دانشفر همدانی و دغدغه صحیح نویسی شعر در خوشنویسی
*سعید دوستی
*خوشنویس و عضو انجمن خوشنویسان ایران
شادروان حسن دانشفر همدانی(۱۳۸۴-۱۳۰۱) را
می‌توان جزء معدود هنرمندانی دانست که نسبت به جریان خوشنویسی ایران و آثار خلق شده توسط برخی خوشنویسان انتقاداتی را وارد کرده است. او که خود از خوشنویسان وفادار به شیوه قدما و شیفته فرهنگ ایران و اسلام و ادبیات فارسی بوده با تالیف کتاب «پشت پرده» (نگاهی گذرا به آراء نستعلق نویسان ایران) سعی کرده است با آوردن نمونه‌هایی از آثار خوشنویسان ایران از دوره صفویه تا عصر حاضر (زمان زیست نویسنده) انتقادات و نظرات خود را در رابطه با آثار خلق شده در زمینه خوشنویسی نشان دهد. وی در کتاب مذکور که آن را با خط تحریری خویش و با حوصله ای مثال زدنی نگاشته، تلاش کرده است با اتکا به روشی که امروزه به نام تحلیل محتوا نامیده می‌شود، با مراجعه به آثار موجود در زمینه خوشنویسی در کتب و مرقعات، این آثار را از نظر محتوایی مورد بررسی قرار داده و با نشان دادن غلط های نگارشی موجود به مخاطب ثابت کند که برخی از خوشنویسان قدیم و جدید، رسالت اصلی هنر خوشنویسی را که به عقیده ایشان، درست‌نویسی شعر و متن و انتقال پیام و معنا است زیرپا گذاشته و در واقع به گونه‌ای شعر را فدای زیبایی ترکیبات خوشنویسی کرده‌اند. مرحوم دانشفر، علت اصلی و انگیزه نگارش کتاب پشت پرده و اتخاذ رویکرد انتقادی به آثار خوشنویسان را برخورد با جمله «خط بیشتر با جهل بود» بیان کرده‌اند که در حین مطالعه کتاب راحه الصدور علی راوندی (۵۹۹ ه .ق) با آن مواجه شده‌اند که ایشان را سخت متأثر کرده و این معنی را در ذهنشان متبادر کرده است که خطاطان جاهلند و این دریافت را با زحمت مشق و تمرینی که در راه طولانی کسب هنر خوشنویسی، روندگان این طریق باید طی کنند در منافات دیده‌اند.
ایشان همچنین با مشاهده مقاله‌ای تحت عنوان «املای فارسی» به قلم دکتر «احمد بهمنیار» که در آن اتقاداتی تند و گزنده به طرز تحریر خوشنویسان وجود داشته به این نتیجه رسیده‌اند که علت همراه بودن جهل با خط (خوشنویسی) تصرفات خودسرانه خوشنویسان در نگارش و املای کلمات است. ایشان مصادیق تصرفات مذکور را با شاره به مقاله فوق به طور کلی شامل: سرهم نوشتن کلماتی که باید از هم جدا باشند روی هم یا درشکم هم نوشتن کلمات و پیش و پس کردن آن‌ها بر خلاف ترتیبی که در جمله و عبارت دارد، ننوشتن دندانه‌ها و سهل انگاری در نقطه‌گذاری که توسط خوشنویسان و با هدف زیبا ساختن خط و رساندن آن به کمال زیبایی استفاده می‌شود، دانسته و در ادامه کمال و زیبایی سخن مکتوب را به این
می‌دانند که سخن ملفوظ را چنان‌که هست نشان دهد.
در جای جای این کتاب وسواس مرحوم دانشفر به موضوع صحیح نویسی شعر و کلام و نگرانیشان به این مسئله به چشم می‌خورد. موضوع دیگری که این هنرمند دلسوز در این کتاب بر آن انگشت گذاشته و مطرح می‌کند: مسئله تربیت خوشنویسان و موضوع آموزش خوشنویسی است. به نظر وی این نوع کارها و ابداعات در خوشنویسی مبتدیان را بد آموز کرده و آنان بدین گمان که این طرز نوشتن نوآوری است از این روش غلط پیروی می‌کنند. امروز پس از گذشته سال‌ها از نگارش کتاب پشت پرده، با نگاهی به انبوه آثار تولید شده در زمینه خوشنویسی می‌توان دریافت که دغدغه مرحوم دانشفر تا چه پایه درست و منطقی بوده است. جدایی روز افزون خوشنویسی از مخاطبان اصلی خود که در واقع همان عموم مردم و علاقمندان هستند و کشیده شدن خوشنویسی به سمت مخاطبان خاص، تنها گوشه‌ای از آسیبی است که غالب شدن جریان زیبایی‌شناسانه به خوشنویسی با به‌کارگیری ترکیبات عجیب و قربانی کردن شعر به قصد جذب مخاطب جهانی، به این فن شریف وارد کرده و حلاوت، سادگی و بی پیرایه بودن این هنر عزیز را که در آثار خوشنویسان متقدم درک و دریافت می‌شود، سخت تحت تاثیر قرار داده است به گونه ای که امروزه طعن و تحقیر راوندی که «خط بیشتر با جهل بود» را می‌توان در ملاحظه آثار برخی از
 |
خوشنویسان به کار برد و در پایان باید گفت چقدر جای خالی کسانی چون مرحوم دانشفر همدانی که با جرات و دلسوزی و همت در فضای نقد میدان هنر خوشنویسی وارد شده و جهت اعتلای هنر اصیل و ملی خوشنویسی گام بردارند در جامعه هنری خالی است .