محمدی‌فر: مدیران جهانی فکر کنند و محلی تصمیم بگیرند
محمدی‌فر: استراتژی بخش باستان‌شناسی میراث همدان باید به این نکته توجه کند که بسیاری از برنامه‌هایی که در آینده در نظر دارد باید معطوف به هگمتانه و باستان شناسی باشد، تا بتوانیم از دستاورد آن که جذب گردشگر و بخش اقتصادی است، بهره ببریم
محمدی‌فر: مدیران جهانی فکر کنند و محلی تصمیم بگیرند
نازنین ناصری
خبرنگار
ثبت هر اثری از کشورهای گوناگون در فهرست میراث جهانی یونسکو بر ایجاد تعامل، آگاهی فردی و اجتماعی و چه بسا بین‌المللی تاثیر فراوانی دارد. هر فردی زمانی‌که اخبار ثبت هگمتانه در فهرست یونسکو را می‌شنود، بی شک دوست دارد در باره شهر خود بیشتر تحقیق کند تا تاریخچه شهر خود را بیاید. دکتر یعقوب محمدی فر عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا در صحبت‌های خود در نشست بررسی فرآیند ثبت جهانی هگمتانه بر این مهم صحه گذاشت.
رئیس پیشین دانشکده هنر و معماری دانشگاه بوعلی سینا با بیان این‌که در زمینه فرهنگ و تعالی انسانی سه بخش آگاهی، خودآگاهی و خودآگاهی منتقدانه مهم است و ما خوشحالیم که در مرحله سوم قرار داریم، مطرح کرد: یک جامعه توسعه‌یافته، به خودآگاهی منتقدانه می‌ر‌سد و خود را نقد می‌کند. در جایی که نقد صورت می‌گیرد، نباید نگران باشیم. زیرا نقد باعث پیشرفت می‌شود و عدم نقد است که دیکتاتوری را در یک اداره، خانه، یک سیستم و یا جامعه به‌وجود می‌آورد.
*تاریخچه یونسکو و ثبت جهانی
محمدی‌فر در نشست بررسی فرآیند ثبت جهانی هگمتانه با اشاره به تاریخچه ثبت جهانی که اولین بار در سال ۱۹۵۹ میلادی مصری‌ها سد اسوان را می‌ساختند و یک از مهم‌ترین آثار آن‌ها زیر آب می‌رفت، فراخوانی گذاشتند تا دنیا به آن‌ها کمک کند که این اثر به زیر آب می‌رود چکار باید انجام دهند، اعلام کرد: در اینجا یونسکو وارد شد و از آن زمان یونسکو آغاز به‌کار کرد و پایه‌ای برای ثبت میراث جهانی ایجاد شد. بیش از ۶۰ سال از موضوع ثبت جهانی نمی‌گذرد و داستان تازه‌ای است.
محمدی‌فر با اشاره به این‌که یکی از ویژگی‌های ثبت وجود نشانه‌ای از تعامل با فرهنگ‌های مختلف است و یونسکو حافظ فرهنگ‌های محلی از جمله زبان‌های محلی، خرده فرهنگ‌ها و خیلی از موارد دیگر است که امروزه به فراموشی سپرده می‌شود، تصریح کرد: از سال ۱۹۵۹ ثبت جهانی آغاز شد و یک دهه بعد امریکایی‌ها ثبت اثر طبیعی مانند غارها، کوهستان‌ها و .. را به آن افزودند که ساخته دست بشر نیست و می‌تواند میراث جهانی محسوب شود و تحت حفاظت قرار گیرد. امروز همه ما خوشحال هستیم ۲۸ اثر ایران به ثبت یونسکو رسیده اما تعداد آثار ما بیش از این موارد است. چون مجموعه باغات، کاروانسراها را داریم. دو کاروانسرای تاج آباد و فرسفج در زنجیره کاروانسراها سال گذشته ثبت شدند. سوالی که من دارم این است که بعد از ثبت چی شد و چه اتفاقی افتاد. سال دیگر امیدوارم که دوباره ۷ مرداد جمع شویم و بگوییم که در این یک سالی که هگمتانه ثبت شد چه کارهایی انجام دادیم و چه تغییر رویکردی داشتیم.
وی به تعارض منافعی که بین آهن فروش‌ها، کسبه و تجار وجود داشت، پرداخت و گفت: این‌ها موضوعاتی است که در جایی ثبت نمی‌شود و همه این افراد منافعی دارند چرا که چندین نسل در آن مغازه یا خانه بودند و ما برای ثبت جهانی هگمتانه می‌خواهیم آن‌ها را محدود کنیم. چه کاری باید انجام دهیم تا آن‌ها را راضی نگهداریم؟ بعد از ثبت باید چکار کنیم که گردشگر برای ما منافع داشته باشد و نیز ما را خسته نکند. چرا که ما در اسپانیا و حتی ماسوله گیلان شاهد هستیم که افراد محلی از گردشگر خسته شدند.
*مدیریت واحد شهری
مدرس دانشکده هنر و معماری دانشگاه بوعلی‌سینا با بیان این‌که رویکرد ما نباید صرفا این باشد که گردشگر جذب کنیم، بلکه باید برنامه داشته و محدوده و قوانین نیز مشخص کنیم. زیرا در بسیاری از شهرهای دنیا آدامس جویدن و سیگار کشیدن ممنوع است، تصریح کرد: ما موضوع مدیریت واحد شهری را در شهر همدان باید مطرح کنیم. هگمتانه نمی‌تواند یک مجموعه جدا از بقیه شهر باشد. یکی از مطالبات جدی ما مدیریت واحد بوده که در ارتباط با هگمتانه و میراث فرهنگی و نیز شهر تاریخی مهم است. موضوع بعدی این است که چقدر از شهرداران شهر ایراد میگیریم و ایراد هم وارد است چون با بسیاری از موارد آشنا نیستند. اما چقدر به او آموزش دادیم و چند شهر تاریخی را از نزریک بازدید کرده است. یکی از مصوبات شورا باید این باشد که شهردار شهر را به شهرهای تاریخی دنیا مانند روم و مادرید بفرستیم تا بافت تاریخی را بازدید کند، آشنا شود و متوجه شود که با این شهر که هر جای آن را کاوش می‌کنیم به آثار زیادی برخورد می‌کنیم، باید چکار کند.
*آموزش مردم و بازدید‌کنندگان
محمدی‌فر ضمن اشاره به این‌که یونسکو در بحث میراث جهانی دو محور طبیعی و تاریخی با یک دایره که در وسط آن یک مربع قرار دارد، توضیح داد: مربع نماد انسان و دایره نماد زمین است و می‌خواهد بگوید که انسان متعلق به زمین و زمین نیز متعلق به انسان است. امروز که وارد عرصه ثبت شدیم، نیاز به یک برنامه منسجم برای آینده شهر داریم که باید با آموزش‌های کوتاه همراه باشد چرا آموزش مردم خیلی مهم بوده و آموزش و پرورش باید در این زمینه ورود پیدا کند. این شهر یک شهر تاریخی است. موضوع بعدی آموزش افرادی است که از این فضاها بازید می‌کنند. باید آموزش دهیم که تفاوت‌ها وجود دارد نیز به مدیران باید آموزش دهیم که جهانی فکر کنند و محلی تصمیم بگیرند. خیلی از مشکلات امروزی نیز همین مسئله است که مدیران جهانی نمی‌توانند فکر کنند. منظور این نیست که صرفا اروپا را ببینیم. بلکه آسیایی، اروپایی، آمریکایی و افریقایی را نیز در نظر داشته باشیم.
*مدیریت منسجم هگمتانه
رئیس پیشین دانشکده هنر و معماری دانشگاه بوعلی سینا افزود: در ارتباط با ثبت جهانی هگمتانه مهم است که مدیریت منسجم در پلان‌های باستان‌شناسی داشته باشیم و موضوع دیجیتال باستان‌شناسی را در هگمتانه وارد کنیم. یک نمونه دیجیتال باستان‌شناسی در «چاتال هویوک» ترکیه وجود دارد که یک محوطه نوسنگی است و شما که به عنوان گردشگر برای بازدید از آن می‌روید، یک دوربین روی صورت شما قرار می‌دهند تا با آدم‌های نوسنگی آتش را نگاه کنید و وارد فضای ۸ هزار سال قبل شوید.اما ما چقدر توانستیم فضای معماری هگمتانه را برای گردشگر مجسم کنیم. در ارتباط با پرونده ثبت جهانی هگمتانه موضوعی که وجود داشت این بود که در قسمت باستان‌شناسی و بیان مسئله گفته شده بود لایه به لایه از دوره ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی تا دوره معاصر به ترتیب آمده و ظهور کرده است. اما آن چیزی که در تپه هگمتانه در حال حاضر وجود دارد بقایای دوره اشکانی است و در بخش‌هایی نیز بقایای دوره ساسانی به آن الحاق شده است ما نتوانستیم معماری دوره ماد‌ها را در تپه هگمتانه شناسایی کنیم و یکی از سوالات جدی ایکوموس این بود که شما گفتید تسلسل وجود دارد این تسلسل کجاست.
*اقتصاد فرهنگی
محمدی‌فر در آخر با تأکید بر این‌که از این به بعد باید استراتژی بخش باستان‌شناسی میراث همدان به این نکته توجه کند که بسیاری از برنامه‌هایی که در آینده در نظر دارد باید معطوف به هگمتانه و باستان‌شناسی باشد، تا بتوانیم از دستاورد آن که جذب گردشگر و بخش اقتصادی است بهره ببریم، عنوان کرد: باید از تجربه کشورهای دیگر مانند موزه لوور فرانسه که از صدتا چاه نفت بهتر است، استفاده کنیم و به شکل تجاری به آن نگاه کنیم. ما چند نماد از همدان ساختیم تا در آینده به گردشگر‌ها بفروشیم. چه کسی باید به فکر مسائل اقتصادی آن باشد؟ ما شهر جهانی سفال را ایجاد کریم چه منافعی را برای آن ایجاد کردیم. این موارد آهسته به فراموشی سپرده می‌شود و ما وقتی از فرهنگ صحبت می‌کنیم، باید یک قسمت از کار را اقتصاد فرهنگ قرار دهیم تا در آینده تعارض منافع پیش نیاید و مردم را راضی نگهداریم و اگر به آن فکر نشود بعد یک مدت به موضوع عادی تبدیل شده و نه تنها برای مردم هم منافعی نخواهد داشت بلکه تبدیل به ضد خود می‌شود.