباحث دیگری در حوزه موسیقی پاسخ داد.
بخش دوم چهل‌وسومین نشست دیدار به اجرای موسیقی توسط هنرمندان همدانی اختصاص داشت. در ابتدا رضا بهادربیگی (نوازنده کلارینت) و نفس پویان‌نژاد (نوازنده دف) به اجرای قطعه‌ای پرداختند. در ادامه، محمد ثابت‌راد (نوازنده تار) و حمیدرضا زارعی (نوازنده تنبک) هنرنمایی کردند. سپس مهرداد آهنچیان به تک‌نوازی ویولن پرداخت. در پایان نیز اشکان شریفی، دیگر هنرمند همدانی، با همراهی ویولننوازی آهنچیان، برای حاضران آواز خواند.
«خنیاگر عشق»؛ روایتگر زندگی هنری عبدالله برق‌لشکری
در بخش بعدی این نشست، فیلم «خنیاگر عشق» به کارگردانی امیر شمخانی با حضور کارگردان و نویسنده اثر نمایش داده شد. این فیلم روایتگر زندگی هنری عبدالله برق‌لشکری است. پایان‌بخش برنامه یادبود زنده‌یاد برق‌لشکری، جشن امضای کتاب «زندگی و آثار استاد عبدالله خان برق‌لشکری» و گرفتن عکس‌های یادگاری حاضران با نویسندگان کتاب و میلاد کیایی بود.