رابطه ورزش، اعتیاد و محیط زیست

*مهرداد نهاوندچی

*کارشناس ارشد مدیریت محیط زیست

• محیط زیست و اعتیاد

در همان زمان که پیامدهای اعتیاد با تقویت چندپارگی جوامع بشری، چرخه معیوب اعتیاد را تکمیل می‌کند، بسیاری از آن‌ها نیز مستقیماً بحران زیست محیطی را تقویت می‌کنند. بنابراین، هم طغیان سیل اعتیاد و هم ویرانی اکولوژیکی جنبه‌هایی از چرخه­ای معیوب است. هر دو مشکل در ساختار عمیق عصر مدرن نهفته است. در رابطه­ای پیچیده، می­توان بهبود وضعیت و کاهش میزان اعتیاد را یکی از عوامل ارتقای وضعیت محیط زیست دانست. البته اعتیاد صرفا به معنی مصرف مواد مخدر نیست و به مفهوم کلی اعتیاد به «مصرف» و «مصرف گرایی» را نیز در بر می­گیرد. اگر ورزش، اعتیاد و محیط زیست را سه ضلع یک مثلث فرضی در نظر بگیریم. بهبود وضعیت ورزش در جامعه، می­تواند موجبات کاهش اعتیاد و کاهش اعتیاد، موجبات بهبود وضع محیط زیست را فرآهم آورد.

• ورزش و محیط زیست در آموزش و پروش

محیط زیست یا محیطی که در آن زندگی می‌کنیم در واقع تاثیرگذار بر همه تلاش‌ها و فعالیت‌های بدنی ماست بنابراین نمی‌توان اثرات محیط را بر چرخه­ زندگانی انسانی‌ها نادیده گرفت. بنابراین باید واقعیت را بپذیریم که محیط زیست در تمامی فعل و انفعالات عصر حاضر نقش بسزایی دارد. با توجه گسترده جهانی و ملی به مسئله محیط‌زیست، لازمه ورزش سالم، محیط پاک و هوای تمیز است و در این راستا، نقش معلمان ورزش در توسعه آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی در ارتباط با برانگیختن مشارکت دانش‌آموزان به حفظ محیط‌زیست، نقش مهم و اساسی است.

شهرنشینی به‌طور مداوم در ایران در حال افزایش است و فاصله گرفتن از روستا و طبیعت، به خانه‌نشینی و روی‌آوردن نوجوانان و جوانان به بازی‌های رایانه‌ای و گوشی‌های هوشمند انجامیده است.  نظام آموزش‌وپرورش به جای انتقال بخشی از فضای آموزشی به طبیعت و نور، دانش‌آموزان را چه در محیط‌ مدرسه و چه در مسیر مدرسه تا خانه، از فضای طبیعی دور کرده است. برای مثال به این نیت که دانش‌آموزان به‌دلیل دوری محیط خانه یا کمبود امنیت نباید پیاده بروند، همین فاصله قدم زدن آن‌ها زیر آفتاب را از بین می‌برد، به همین دلیل نباید زنگ ورزش در مراکز به زاپاس جبران دیگر دروس تبدیل و کم اهمیت تلقی شود. دلیل کم‌اهمیتی دانش‌آموزان به ورزش در مدرسه، کم‌اهمیت جلوه دادن مدیران آموزش‌وپرورش است. اگر پیاده‌روی دانش‌آموزان در محیط مدرسه، دنبال هم دویدن آن‌ها و گردش آن‌ها در محیط‌ بیرون به‌عنوان ورزش در نظر گرفته شود، در این صورت است که می‌توانیم مباحث محیط‌زیستی را در مراکز آموزش دهیم که لازمه این امر نیز در اختیار داشتن اندک فضایی در محیط بیرون از کلاس است. معلم در کلاس درس با وایت‌بورد یا با ماژیک و با فیلم و اسلاید نمی‌تواند اهمیت محیط‌زیست را به دانش‌آموزان یاد دهد. ورزش در شعار امروزی به معنای  فعالیت بدنی است و اینکه دانش‌آموز با دوچرخه به مدرسه بیاید بخشی از نیازهای ورزشی آن تأمین می‌شود. اینکه یک نوجوان تا سن پانزده سالگی باید در روز هزار کالری انرژی بسوزاند، قاعده‌اش این نیست که این میزان حتماً با ورزش تأمین شود، بلکه با دویدن، پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری نیز برطرف می‌شود. نکته این است که باید سبک زندگی ما در ارتباط با ورزش، محیط‌زیست و سایر موارد تغییر کند. نکته عملی‌تر این‌که مدارس، دانش‌آموزان را به استفاده از سرویس (ایاب‌ ذهاب) مراکز ترغیب نکنند. شاید دو ساعت کلاس ورزش نتواند معجزه کند، اما وقتی دانش‌آموزان ملزم باشند که مسیر خانه تا مدرسه را پیاده بروند یا با دوچرخه بپیمایند، آن‌وقت است که شعار ورزش همگانی تحقق می‌یابد و کم‌تحرکی به‌صورت ریشه‌ای درمان می‌شود و بسیاری از هزینه‌ها بر دوش ملت سوار نمی‌شود.

• اداره ورزش و جوانان و نقش کلیدی در حفاظت از محیط زیست

در اصل ۵۰ قانون اساسی به­ طور واضح آمده است که حفاظت از محیط زیست وظیفه همگان است و شاید بسیاری از شهروندان، مسئولیت حفاظت از محیط زیست را بر عهده اداراتی و ارگان‌هایی مانند: استانداری، فرمانداری، سازمان حفاظت از محیط زیست، اداره منابع طبیعی، شورای اسلامی شهر، شهرداری و مانند این بدانند اما علاوه بر همگانی بودن حفاظت از محیط زیست شاید یکی از اداراتی که می­تواند نقش کلیدی در این مهم ایفا کند، اداره ورزش و جوانان است. اداره ورزش و جوانان به­ عنوان یک مجموعه پیشرو در زمینه مشارکت­‌های محیط زیستی علاوه بر اینکه می­تواند به حفظ، تقویت و گسترش فعالیت‌های جوانان در قالب سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی بپردازد، می­تواند به با تقویت ورزش همگانی و گسترش ورزش و توسعه فعالیت‌های ورزشی به اشکال مختلف انفرادی، تیمی، باشگاهی و مانند این به کاهش میزان اعتیاد نیز کمک کند.

ظرفیت اداره ورزش و جوانان به ­عنوان یک ظرفیت عظیم و بی­‌پایان می‌تواند در ایجاد، تبلیغ و عمومی­‌سازی فرهنگ حفاظت از محیط زیست، نقش‌­آفرین باشد. در این راستا علاوه بر کارهای اجرایی و عملی فراوان، می‌توان ضمن آن‌که می­توان کارهای نمادین مانند استفاده از نماد حیوانات در حال انقراض حیات وحش استان بر روی لباس تیم‌های مهم استان همدان بهره برد؛ که این امر خود می­تواند توجهات عمومی فراوانی را به خود معطوف دارد. ورزشکاران استان همدان نیز به­ عنوان الگوهای جوانان و به­ عنوان کسانی ­که مورد توجه رسانه­‌ها و مردم هستند، می‌توانند با نقشی از یک نماد محیط زیست بر روی پیراهنشان و یک جمله و حمایت آن­ها در حفاظت از محیط زیست، در آموزش و توسعه فرهنگ حفاظت از محیط زیست بسیار تأثیرگذار باشند.

با تغییر و تحولات مدیریتی در اداره ورزش و جوانان استان همدان و حضور آقای دکتر سیفی در این منصب، امید است که شاهد تحولات شگرفی در حوزه ورزش و سازمان­های مردم نهاد و محیط زیست از سوی اداره باشیم. وجود تفاهم‌نامه‌های اجرایی بین این اداره و اداره حفاظت از محیط زیست برای ارتقای سطح آگاهی، اخلاق و مشارکت و مسئولیت‌پذیری محیط زیستی در بین جوانان، همچنین هم‌گرایی و افزایش کمی و کیفی سمن‌های فعال جوان نیز می­تواند این امر را تسهیل کند. در کنار اولویت‌های ورزش استان مانند تقویت ورزش قهرمانی و همگانی و سایر ظرفیت‌های رشته‌های مختلف ورزش استان و همچنین ارتقای بنیه تیم‌های فوتبال پاس و شهرداری برای حضور در لیگ‌های یک و برتر، حفاظت از محیط زیست توسط سازماندهی تشکل‌های جوانان و مردمی امری حیاتی و با درجه اهمیت بالا به حساب می­آید. باید دید این در دوره پیش رو، تا چه میزانی، این مهم محقق می­شود.