نویز حق
پارسا صالحی
آلودگی صوتی یکی از معضلات رو به رشد جوامع شهری مدرن و نیمه مدرن است که تاثیرات مخربی بر سلامت جسمی و روانی افراد دارد. این نوع از آلودگی نه تنها کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد، بلکه به حقوق شهروندی نیز آسیب می‌رساند. حقوق شهروندی شامل مجموعه‌ای از حقوق است که به شهروندان امکان زندگی در شرایطی امن و سالم را می‌دهد.
اگر بخواهیم یک تعریف کلی از آلودگی صوتی و حقوق شهروندی ارائه دهیم باید بگوییم: «آلودگی صوتی به هر نوع صدا یا نویزی اطلاق می‌شود که باعث اختلال در آرامش و رفاه انسان‌ها می‌شود.» منابع اصلی آلودگی صوتی شامل ترافیک، صنایع، فعالیت‌های ساختمانی و حتی وسایل نقلیه عمومی است. امروزه که شهرنشینی با سرعت زیادی گسترش می‌یابد، میزان این آلودگی به شکل نگران‌کننده‌ای فزاینده شده است؛ و اما حقوق شهروندی به حقوقی اطلاق می‌شود که افراد به واسطه زندگی در یک جامعه مدنی از آن‌ها بهره‌مند می‌شوند. این حقوق شامل حقوق اساسی مانند حق حیات، حق برخورداری از محیط زیستی سالم، حقوق فرهنگی و اجتماعی، حقوق سیاسی و اقتصادی و… است. در زمینه آلودگی صوتی، چندین جنبه از حقوق شهروندی ممکن است تحت تاثیر قرار گرفته و نقض شود: حق به سلامت، حق زندگی در محیط زیستی سالم، حق آرامش و آسایش،حق مشارکت در تصمیم‌گیری‌های شهری و…
یکی از مهمترین حقوق هر شهروند، حق برخورداری از سلامت جسمی و روانی است. آلودگی صوتی می‌تواند به سلامت افراد آسیب بزند و باعث بروز مشکلاتی مانند کاهش شنوایی، اختلالات خواب و استرس شود. این مسائل می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به شدت کاهش دهد.
محیط زیست سالم، حق هر شهروندی است و آلودگی صوتی یکی از عواملی است که این حق را نقض می‌کند. در بسیاری از کشورها، دولت‌ها موظفند با استفاده از سیستم تزریق فرهنگی و اصلاحی از بالا دستی به پایین دست و همکاری با جامعه، شرایطی را فراهم کنند که محیط زندگی افراد از نظر سطح آلودگی، بهداشتی و سالم باشد.
آشکار است که دولت‌ها و نهادهای قانونی نقش مهمی در تضمین حقوق شهروندی در برابر آلودگی صوتی دارند. ایجاد و اجرای قوانین مرتبط با کنترل آلودگی صوتی از وظایف اصلی دولت است. در برخی کشورها، قوانین سخت‌گیرانه‌ای در این زمینه وجود دارد که تخطی از آن‌ها منجر به جریمه‌های سنگین می‌شود. همچنین، ایجاد فضاهای سبز و کاهش ترافیک شهری نیز از راهکارهایی است که دولت‌ها برای کنترل آلودگی صوتی اتخاذ می‌کنند.
علاوه بر این، آموزش شهروندان در مورد حقوق خود و تاثیرات مخرب آلودگی صوتی نیز می‌تواند از طریق نهادهای آموزشی و رسانه‌ها انجام شود. این آموزش‌ها به مردم کمک می‌کند که از حقوق خود دفاع کرده و از طریق مشارکت مدنی، بهبود کیفیت زندگی در محیط‌های شهری را درخواست کنند.
یکی دیگر از جنبه‌های مهم حقوق شهروندی، حق به دسترسی به آرامش است. آرامش به عنوان یکی از اصول اساسی زندگی اجتماعی، به شهروندان اجازه می‌دهد در محیطی آرام و بدون تنش‌های اضافی زندگی کنند. آلودگی صوتی مستقیماً با نقض این حق ارتباط دارد و می‌تواند مانعی بر سر راه آسایش روزمره افراد ایجاد کند.
شهروندان حق دارند در تصمیمات مرتبط با محیط شهری خود، از جمله مسائلی که به کیفیت زندگی آن‌ها مربوط می‌شود، مشارکت کنند. این مشارکت می‌تواند شامل اعتراض به فعالیت‌هایی باشد که باعث افزایش آلودگی صوتی می‌شود، مانند ساخت پروژه‌های عمرانی در نزدیکی مناطق مسکونی.
برای کاهش تاثیرات آلودگی صوتی بر حقوق شهروندی، می‌توان راهکارهای مختلفی را مطرح کرد:
نخست آنکه استاندار یا شهردار و سایر مسئولان ذی‌ربط این شماره همدان نامه را مطالعه نموده و در ادامه پیشنهادات زیر را در صورت امکان به کار ببندند:
تدوین و اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر در زمینه آلودگی صوتی و بهبود چارچوب‌های قانونی می‌تواند تاثیر مثبتی بر کنترل آلودگی داشته باشد.
ایجاد فضاهای سبز بیشتر چرا که فضاهای سبز نه تنها به بهبود کیفیت هوا کمک می‌کنند، بلکه به کاهش نویز شهری نیز موثر هستند.
کاهش ترافیک و استفاده از حمل و نقل عمومی پاک (که در شماره پیشین همدان‌نامه به تفصیل از آن سخن راندیم)؛ تشویق به استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی و کاهش ترافیک در مناطق شهری می‌تواند به کاهش میزان آلودگی صوتی کمک کند.
از این جهت که آلودگی صوتی یکی از معضلات جدی جوامع شهری است که بر جنبه‌های مختلف حقوق شهروندی تاثیرگذار است؛ دولت‌ها و نهادهای قانونی نقش مهمی در تضمین این حقوق و کنترل آلودگی صوتی دارند. آگاهی عمومی و مشارکت مدنی نیز می‌تواند نقش موثری در کاهش این آلودگی و بهبود شرایط زندگی شهری ایفا کند.