*علی پاشا رجبلو
*مدرس موسیقی
با شکل‌گیری دولت اسلامی و تسخیر کشورهای دیگر و از آن جمله کشور ایران، اگرچه این اتفاق بسیاری از بنیادهای علمی فرهنگی ما را تحت تاثیر قرار داد، فرهنگ ایرانی و به خصوص موسیقی، توانست تاثیر جدی در موسیقی عرب بگذارد. موسیقی عرب به گفته هنری جرج فارمر (که در زمینه موسیقی غرب تخصص و پژوهشگر این عرصه است) «حدود گام موسیقی غرب پیش از اسلام از یک هنگام ( گام ) متجاوز نبوده و تبدیل آن به نام‌های دوهنگامی در نیمه دوم قرن اول هجری و تقلید از عود فارسی بوده است» که این موضوع نشان می‌دهد اعراب از یک موسیقی ابتدایی برخوردار بوده‌اند که از سه لحن «نصب، ستاد و هزج» شکل می‌گرفته و از یک موسیقی جدی و عالمانه و هنری بهره‌ای نداشته‌اند .
از سویی به علت مناسبات تجاری و رفت و آمد و ارتباطات مردم در این میان، فرهنگ موسیقیایی ایرانی توانسته بود در بخش‌هایی از شهرهای ایرانی عرب نشین که تحت نفوذ دولت ساسانی بودند، تاثیر گذار باشد، اما تا قبل از حمله اعراب و تسخیر ایران، هنوز این کم‌مایه‌گی موسیقایی در بین اعراب وجود داشته است و در ابتدای ظهور اسلام نیز به علت دوران پرآشوب آن زمان، که اغلب با جنگ همراه بود، توجهی به امور خاصی چون موسیقی، نیز فراهم نشد .
بعد از تسلط اعراب به کشور ایران، موسیقیدانان ایرانی با توجه به فشارها، از اشعار و کلمات عربی استفاده می‌کردند اما همچنان به اصول و قوائد و پایه‌های موسیقی ایران، وفادار ماندند تا جایی که به تدریج اعراب مهاجم جذب فرهنگ معنوی ایران و موسیقی شدند و در ادامه موسیقی دانان ایرانی چون اسحق موصلی حتی موسیقی عرب را به سبک ایرانیان می‌خواندند.
در ادامه این تاثیرگذاری بسیاری از نوازندگان و موسیقیدانان ایرانی، با آموزش و نشر و ترویج موسیقی ایران در میان اعراب توانستند مورد توجه مردم و حتی خلفای اموی قرار بگیرند و حتی کلاس‌های برای فراگیری موسیقی شکل گرفت. در دوره عباسیان بسیاری از اندیشمندان و هنرمندان در دربار گردهم می‌آیند و بدین ترتیب موسیقی جایگاه خاصی پیدا می‌کند. ابوالفرج اصفهانی مورخ، ادیب، شاعر و موسیقی‌شناس می‌نویسد: «در این هنگام رود و پل دجله، شب‌ها منظره حیرت انگیزی داشت و از هر سو آوای خوش خوانندگان و صدای دلکش نوازنده بر می‌خواست، مشهورترین موسیقیدانان این زمان، ابراهیم و پسرش اسحاق است که اصلا ایرانی بوده‌اند ».
با توجه به شواهد تاریخی و پژوهش‌های صورت گرفته، شکی نیست که موسیقی ایرانی توانست تاثیر شگرف و جدی در موسیقی عرب داشته باشد. حضور و ظهور دانشمندانی ایرانی که در زمینه موسیقی صاحب نظر و تئوری پرداز موسیقی ایران در دوران بعد از تهاجم اعراب به ایران بودند، نشان از اهمیت این تاثیرگذاری دارد؛ ابونصر فارابی (نویسنده کتاب‌های موسیقی الکبیر، کلام فی الموسیقی، احصا الایقاع، فی النقره مضاف الی الایقاع)، ابراهیم ایرانی معروف به ابراهیم موصلی (صاحب کتاب النغم و ایقاع)، ابن خردادبه (کتاب الادب و السماع)، ابوبکر اهوازی (مولف کتاب فی الحال الموسیقی )، ابوالفرج اصفهانی (با کتاب الاغانی )، صفی الدین ارموی (کتاب دره التاج )، عبدالقادر مراغی (با کتب جامع الحان، شرح ادوار، مقاصد الحان)، ابن سینا (با کتب دانشنامه اعلایی، الکافی فی الموسیقی و بخشی از کتاب الشفا درباره موسیقی) نشان از اهمیت اندیشمندان ایرانی در عرصه موسیقی و تاثیرگذاری آن بر موسیقی عرب بوده است .