*رضوان سلماسی
*عضو سابق شورای شهر همدان
افزایش جمعیت شهری و نیاز جابجایی شهروندان از مکانی به مکان دیگر در حداقل زمان ممکن همراه با افزایش تعداد ماشین‌ها همیشه عامل تشدید ترافیک در کشورهای مختلف بوده است. کشور ما و به تبع آن شهر همدان هم از این موضوع بی‌نصیب نبوده و چالش ترافیک یکی از بزرگ‌ترین معضلات شهری در جوامع مختلف بوده است. معضلی که نه تنها زمان تردد شهروندان را برای رسیدن به مقصد افزایش داده و مشکلاتی از جمله دیر رسیدن یا اتلاف وقت را برای آن‌ها به همراه دارد، بلکه مشکلات عدیده محیط زیستی که مخاطرات فراوانی برای انسان‌ها و سایر موجودات زنده به همراه دارد را به ارمغان آورده است. آلودگی‌های صوتی ناشی از صدای بوق یا پخش موسیقی‌هایی با صدای بلند، آلودگی هوا به دلیل سوخت‌های ناقص، کاهش فضای سبز شهری به دنبال گشایش معابر مورد نیاز برای کاهش بار ترافیکی شهر در کنار از بین رفتن طبیعت اطراف شهر به دلیل توسعه‌های بدون مطالعه و نامتوازن شهری هر روز پدیده شوم ترافیک را بزرگ‌تر و شهر را با چالش غیرقابل‌حلی مواجه می‌کند.
بساری از کشورها به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته برای رفع این مشکل چاره اندیشیده‌اند که شاید بزرگ‌ترین راه‌حل آن‌ها توسعه حمل و نقل عمومی متناسب با فضاهای شهری آن‌ها بوده است.
سرمایه‌گذاری‌های کلان در حوزه حمل‌و‌نقل عمومی به‌ویژه در راستای به‌روز‌رسانی این وسایل، افزایش تعداد و ایجاد معابر مناسب برای تردد سریع آن‌ها در سطح شهر، ایجاد راه‌های دسترسی به کل شهر به کمک وسایل نقلیه عمومی، داشتن برنامه‌های زمان‌بندی تردد و حضور سر ساعت این وسایل در ایستگاه‌های طراحی شده، ایجاد ایستگاه‌های در شان شهروندان برای حضور آن‌ها در مدت زمان انتظار در ایستگاه برای رسیدن وسیله نقلیه مورد نظر و داشتن نقشه کامل تردد وسایل نقلیه عمومی شهری و در دسترس قرار دادن آن‌ها برای شهروندان که البته برای گردشگران نیز قابل استفاده است، بخشی از کارهایی است که آن‌ها برای سلامت شهروندان خود و نیز تردد آسان آن‌ها در شهر با حداقل زمان ممکن ایجاد کرده‌اند. از طرفی با افزایش هزینه‌های تردد وسایل نقلیه شخصی، مردم را به استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی ترغیب کرده‌اند.
متأسفانه به‌روز‌رسانی برنامه جامع ترافیک شهری در همدان باوجود درخواست مکرر استادان فن حوزه ترافیک هنوز به درستی انجام نشده و احتمالا بعد از تدوین به خاطر مشکلات عدیده شهرسازی همدان در اجرا با چالش مواجه و به همین دلیل قابلیت بهره‌برداری مناسبی نخواهد داشت و بیم آن می‌رود که به دست بایگانی سپرده شود.
یکی از معضلات اساسی همدان افزایش جمعیت شهری در بافت واجد ارزش و همین‌طور در مناطق دامنه شمالی الوند بوده که عموما به خاطر افزایش آپارتمان‌نشینی و دادن ارتفاع بر اساس عرض معبر و گسترش شهر عمودی شهر به جای گسترش افقی آن در کنار افزیش حاشینه‌شینی فراوان در اطراف شهر و نبود نظارت بر این گسترش، همدان را با معضل ترافیک روبه‌رو کرده و هر روز این چالش برای شهروندان بیشتر و بیشتر می‌شود؛ به‌طوری‌که در چند ماه اخیرترافیک افزایش زیادی داشته است.
متأسفانه وجود خودروهای بدون پارکینگ که در سال‌های گذشته به علت تأمین‌نکردن سازندگان آپارتمان‌ها به شهر تحمیل شده، در کنار نبود پارکینگ‌های عمومی مناسب و در دسترس برای شهروندان در کنار صدور مجوز تجاری‌های با ظرفیت پذیرش بالا مانند فروشگاه‌های زنجیره‌ای، رستوران‌ها و حتی مطب پزشکان در دل مناطق مسکونی باعث افزایش تردد و حتی پارک خودرو در حاشیه خیابان به‌ویژه پارک دوبله آن‌ها شده و این موضوع خود در جهت گسترش ترافیک سهم زیادی را به خود اختصاص داده است.
گرچه تولید بی‌رویه خودروهای بی‌کیفیت ساخت داخل و ترویج داشتن خودرو برای تک‌تک اعضای خانواده هم مزید بر علت است، اما به نظر می‌رسد برنامه مدیریت شهری برای این موجودی که هر روز فربه‌تر و چاق‌تر می‌شود ورزش‌دادن نیست، بلکه خرید لباس گشادتر است، غافل از این‌که لباس گشاد از شدت چاقی کم نمی‌کند که هیچ او را نیز چاق‌تر می‌کند.
متأسفانه در تمامی سال‌های گذشته راه‌حل کاهش ترافیک شهری در تعریض معابر دیده شده است و هنوز هم بر همان ریل در حال حرکت هستیم. با صرف هزینه‌های گزاف در راستای تملک املاک مسیری و تعریض معابر، شهر را از شهروندان گرفته و آن را دو دستی تقدیم خودرو‌ها کرده‌ایم؛ خودروهایی که عموما تک‌سرنشین بوده و گاهی تنها برای دور دور در شهر تردد می‌‌کنند.
در‌حالی‌که شهر برای شهروندان است و نه ماشین‌ها و باید فضایی آرامش‌بخش و به‌دور از هر‌گونه استرس و تنش برای یک زندگی آرام برای مردم فراهم شود، اما ساعت‌ها بودن در ترافیک همراه با آلودگی هوا و صدای ناهنجار بوق‌های ممتد عرصه را بر همگان تنگ کرده است. مطمئنا چاره کار تدوین سریع یک برنامه عملیاتی ترافیکی و عمل بر اساس آن، خارج‌کردن شغل‌های با ظرفیت حضور بالای شهروندان از مراکز اصلی شهر مانند مطب پزشکان، رستوران‌ها، ادارات مختلف و همچنین صادرنکردن مجوز بلند‌مرتبه‌سازی در مرکز شهر و بافت تاریخی که درحال حاضر هم باری بیش از ظرفیت برد خود تحمل می‌کند و این خود هزینه‌های زیاد دیگری بر دست مدیریت شهری می‌گذارد و مهم‌تر از آن‌ها به‌روز‌رسانی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی و به لحاظ تعداد و کیفیت و برنامه‌ریزی برای کاهش مدت زمان جابجایی در شهر است. تقویت ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی در کنار یک برنامه قوی آموزش شهروندی می‌تواند لذت استفاده و حضور در شهری آرام را برای همشهریان به ارمغان داشته باشد.