*حسین زندی
*روزنامه‌نگار
کتاب «محمد زکریای رازی» آخرین اثر دکتر پرویز اذکائی «سپیتمان» به تازگی از سوی دفتر پژوهش‌های فرهنگی روانه بازار شده است. این کتاب یکصد و چهل و نهمین شماره از مجموعه «از ایران چه می‌دانیم» است.
کتاب حکیم رازی، اثر گران‌سنگ دکتر «پرویز اذکائی» پیش‌تر از سوی انتشارات «طرح نو» منتشر شده بود. کتابی که به شناخت کامل حکیم خردگرای ایرانی می‌پردازد. در این کتاب منابع دست اول و ناشناخته مورد بررسی قرار گرفته و به دلیل جامع و مفصل بودن کتاب بیشتر در بین اهل فن و پژوهشگران زبانزد شده و به خوبی مورد استقبال قرار گرفته است. تسلط دکتر اذکائی به متون دست اول و کهن، متنی را پدید آورده که به شایستگی رازی را همانگونه که بوده، برای مخاطبان خود بازنمایی می‌کند. اما کتاب جدید دکتر اذکائی اثری است برای دانشجویان و علاقه‌مندان و کتابخوانان ایرانی.
این بار دکتر اذکائی در کتاب محمد زکریای رازی به صورت موجز و مختصر به زندگی، آثار و اندیشه این حکیم می‌پردازد. در واقع کتاب محمد زکریای رازی، خلاصه کتاب حکیم رازی است. این کتاب در چهار فصل زیست‌نامه علمی، ۳۰ بند فلسفی و ده بند مدنی، جبر و اختیار در نظر رازی و مدینه رازی یا خرد شهر تنظیم شده است.
در فصل نخست این اثر افزون بر زندگی و آثار رازی، شناسایی علمی، روش‌شناسی، معرفت‌شناسی، حکمت مغانی، طب و طبیعت، علوم طبیعی، ذره‌گرایی، دانش شیمی، نگره حرکت، گیتی شناسی و پیدایش جهان آمده است. در فصل دوم نیز شناخت‌شناسی یا سی بند فلسفی، ساختار گیتی و ده بند مدنی مورد بررسی قرار گرفته است.
دکتر پرویز اذکائی در معرفی رازی آورده است: «اسم اشهر حکیم محمد‌بن زکریای رازی را، ناصر خسرو قبادیانی (سده ۵ قمری) گاه «پسر زکریا» یاد کرده؛ اما پیشینیان بیشتر «محمد زکریا» نوشته‌اند.
در عصر حاضر (در یران) غالباً «زکریای رازی» گفته‌اند، که اختصارا به حذف اسمش (محمد) و اطلاق نام پدرش (زکریا) بر او، چونان اسم اشهر نامبردار می‌شود؛ و این طرز تسمیه- که از دیرباز شواهد چندی دارد- در نزد مورخان و نویسندگان، به جهت تمایز با «فخر رازی»(فخرالدین رازی) بوده باشد، اما در زبان‌های اروپایی طی سده‌های میانه اسم معروف وی-به طور مطلق- «رازس» تداول داشته است».
دکتر پرویز اذکائی «سپیتمان» سال ۱۳۱۸ در همدان زاده شد. او در همدان، تهران و سپس دانشگاه منچستر انگلستان تحصیل کرد. مطالعات او به طور عمده در حوزه تاریخ و فلسفه است. اذکائی بیش از ۴۰۰ عنوان اثر شامل ۴۰ کتاب، ۷۰ رساله علمی و تعداد زیادی گفتارهای بلند و کوتاه در دایره‌المعارف‌ها و نشریات معتبر دارد.
دفتر پژوهش‌های فرهنگی با همیاری و همکاری پژوهشگران دغدغه‌مند، مجموعه کتاب‌هایی را تهیه و منتشر کرده است که به سبب دارابودن سطح کیفی و پژوهشی، توانسته به عنوان منبع‌هایی سودمند و قابل اعتماد برای استفاده پژوهشگران جوان قرار بگیرد.
تاکنون یکصد و چهل و نه عنوان کتاب در زمینه های آشنایی با بزرگان دانش، فرهنگ و ادب ایران زمین و دستاوردهای فرهنگ و تمدن ایرانی، تاریخ، جغرافیا و فرهنگ عامه چاپ شده است.