گذری بر «روزنامه‌نگاری همدان دوره قاجار»
در بیست‌ودومین نشست بررسی تاریخ ایران
بیست‌ودومین برنامه از سلسله‌نشست‌های بررسی تاریخ ایران، عصر یکشنبه ۱۲ اسفندماه ۱۴۰۳ ساعت ۱۷ در شهر کتاب همدان برگزار شد. دراین نشست که با حضور جمعی از علاقه‌مندان و دانش‌آموختگان تاریخ همراه بود، علی مشهدی‌رفیع و حسین زندی به بررسی موضوع «روزنامه‌نگاری همدان در دوره قاجار» پرداختند.
در ابتدای نشست، حسین زندی به تاریخچه روزنامه‌نگاری و چاپ اولین نشریه در همدان اشاره کرد. او در بخشی از سخنانش در این باره گفت: «همدان هم مثل سایر شهرها در حوزه انتشار روزنامه و روزنامه‌نگاری، تاریخچه‌ای دارد. اولین نشریه‌ای که در همدان منتشر شد، «عدل مظفر» نام دارد که در سال ۱۲۸۵ هم‌زمان با انقلاب مشروطه و تاسیس مجلس فوائد عام در همدان توسط ظهیرالدوله بوده است. همدان در حوزه چاپ و روزنامه اولین نبوده؛ اما همیشه بعد از تهران، تبریز، مشهد، اصفهان و شیراز، جزو شش یا هفت شهر اول بوده است.»
زندی در ادامه صحبت‌هایش به این نکته اشاره کرد که تا پیش از دوره پهلوی اول حدود هفده روزنامه در همدان منتشر شده است. البته معنای روزنامه در آن دوره به معنای مفهوم امروزی نیست و این نشریات به‌صورت روزانه منتشر نمی‌شدند. بلکه هفته‌نامه، دوهفته‌نامه یا گاهنامه بودند و نظم مشخصی نداشتند. وی از میرزاده عشقی، علی‌محمد آزاد، محمد یوسف‌زاده (غمام همدانی) و شیخ موسی نثری به‌عنوان اولین فعالین حوزه نشریه در همدان نام برد.
در بخش بعدی نشست، مشهدی رفیع به بیان ویژگی‌های روزنامه‌نگاری دوره مشروطه پرداخته و گفت: «در دوره مشروطه، روزنامه‌نگاری منحصر یا روزنامه‌نگاری به‌مثابه روزنامه‌نگاری انجام نمی‌شود؛ بلکه روزنامه‌نگاری وابسته به یک نهاد دیگری است. یعنی معمولا یک انجمن، ارگان یا چیزی شبیه به آن وجود دارد که روزنامه به‌عنوان یکی از بازوهای آن انجمن برای نشر افکار و تبلیغش عمل می‌کند.»
او در قسمت دیگری از سخنانش به انواع روزنامه‌ها در دوره مشروطه اشاره کرده و دو دسته‌بندی کلی «روزنامه به‌مثابه رسانه‌ای برای اعلانات» و «روزنامه به‌مثابه رسانه‌ای برای نشر افکار» را برای نشریات آن مقطع زمانی در نظر گرفت. وی به این نکته تاکید کرد که در تاریخ روزنامه‌نگاری بسیاری از شهرها همچون تبریز، اصفهان و همدان، روزنامه‌هایی که منتشرکننده افکار هستند، بیشتر نمود دارند.
در ادامه نشست، زندی و مشهدی‌رفیع به معرفی معروف‌ترین روزنامه‌های همدان در دوره قاجار پرداخته و درباره نوع چاپ، قسمت‌های مختلف این روزنامه‌ها، نوع نثر، موسسین و بنیاد فکری آن‌ها و محل فروش این نشریات توضیحاتی ارائه دادند. از جمله روزنامه‌های معروف همدان در این دوره می‌توان به الفت، اثر انقلاب، جمالیه و سعادت اشاره کرد.
در پایان نشست، همانند برنامه‌های پیشین، حاضرین پرسش‌ها و دیدگاه‌های خود را بیان کردند و درباره مطالب مطرح شده، به گفتگو پرداختند.
سلسله‌نشست‌های بررسی تاریخ ایران روزهای یکشنبه از ساعت ۱۷ تا ۱۹ در محل شهرکتاب همدان، برگزار و جزئیات برگزاری این نشست‌ها به طور پیوسته از طریق کانال «همدان‌نامه» و کانال «باهم» در شبکه‌های اجتماعی اطلاع‌رسانی می‌شود. شرکت در این جلسات برای همگان، آزاد و رایگان است.