پیشکسوت داروسازی همدان درگذشت

*رضا کرمی

*کارشناس ارشد تاریخ

دکتر هوشنگ جمالی از نخستین تحصیل‌کردگان رشته داروسازی روز پنجشنبه ۲۹ آبان ماه ۱۳۹۹ پس از تحمل یک دوره بیماری در سن ۹۲ سالگی به دیدار حق شتافت.

دکتر جمالی در سال ۱۳۰۷ هـ.ش در اسدآباد دیده به جهان گشود. پدر وی نصراله خان جمالی از زمین داران بنام اسدآباد بود که به حرفه کشاورزی نیز اشتغال داشت. پدربزرگ پدری وی میرزا لطف‌اله مستوفی به پیروی از پدرش میرزا حسین مستوفی به مستوفی‌گری و منشی‌گری اشتغال داشته و گاه نیز به کشاورزی می‌پرداخته، زمانی هم در سلک دبیران فرمانفرما درآمده است. روزگاری نیز کفالت بخشداری اسدآباد را برعهده داشت اما بیش از آن‌که پی نام و نشان باشد به دنبال فضل و کمال و کسب معرفت، ادب و نکونامی بود و در شعر (محزون )تخلص می‌کرد. میرزا لطف‌اله خواهرزاده سید جمال‌الدین اسدآبادی بود، از این روی فرزندانش پس از وی به دلیل ارادت و انتساب به سید نام خانوادگی (جمالی) را برای خود برگزیدند. عموی مرحوم دکتر هوشنگ‌ جمالی که پدر همسر ایشان نیز بوده، میرزا ابوالحسن جمالی نام داشت که در دوره‌ای بخشدار اسدآباد بود و پست‌های متعددی را در نهاوند، تویسرکان و کرمانشاه عهده‌دار بود. مرحوم‌ دکتر جمالی دوره دبستان را در مدرسه جمالیه گذراند و چون در اسدآباد تا کلاس نهم بیشتر وجود نداشت، از این روی پدرش وی را برای ادامه تحصیل به تهران فرستاد.

در تهران دوران دبیرستان را در کالج البرز سپری کرد که در آن زمان از بهترین دبیرستان‌های تهران به شمار می‌رفت و معلمین و اساتید بنامی در این کالج به تدریس می‌پرداختند. برای نمونه می‌توان از دکتر ذبیح‌اله صفا نام برد که دبیر ادبیات دکتر جمالی در کالج البرز بوده است. ریاست این کالج در آن زمان بر عهده دکتر مجتهدی بود و محل این مدرسه در خیابان حافظ قرار داشت.از دیگر اساتید و معلمینی که در این کالج تدریس می‌کردند، می‌توان به «دکتر بهزاد» و دکتر «لطفعلی صورتگر» اشاره کرد. دکتر جمالی با پایان دوره تحصیلات دبیرستان خود در سال ۱۳۲۸ هـ.ش در کنکور رشته داروسازی شرکت کرده و در همان سال با قبولی در رشته داروسازی دانشگاه تهران، همزمان در دانشسرای تربیت معلم نیز قبول شد. اما شوق و علاقه به درس شیمی او را به تحصیل در رشته داروسازی کشاند. در سال ۱۳۲۹ هـ.ش به دانشکده داروسازی دانشگاه تهران که آن زمان ریاستش با «دکتر حفیظی» بود وارد  شد و پس از ۴ سال تحصیل زیر نظر اساتید بزرگی همچون دکتر «مهدی نامدار» و دیگران در سال ۱۳۳۳ هـ.ش از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد. از اشخاص معروفی که در دانشگاه با دکتر جمالی همکلاس بودند می‌توان دکتر «ابراهیم یزدی» (دبیر کل پیشین نهضت آزادی و وزیر خارجه دولت موقت) را نام برد. از دیگر دوستان وی نیز می‌توان به دکتر معین، خانم دکتر میرهادی و دکتر وزیری اشاره کرد. در سال ۱۳۳۱ هـ.ش قصد داشت ادامه تحصیلات خود را در کشور فرانسه سپری کند اما با مخالفت پدر و توصیه‌های او از این کار منصرف شد. وی در سال ۱۳۲۷ هـ.ش با دختر عموی خود نامزد کرده و چون عموی وی در نهاوند به مناصب دولتی اشتغال داشت مراسم عقد را در نهاوند و در سال ۱۳۳۱ هـ.ش مراسم عروسی را در اسدآباد برگزار کرد. چون در تهران دانشجو بود همسر را به همراه خود به تهران برده و منزلی را در تهران اجاره کردند و زندگی مشترکشان را آغاز کردند. در سال ۱۳۳۲ هـ.ش فرزند اول وی به نام شاهرخ به دنیا آمد که اکنون ساکن همدان است. دکتر جمالی در سال ۱۳۳۵ هـ.ش پدر خود را از دست داد و در همین سال فرزند دوم وی به نام شهریار متولد شد که هم اکنون ساکن آمریکاست و در مؤسسه ای آموزشی در این کشور مشغول به کار است. فرزند سوم وی شهاب برای ادامه تحصیل به آلمان مراجعت کرد کرد که متأسفانه در این کشور دیده از جهان فروبست. فرزند چهارم وی دکتر «شهروز جمالی» عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد همدان و دارای مدرک دکترای ادبیات است که هم اکنون ساکن کرج است. فرزندان پنجم و ششم وی هر دو دختر هستند. دکتر هوشنگ جمالی پس از فراغت از تحصیل و اخذ مدرک دکتری داروسازی مدتی در یک داروخانه در آمل مشغول به کار شد اما بنا به درخواست پدر تصمیم به بازگشت به زادگاه خود گرفت. در همین سال دکتر عظیم‌زاده به وی پیشنهاد استخدام در همدان را داد اما با مخالفت وی مواجه می‌شود. دکتر جمالی در سال ۱۳۳۳ هـ.ش داروخانه خود را در اسدآباد افتتاح کرد که اولین داروخانه به شکل امروزی در این شهر بود. تا پیش از این داروخانه‌ها به شکل سنتی و داروها به صورت گیاهی توسط سه نفر به نام‌های «میرزا مسعود» و  «میرزا ایوب» و «یاشالیم» که هر سه یهودی بوده و در بازار قدیم اسدآباد داروخانه داشته‌اند به فروش می‌رسیده و برای مردم تجویز می‌شده است. در ابتدای تأسیس چون در سر در داروخانه جمله (هوالشافی) حک شده بود برخی مردم اشتباهاً به آن داروخانه دکتر شافی می‌گفتند. وی در دوران دانشجویی گاهی به خیابان ناصرخسرو می‌رفته و از دکتر عبیدی طرز تهیه و ترکیب شربت سینه را می‌آموخته است. در آن سال‌ها دکتر جمالی برخی از داروها را در خانه خود درست می‌کرد. و گاهی پیش می‌آمد که بیماران برای دریافت دارو نیمه‌های شب به درب منزل ایشان می‌آمدند. از سمت‌های ایشان در پیش از انقلاب، نایب رئیس جمعیت شیر و خورشید اسدآباد و عضویت در انجمن خیریه (جنبش نیکوکاری) را می‌توان نام برد. وی بسیار اهل سفر بود و از اکثر شهرهای ایران دیدن کرده. وی همچنین به اتفاق همسر خود به کشورهای آلمان، آمریکا، سوئد، نروژ، مصر و انگلیس سفر کرده و دوبار نیز به خانه خدا مشرف شده است. از دیگر سرگرمی‌های وی خواندن کتاب در زمینه‌های پزشکی، تاریخی و ادبی بود و از بین شعرا به اشعار سعدی، حافظ، خیام، باباطاهر و پروین اعتصامی بسیار علاقه داشت.

وی در سال ۱۳۹۶ هـ.ش پس از ۶۶ سال به دلیل کهولت سن داروخانه خود را تعطیل و به نیم قرن تلاش خود در این حرفه پایان داد و به همدان مهاجرت کرد. وی سرانجام در تاریخ ۲۹ آبان ۱۳۹۹ در سن ۹۲ سالگی دیده از جهان فرو بست و رخ در نقاب خاک کشید.

منبع:

بررسی تاریخ اوضاع پزشکی و پزشکان استان همدان در دوره پهلوی دوم، به قلم رضا کرمی و همکاران، انتشارات دانشگاه علوم‌پزشکی، صص ۲۰۰-۱۹۸