تادیب مثبت برای کودکان

*بهاره یوسفی

*روان‌شناس تربیتی

کدام والدین هستند که وقتی فرزندشان در فروشگاه بد خلقی می‌کند، شام نمی‌خورد، کودک دیگر را گاز می‌گیرد، شب نمی‌خوابد یا صبح از رختخواب بیرون نمی‌آید، نگران نشوند؟! والدین می‌خواهند برای رفع چنین مشکلاتی به دنبال راه‌حل‌هایی به غیر از تنبیه باشند تا به بچه‌ها کمک کنند که اعتماد به نفس داشته باشند، همکاری کنند، مسئولیت‌پذیر باشند و مهارت‌های حل مشکل را یاد بگیرند. شما والدین مسئولیت سنگینی دارید. شما تنها افرادی هستید که فرزندانتان را با حس تعلق خاطر و وابستگی به خانواده بزرگ می‌کنید، به فرزندتان مهارت‌های زندگی و اجتماعی می‌آموزید، به آن‌ها کمک می‌کنید که احساس کنند عاشقشان هستید، به دنبال راه‌هایی هستید که فرزندتان احساس بی‌همتایی و اهمیت کند و اما چگونه این کار را انجام می‌دهید؟ همراه با تادیب. منظور از تادیب، تنبیه و گوشمالی نیست بلکه آموزش، پرورش، آماده‌سازی، تعلیم، نظم، مهارت‌سازی و تمرکز بر راه‌حل‌هاست. تادیب مثبت از ابتدای تولد آغاز می‌شود و برای همیشه ادامه دارد. تادیب مثبت براساس احترام دوطرفه است که در آن همزمان به فرزندتان و خودتان احترام می‌گذارید. اگر فقط بر نیازهای کودک تمرکز شود و به نیازهای والدین توجهی نشود؛ این احترام دو طرفه نخواهد بود. این نوع پرورش فرزند، باعث وابستگی و نداشتن شجاعت می‌شود. اگر پرورش فرزند فقط بر نیازهای بزرگسالان تمرکز شود نیز احترام دو طرفه نخواهد بود که باعث فرمانبرداری،ترس و طغیان خواهد بود.در تاًدیب مثبت،تاًکید بر توازن قاطعیت و مهربانی و احترام برای کودک و والدین است؛به این دلیل که نه آسان گیر و نه تنبیهی است بلکه امیدوار کننده است و مهارت‌ها را افزایش می دهد. در این‌جا به چند ابزار تادیب مثبت اشاره خواهیم کرد.

مهربان و قاطع باشید

والدین محکم و مهربان، قبل از انجام هر عملی، گامی به عقب بر می‌دارند و همه چیز را در نظر می‌گیرند و فکر می‌کنند.آن‌ها روی روش‌هایی کار می‌کنند تا آن‌چه را می‌خواهند انجام دهند، به فرزندشان نشان دهند به جای این‌که بله یا نه بگویند! شما به خود و فرزندتان اجازه اشتباه کردن و اجازه تلاش بیشتر و بیشتر می‌دهید. چرا؟زیرا می دانید که اشتباه‌ها بهترین معلم هستند و انسان باید اشتباه کند.

عمل کنید، صحبت نکنید

راه دیگر پرورش فرزند عمل کردن به جای حرف زدن است. اگر تصمیم بگیرید که کمتر حرف بزنید و بیشتر عمل کنید، فرزندان به اختلاف‌ها بیشتر توجه خواهند کرد. به جای این‌که از فرزندان بخواهید ساکت باشند، باید آرام صبر کنید تا توجه آن‌ها به شما جلب شود. اگر بچه‌ها برای اسباب‌بازی در جنگند، آرام آن را بردارید و جایی بگذارید که دور از دسترس آن‌ها باشد و دیگر نیازی نیست که به آن‌ها چیزی بگویید مبنی بر این‌که اگر دعوا را کنار بگذارند، می‌توانند اسباب‌بازی را داشته باشند.

روی حرف تان بمانید

اگر روی حرفی که می‌زنید، بمانید، ناامیدی و درگیری را با کودکانی که مهارت‌های زندگی را به آن ها می‌آموزید، به حداقل می‌رسانید. این کار شکلی از عمل‌کردن است و روش قدرتمندی که بچه‌ها را وادار به گوش کردن و همکاری می‌کند. توجهتان را به موضوع جلب کنید، احساس فرزندتان را بشناسید و بعد چیزی را که نیاز دارند به او ببخشید، به جای آن‌که آن‌چه را نباید انجام دهد، به او گوشزد کنید، آن‌چه را باید انجام دهد به او بگویید، احساستان را به او بگویید و محدودیت‌ها را مشخص کنید و در انتها روی حرفتان بمانید.

اطلاعات و فرصت‌ها را جایگزین تنبیه کنید، تا از تنبیه چیزی یاد بگیرند

هنوز خیلی از والدین از تنبیه استفاده می‌کنند زیرا طبیعت انسان طوری است که سخت از عادات کهنه دست می‌کشد، مگر این‌که جایگزین جدیدی برای آن پیدا شود. با عصبانیت،آموزش سازنده کمی عاید می‌شود. وقتی فرزندان شما فکر می‌کنند که از آن‌ها عصبانی هستید، آن‌ها اغلب بدتر رفتار می‌کنند. برای این‌که تادیب موثر واقع شود نیاز به منطق و عشق دارد (محبت و قاطعیت هم زمان). در عین حال که خوب است به فرزندتان بگویید که از یک رفتار ویژه ناراحت هستید، تنبیه با عصبانیت نتیجه عکس می دهد.

انتظارات معقول برای خودتان ایجاد کنید

توجه کرده‌اید که وقتی صاحب فرزند می‌شوید، زمان زیادی به خود اختصاص نمی‌دهید؟ وقتی سبک زندگیتان را طوری تنظیم کردید که آموزش، عشق و زمان زیادی برای فرزندتان اختصاص دهید، دیگر نمی‌توانید کارها را مثل قبل سریع و بدون درد سر انجام دهید. به خودتان زمان بیشتری دهید. شاید کاری را که در یک ساعت انجام می‌دادید، اکنون یک هفته وقت برایش لازم داشته باشید. از اعضای خانواده کمک منطقی بگیرید. در مورد بودجه واقع‌بین باشید. بین آن‌چه که فرزندان می‌خواهند و آن‌چه که نیاز دارند تفاوت بگذارید. کودکان می‌توانند یاد بگیرند که پولی پس انداز کنند تا چیزهایی که دوست دارند خودشان تهیه کنند.

انتخاب‌های محدود پیشنهاد دهید

در زمان مناسب، از بین حداقل دو گزینه قابل قبول به کودکان حق انتخاب بدهید. به عنوان مثال «لباس‌های چرک را در سطل مخصوص بینداز یا همان لباس‌ها را بپوش» «ساعت هشت و پانزده دقیقه به رختخواب می‌روی یا هشت و نیم؟» بعضی از والدین نمی‌خواهند اجازه دهند که کاری را انجام ندهد یا لباس چرک بپوشد، بنابراین این انتخاب‌ها را پیشنهاد نمی‌کنند. کوچکترها به انتخاب‌های محدود بهتر پاسخ می‌دهند. اگر بگویید «می‌خواهی هنگام عبور از خیابان دست راستم را بگیری یا چپ؟ خودت تصمیم بگیر.» کودک احساس قدرت می‌کند در حالی که شما در حال آموزش و حمایت از او هستید. جمله تو تصمیم بگیر بسیار قدرت دهنده است.

محدودیت بگذارید

والدین با تادیب مثبت محدودیت‌هایی می‌گمارند که از پیامدهای طبیعی، منطقی و روزمره استفاده می‌کنند. پیامدهای طبیعی در فرایند یادگیری ساده و موثرند. آن‌ها به طور طبیعی اتفاق می‌افتند. وقتی زیر باران بایستید، خیس می‌شوید و وقتی خیس شوید، با خود می‌گویید می‌روم چترم را بیاورم یا بارانی بپوشم هیچ‌کس مجبور نیست از قبل آن را به شما بگوید. سرزنش‌های مکرر در مورد پیامدهای طبیعی معمولاً بچه‌هایی بار می‌آورد که فقط زمانی درست عمل می‌کنند که سرزنش شوند یا به آن‌ها یادآوری شود. بدین ترتیب در چیزی مداخله کرده‌اید که باعث می‌شود فرزندتان فرصت یادگیری از انتخاب خودش را از دست بدهد.

فرزندتان را بشناسید

فرزند شما چه احساسی دارد؟ فرزندتان در زندگی چه می‌خواهد؟ ارزش‌ها و امیدها و رویاهای او چیست؟ نه رویاها و آرزوهای شما! آیا به فرزندتان ایمان دارید؟ آیا اعتقاد دارید که او انسانی عالی و باشکوه است که می‌تواند از چالش‌های زندگی یاد بگیرد و رشد کند؟ وقتی به او ایمان دارید آسان‌تر است که از نظارت بیش از حد و تنبیه او دست بردارید و با روش‌های محترمانه از او حمایت کنید تا مهارت‌های زندگی را بدون نیاز به حضور دایمی بزرگتر بیاموزد.