*عرفان صفانیا
*کارشناس ارشد طراحی شهری
وقایع طبیعی اکثرا به عنوان وقایعی یاد می‌شوند که احتمال پیش‌بینی آن‌ها کم است. در این‌گونه موارد، عامل شانس در مقابل عامل آمادگی مطرح می‌شود. حوادث طبیعی قابل پیش‌بینی نیستند، اما اثرات آن‌ها تا حد قابل زیادی قابل تعدیل هستند. سیل اخیر در تهران درس‌های بزرگی به شهرسازان و معماران داد که باید مورد توجه قرار گیرد.
روددره‌ها همیشه گزینه مناسبی برای طراحان شهری و محیطی هستند، این فضاها به دلیل سرسبزی نسبی نسبت به باقی نقاطی که وجود دارند، مورد اقبال عمومی بیشتری برای گذران وقت قرار می‌گیرند. اگر فضاها به شکل قابل توجهی بزرگ باشند و فضای زیادی را در اختیار انسان قرار دهند حتما در این فضاها ساخت‌و‌ساز صورت می‌گیرد و به عنوان سکونتگاهی دائمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نکته قابل تأمل این است که انسان با سکونت در این مناطق در واقع وارد حریمی شده که متعلق به آب است و با سکونت انسان خودبه‌خود مسیری که در طی سالیان شکل گرفته تغییر نمی‌کند. حال شهرسازیان و متولیان شهر باید یا مسیر آب را تغییر دهند یا با استفاده از زهکشی مناسب آب ورودی به این مناطق را به بیرون هدایت کنند.
سیل در امامزاده داوود تهران به دلیل قرارگرفتن امامزاده و کاربری‌های مجاور در مسیل آب اثر تخریبی چندبرابری داشته است. عدم مکانیابی درست در ابتدا و سپس عدم درنظر گرفتن راه‌حل های ایمنی برای موقعیت امامزاده باعث شده که سیل علاوه بر خسارات کالبدی، تلفات جانی نیز داشته باشد. هرچند که سیل امری بسیار غیرمحتمل در منطقه‌ای خشک است، اما گاه پدیده‌های طبیعی با برهم کنش خاص خود این احتمال را بالا می‌برند، پس برای درصدی پایین از خطر نیز باید آماده بود. در سیل علاوه بر خسارات اولیه خسارات ثانویه نیز مانند خطرات لوله‌های گاز و برق و بیماری های ناشی از آب آلوده را در نظر گرفت که در این‌جا موضوع بحث نیستند.
در همدان نیز بحث زهکشی مناسب راه‌ها و خیابان‌ها بسیار مهم است، آب روان پس از هر باران کوچکی که در همدان راه می‌افتد عرصه را برای شهروندان پیاده تنگ می‌کند. هر قدمی و هر گذر کردن از عرض خیابانی می‌تواند اذیت‌کننده باشد. آبی که در کنار جوی های خالی در خیابان به راه می‌افتد حقیقتاً خبر از اشتباه بزرگی در سیستم هدایت و زهکشی آب را می‌دهند. این آب با شستن زمین و جمع شدن در قسمتی از یک خیابان آلودگی را به همراه خود جمع می‌کند. و ادامه پیدا کردن این آب در سطح شهر به جای آن که مایه آسایش شهروندان و لذت‌بردن از فضای شهری باشد، می‌تواند از کیفیت آسایش اقلیمی شهر بکاهد.از طرفی فرهنگ رانندگی با سرعت کم در هوای بارانی هنوز در شهر همدان نهادینه نشده و ایجادشدن جریان‌های آب در شهر در چشم عده وسیله‌ای برای آزار و اذیت تلقی می‌شود که بسیار باعث تأسف است و باید این موارد آموزش داده شود.
در آخر سیل مانند هیچ حادثه دیگری خبر نمی‌کند، اما همدان چقدر برای چنین حوادثی آمادگی دارد؟ چقدر میزان زهکشی و سیستم هدایت آب‌های سطحی در شهر مورد اعتماد است و می‌توان روی آن در همه جای شهر حساب کرد؟ این‌ها سوالاتی هستند که باید حتما ساعت‌ها مطالعه کارشناسی به آن‌ها پاسخ دهند.