نگاهی به موسیقی جدی
*علی پاشا رجبلو
*مدرس موسیقی
آنگاه که از موسیقی جدی سخن به میان میآید، دیدگاههای متفاوتی نسبت به این موضوع بیان میشود. به زعم دوستداران موسیقی کلاسیک اروپایی، این نوع از موسیقی، جدی است و با نگاه دوستداران موسیقی کلاسیک ایرانی – موسیقی دستگاهی ایران «ردیف» (که به اشتباه از آن با عنوان موسیقی سنتی یاد میشود) این شیوه از موسیقی را جدی میدانند و از دیدگاهی دیگر، طرفداران موسیقی تلفیقی که متاثر از ترکیب و تلفیق موسیقی ایرانی با موسیقی اروپایی غربی است و از آن به عنوان نوگرایی در موسیقی! نیز، یاد میشود، آثار خود را به عنوان یک موسیقی جدی طرح میکنند و از سویی طرفداران نوعی از موسیقی پاپ، بر جدی بودن موسیقی این شیوه، تاکید دارند. گروهی نیز بر این باورند که موسیقی نواحی هنوز اصالتهای خود را حفظ کرده و میتوان از آن به عنوان موسیقی جدی یاد کرد .
با مطالعه و بررسی نظر و دیدگاههای استادان موسیقی که در دستهبندیهای موسیقیایی فعالیت میکنند، هنر موسیقی نیز به مانند همه هنرهای دیگر چون ادبیات، معماری، خوشنویسی، نقاشی، به دو بخش موسیقی جدی و موسیقی تفننی تقسیم میشود. به عنوان مثال یک اجرای موسیقی در تربت جام، آن هم با ساز دوتار و اشعار محلی آن منطقه، هم میتواند به شکل جدی باشد و هم تفننی که به صورت موسیقی روز و مصرفی نشر یابد. در همه دستهبندیهای موسیقی اعم از موسیقی دستگاهی، پاپ، کلاسیک، نیز این موضوع میتواند وجود داشته باشد و به عنوان نمونه اجرای موسیقی دستگاهی با سازهایی چون تار و سنتور و تنبک به صرف به کارگیری، این سازها و ملودی ایرانی به همراه اشعار سعدی و حافظ، به خودی خود نمیتواند ماهیتی جدی داشته باشد. اگرچه تسلط و آشنایی و رعایت ساختار و قوائد موسیقی در ابتدا، بسیار مهم است، اما برای رسیدن به آفرینش یک اثر موسیقی جدی، نیاز به درک صحیح موسیقی و اکتساب و دانش و تجربه به همراه تفکر هنری، در خلق آفرینشهای موسیقیایی بسیار موثر است.
همانطور که یک شاعر در زمان سرودن یک غزل، باید با دستور زبان ادبیات و ساختار و قالب شعری چون غزل آشنایی داشته باشد، اما این بدان مفهوم نیست که بخواهیم هر سرودهای در این قالب را، جدی قلمداد کنیم. برای سرودن یک غزل، نیاز به اندیشه و تفکر است که حاصل سالها مطالعه متون ادبیات فارسی و آشنایی با فرهنگ ادبی را میطلبد که در نهایت بتوانیم از بهترین واژگان و چیدمان مناسب آن در قالب یک غزل، یک سروده جدی را به نظم آوریم. در هنر موسیقی نیز همه دستهبندیهای موسیقیایی، چون موسیقی دستگاهی، کلاسیک غربی، پاپ، و نواحی بر اساس آثار خلق شده خود، مورد قضاوت و داوری واقع میشوند، که آیا این آثار به صورت جدی هستند و یا تفننی. اگرچه معمولا قضاوت در این خصوص باید با احتیاط بیشتری مورد توجه و نقد باشد، اما خود گذشت زمان، بهترین داور و قاضی این گونه آثار است.
برای آفرینش یک اثر جدی و هنری موسیقیایی باید به ساختار و بنیادهای ویژه آن هنر توجه کرد و در ادامه بر اساس یک تفکر منسجم و آگاهانه، میتوانیم به خلق یک موسیقی جدی دست یابیم. موسیقی جدی حاصل اندیشه و تجربه در عرصه نظری و عملی آن شکل میگیرد و ما میتوانیم در همه دستهبندیهای موسیقیایی، بدون نگاه احساسی و بر اساس حسن انتخاب خود، آثار جدی و ماندگاری را خلق کنیم.