*سید محمدجواد حسینی مرصع
*کنشگر مسائل معماری و شهرسازی
این روزها حجم بالای ترافیک خودروها در معابر شهر همدان آستانه تحمل شهر را درمی‌نوردد و همه در حال نظاره‌کردن کلاف سردرگم اتومبیل‌هایی هستند که در خیابان‌های شهر برهم پیچیده شده‌اند. دیگر اول صبح و آخر شب یا اول هفته و آخر هفته ندارد تعداد خودروهای سطح معابر آن‌قدر زیاد شده است که بعضاً رسیدن به مقصد و یافتن محلی برای پارک وسیله نقلیه بیشتر از خود مقصد و مقصود زمان‌بر شده است(!)
مشکل ازدیاد حجم عبور و مرور خودروهای شهر همدان ریشه در نظام برنامه‌ریزی و طراحی شهری و عملکرد مسئولان شهری دارد. در شهر همدان، حداقل در بیست سال اخیر، مسئولان و برنامه‌ریزان رشد عمودی شهر را بر رشد افقی ارجح دانسته‌اند. شهر فشرده (Compact city) با رشد عمودی طبیعتی پرفشار دارد و حجم عبور شهروندان و خودروهایشان به طبع زیاد است، اما هر ایده‌ای با لوازم و ملزوماتی باید همراه باشد و در صورتی آن طرح یا برنامه به اهداف خود می‌رسد که همه جوانب سیستم برنامه‌ریزی در حداقل‌های مطلوب آن روش اجرا شود. اگر برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران شهر همدان شهر همدان را از یک شهرکم تراکم به یک شهر متراکم تبدیل کرده‌اند و توجیه‌هایی برای این طرح دارند، باید ملزومات این‌چنین شهری را هم فراهم کنند.
در شهر همدان در سال‌های اخیر شاهد تخریب بافت‌های کم‌ارتفاع و ایجاد طبقات و تراکم بیشتر در سطح معابر شده است؛ به‌عنوان‌مثال کوچه‌ای که برای ۱۰ تا ۱۵ واحد مسکونی در نظر گرفته شده بود با تخریب یکی پس از دیگری واحدهای مسکونی و ساخت آپارتمان‌ها و مجتمع‌های مسکونی امروز باید حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ واحد مسکونی را در خود بگنجاند و درصورتی‌که این واحدها هرکدام حداقل دارای یک خودرو باشند، محاسبه کنید حجم خودروهای این کوچه و کوچه‌های دیگر و ورودشان به معابر اصلی‌تر و در نتیجه شلوغی و آلودگی هوا و آلودگی صوتی و بصری و فشار روانی و مصرف سوخت و مواردی مانند این.
اما در زمینه سامان‌دهی نظام تردد شهری در شهرهای فشرده، پرداختن به حملونقل عمومی از الزامات اساسی این طرح‌ها است. دست‌یافتن به ترافیکی روان و کارآمد با ارتقای حملونقل عمومی امری واضح و مبرهن است که و آن‌قدر گفته شده است که شاید گوش مسئولان از شنیدنش پر باشد، اما اهتمام واقعی مسئولان به گسترش و افزایش کیفیت حملونقل عمومی وقتی اتفاق می‌افتد که ایشان ملزم باشند که برای تردد به محل خدمتشان توفیق استفاده وسایل نقلیه عمومی را پیدا کنند. تا زمانی که راننده‌های شخصی با خودروهای آن‌چنانی مسئولان تصمیم‌گیر مسائل شهری را از در منزل به در ادارات می‌رسانند و تا زمانی که مسئولی برای رسیدن اتوبوس یا تاکسی دقایق زیادی را منتظر نماند و تا زمانی که در اتوبوس‌های فرسوده برای یک وجب جا تلاش نکنند، بعید است که بالابردن کیفیت ناوگان حملونقل عمومی در اولویت مسائلشان قرار بگیرد و فقط به توصیه آمرانه به استفاده مردم از حملونقل عمومی بسنده خواهند کرد. افزایش تعداد اتوبوس‌های شهری، زمان‌بندی دقیق تردد و بالابردن کیفیت این ناوگان و نیز افزایش سطح پوشش حملونقل عمومی در شهر چیز دور از دسترسی نیست که مسئولان شهری نتوانند در پی تأمین آن باشند. همچنین در کنار آن فرهنگ‌سازی استفاده از وسایل حملونقل عمومی و عدم به‌کارگیری خودروهای تک‌سرنشین همان‌طور که ذکر شد باید از مسئولان افراد تأثیرگذار شکل بگیرد تا این دیدگاه که سوارشدن به اتوبوس مختص افراد ضعیف جامعه است جای خود را به استفاده افراد مسئولیت‌پذیر، دوستدار شهر و محیط‌زیست بدهد.
از راهکارهای دیگر کاستن حجم ترافیک، ایجاد چندین مرکز شهری و خدماتی و فاصله‌گرفتن از شهر تک‌هسته‌ای و مرکز گرایی در شهر همدان است. همچنین رونق و ایجاد زیرساخت‌های به‌کارگیری دوچرخه و نیز پیاده مداری در مراکز یاد شده می‌تواند از حجم ورودی به مرکز شهر همدان بکاهد و بار ترافیک را به اطراف شهر منتقل کند. امید است که مسئولان شهر همدان با پیگیری مجدانه به نحو شایسته‌ای درصدد حل مسائل یاد شده برآیند.