موسیقی و آلودگی صوتی
علی پاشا رجبلو / مدرس موسیقی
اصوات که بر اثر ارتعاشات و برخورد مکانیکی اجسام و اشیا در هوا منتشر می‌شوند، براساس اندازه شدت این ارتعاشات که صوت نامیده می‌شود، می‌توانند باعث ایجاد آرامش یا برعکس آزار شنوایی انسان‌ها شوند. در موسیقی اصوات به دو صورت کلی موسیقایی و غیر موسیقایی تقسیم می‌شود که در قدیم از آنها به نام اصوات ملایم و متنافر نام برده شده است. صداهایی چون صدای ماشین آلات صنعتی، چکش کاری، صدای دزدگیرها، سروصدای ساخت‌وساز، صدای هواپیماها، وسایل نقلیه موتوری به‌خصوص موتور سیکلت‌ها، بوق اتومبیل و هر صدایی که بیش از حد آستانه شنوایی انسان در طبیعت و زندگی روزمره وجود دارد، می‌تواند به‌سلامت جسمی و روانی انسان‌ها آسیب برساند. درباره تاثیر مخرب این اصوات ناهنجار که امروزه از آن به عنوان آلودگی صوتی نام برده می‌شود، مطالب و مقاله‌های بسیاری به نگارش درآمده است، که در جهت پیشگیری با این آلودگی‌ها، راهکارهای مناسبی نیز پیشنهاد و گاه عملی شده است.
اما آیا صداهایی که از نواختن سازها و به‌طور کلی از موسیقی شنیده می‌شود هم می‌تواند آلودگی صوتی ایجاد کند؟ برای پاسخ دادن به این پرسش ابتدا باید بدانیم که آستانه شنوایی گوش انسان‌ها چه مقدار است. این آستانه شنوایی براساس تحقیقات علمی و عملی حد و اندازه مشخصی دارد. به‌طور کلی صداهایی که دارای سطح بالای ۷۰ دسی بل- واحد اندازه گیری صدا – هستند برای سلامت انسان مضر در نظر گرفته می شود و اگر شدت صداهای ایجاد شده به وسیله سازهای موسیقی بیش از حد تحمل آستانه گوش باشد، می‌تواند به گوش و حتی به روان انسان در درازمدت آسیب جدی وارد کند. هنگامی که یک موسیقی به‌وسیله سیستم‌های صوتی نصب شده در روی بعضی از اتومبیل‌ها شنیده می‌شود و یا در یک ارکستر اگر صدای سیستم‌های صوتی بیش از اندازه استانداردها باشد، شنیدن این موسیقی برای شنوندگان آن آزاردهنده و به عبارتی آلودگی صوتی ایجاد می‌شود. اگرچه بخشی از جوانان جهت تخلیه هیجان‌ها به شنیدن موسیقی با صدای بلند که اغلب در مراسم خاصی چون عروسی و یا جشن‌ها علاقه نشان می‌دهند، اما واقعیت آن است که این شدت بالای موسیقی در نهایت به شنوایی آنها آسیب می‌رساند و در این میان عده‌ای به‌خاطر این حجم بیش از حد صدا، محل مراسم را ترک می‌کنند. متاسفانه با رشد و تکامل علم و تکنولوژی درخصوص تولید و ساخت سیستم‌های صوتی با صدا و حجم بالا، روزبه‌روز این آلودکی صوتی در حال افزایش است.
ترکیب سازها (سازبندی) در هنگام اجرای موسیقی گروه‌های موسیقی که اغلب بدون شناخت کافی از کیفیت صدایی هر کدام از سازها است، باعث تولید سروصدا به‌جای موسیقی می‌شود، که تمرکز شنوندگان را در زمان اجرا به هم می‌ریزد. بسیاری از سازهای موسیقی دارای رنگ و یا زنگ خاص هستند که باید در هنگام چیدمان سازها به گونه‌ای باشد که این سازها بر اساس رنگ و زنگ خود با هم انطباق داشته باشند، درغیر این صورت شنوندگان این آثار به‌خصوص درهنگام اجرای زنده موسیقی شاهد صداهای ناهنجار و ناراحت کننده قرار می‌گیرند که نه تنها از موسیقی لذت نمی‌برند بلکه دچار خستگی می‌شوند. از سویی اندازه صدای موسیقی ممکن است در هر شرایطی متفاوت باشد. در یک سالن موسیقی می‌توان از اسپیکرهای با حجم بالا استفاده کرد ولی اگر این اسپیکرها در محل‌های مسکونی برای شنیدن موسیقی به‌کار گرفته شود، ایجاد آلودگی صوتی خواهد شد.
به‌طور کلی می‌توان گفت موسیقی به جهت کیفیت و ماهیتی که دارد می‌تواند عامل آرامش و لذت بخشی در انسان شود و در این میان باید بتوان از سویی بر اساس شرایط محیطی و فضاهایی که موسیقی اجرا می‌شود و از طرفی با شناخت درست از سازهای موسیقی، به یک تعادل از صدا برسیم به گونه‌ای که شنونده بتواند از موسیقی درحال اجرا (در کنسرت ها) و یا در حال شنیدن در محل زندگی و یا در اتومبیل‌ها و یا در مراکز تفریحی که به‌وسیله سیستم‌های صوتی منتشر می‌شود، لذت کافی را ببرد .