همه مخالفند
همدان‌نامه معضلات احداث جاده برگشت گنجنامه را بررسی می‌کند
همدان‌نامه: اگر متهم به سیاه‌نمایی نشویم، با قاطعیت باید بگوییم، هر طرحی که طی سال‌های اخیر در کوهستان الوند و در محدوده باغات همدان اجرا شده، نتیجه‌ای جز ویرانی نداشته است. همین الان هم چیزی از عنوان «باغ‌شهر» نمانده و اگر همین روند ادامه پیدا کند، از باغات همدان باید به عنوان رویایی دور یاد کرد. پیرو اقدامات تخریب‌گرانه‌ای که در همدان انجام شده، چند سالی است موضوع اجرای طرح ساخت جاده برگشت گنجنامه مطرح شده که مخالفت استادان دانشگاه، متخصصان و فعالان حوزه محیط زیست را به دنبال داشته است اما گویا برخی نمایندگان و مدیران استان بدون توجه به این اعتراضات در پی عملی‌کردن تصمیم خود به هر قیمت هستند. در پرونده ویژه این شماره، معضلات احداث این جاده را مورد بررسی قرار داده‌ایم.
*یک جاده و هزار چالش
*رضوان سلماسی
*عضو سابق شورای شهر همدان
بارها و بارها با خودم فکر کردم که مردم شهر زیبا و تاریخی همدان چه هیزم تری به مسئولان و مدیران این شهر فروخته‌اند که این مدیران مدام در حال تخریب داشته‌های این شهر چه تاریخی و چه طبیعی هستند؟ آیا اصلاً مردم و آینده آن‌ها جایی در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی شهر دارند یا نه؟ اصولاً مدیران برای چه کسانی مدیریت می‌کنند؟ آیا اگر این مردم نبودند به داشتن مدیر نیازی وجود داشت؟
در حقیقت وجود ارزشمند مردم است که مدیران و مدیریت آن‌ها خود را نشان می‌دهد.
آیا بهتر نیست مدیران و نمایندگان استانی و شهری همین مردم را در حداقل کانون توجه خود قرار داده و کمی هم واقعی‌تر به فکر آن‌ها باشند؟ چرا در این شهر بسیاری از پروژه‌ها بدون مطالعه و بدون برنامه‌ریزی علمی آغاز می‌شود و پس از مدتی به دلیل بی‌توجهی به بسیاری از مسائل اساسی ادامه کار آن‌ها با مشکل مواجه می‌شود. مگر نه این است که خواسته و نظر برخی افراد خاص برای اجرای پروژه‌ها به مطالعات و ارزیابی‌های تأثیرات پروژه‌ها بر زندگی مردم غلبه پیدا می‌کند؟
پروژه بدون مطالعه
جاده برگشت گنجنامه از جمله پروژه‌هایی است که بارها و بارها لزوم اجرای آن در راستای کاهش بار ترافیکی دره گنجنامه از طرف مسئولان مطرح شده است اما تاکنون مطالعه علمی و دقیق در راستای اثرات زیست محیطی، ترافیکی، فرهنگی و حتی اقتصادی و حقوقی این پروژه بر شهر همدان و زندگی شهروندان آن صورت نگرفته و یا در صورت انجام به سمع و نظر شهروندان همدانی نرسیده است.
در طی سال‌های گذشته، اتفاقات ناگوار و تأسف‌آور زیادی در این منطقه رقم خورده که نه تنها آثار زیست‌محیطی نامطلوبی از خود بر جا گذاشته بلکه بیش از ظرفیت برد و توانایی اکولوژیک منطقه به آن بار وارد کرده و همین موضوع آثار سوئی در سطح شهر همدان به ویژه در خصوص آب و هوای آن ایجاد کرده است و حالا هر از چندگاهی بحث احداث جاده برگشت گنجنامه بر سر زبان‌های مدیریتی می‌افتد.
چند سوال
شاید در نگاه اول انجام این کار خوب و مطلوب به نظر برسد، چون می‌تواند ترافیک این جاده را کاهش دهد و شهروندان و میهمانان شهر همدان کمتر در ترافیک جاده باشند، اما آیا اثرات منفی و نامطلوب آن هم بررسی شده است؟ این کار در محیط زیست همدان چه تأثیری خواهد گذاشت؟ آیا راه برون‌رفت از ترافیک منطقه فقط ایجاد جاده برگشت است؟ آیا حل معضل ترافیک راه‌حل دیگری ندارد؟ بعد از احداث این جاده چه برنامه‌های دیگری در دستور کار است؟
به قول دوستی برای فرد چاق شلوار گشاد نمی‌دوزند بلکه اورا به ورزش‌کردن وادار می‌کنند تا لاغر شود. بیایید به این موضوع فکر کنیم اصولاً چند روز یا چه تعداد ساعت در طی سال این منطقه دچار ترافیک شدید می‌شود و مدت زمان این ترافیک برای خودروها چقدر محاسبه می‌شود و بعد حساب کنیم آیا چندین دقیقه بیشتر در ترافیک بودن مهم است یا آسیب‌هایی که این طرح در آینده‌ای نه چندان دور بر زندگی مردم دارد؟
تجربه‌های تلخ گذشته
دره زیبای گنجنامه به دلیل زیبایی‌های منحصر به فرد خود با همین شکل کنونی به ویژه با وجود کتیبه‌های ارزشمند و تاریخی دوران هخامنشیان و آبشار زیبای کنار کتیبه جاذب گردشگران است، از طرفی به دلیل وجود الوند باشکوه، این قله زیبا و خاص، کوهنوردان زیادی از استان یا خارج از استان از این منطقه بازدید می‌کنند.
با وجود این همه جاذبه زیبا ایجاد یک جاذبه جدید در این منطقه برای جذب گردشگر محلی از اعراب نداشت اما در سالیان گذشته احداث یک تله‌کابین و مجموعه گردشگری در این نقطه در دستور کار قرار گرفت که پیامدهای منفی آن تا امروز هم ادامه دارد، در حالی‌که اگر این مجموعه در مکان دیگری در شهر همدان جانمایی می‌شد، می‌توانست در جذب و ماندگاری گردشگر برای همدان قوی‌تر عمل کرده و حتی به لحاظ اقتصادی صرفه بیشتری هم داشته باشد.
این در حالی است که نه تنها آسیب‌های احداث این مجموعه در دشت میشان غیر قابل جبران بوده بلکه مجموعه‌های دیگری نیز از جمله هلال احمر، به بهانه امدادرسانی به آسیب‌دیدگان کوهستان بخش دیگری از این طبیعت زیبا را نابود کرده‌اند. زهکشی آب چشمه‌های منطقه هم باعث خشک شدن زودهنگام چمن دشت میشان شده است.
همه این‌ها به جز پیشنهاداتی بود که برای احداث پارکینگ مسطح و ایجاد یک مسیر دسترسی جدید برای رسیدن به دشت میشان از محل سنگ علی روبروی موقعیت شهید قاسمی به بهانه استفاده کوهنوردان در نظر گرفته شده بود که تاکنون عملیاتی نشده است و امیدوارم که عملیاتی هم نشود.
دور باطل اشتباهات
انجام گازکشی برای استفاده مجموعه تله‌کابین آسیب دیگری است به این منطقه زیبا. طولانی‌شدن روند اجرای پروژه، ایجاد منظر نازیبا در طول مسیر تردد شهروندان و میهمانان، از بین رفتن بخشی از خاطرات جمعی مردم، از بین رفتن سنگ‌فرش‌های منطقه و هزینه‌های مالی و زمانی ترمیم جاده و سنگ‌فرش‌های آسیب‌دیده یک طرف و آسیب‌های زیست محیطی که در حال حاضر و نیز در آینده نه چندان دور تأثیرات منفی زیادی بر شهر همدان و مردم آن خواهد گذاشت، نیز قابل تأمل است.
اگرچه موضوع گازکشی تله‌کابین گنجنامه در ابتدای آغاز پروژه در زمان تصدی بنده به عنوان رئیس مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای اسلامی شهر همدان آغاز شد، در جلسه کارشناسی که به منظور بررسی اجرا و پیامدهای اجرای آن تشکیل دادم به شدت از طرف اساتید مرکز مورد نقد قرار گرفت و در رابطه با آن در فضای رسانه‌ای و صحن شورا هم پیگیری شد اما انجام آن ادامه پیدا کرد.
خیانت به مردم
احداث جاده برگشت گنجنامه نیز از جمله این آسیب‌هاست که به نظر بنده اجرای آن خیانت به مردم شهر همدان خواهد بود. امروزه که به دلیل تصمیم‌های مدیریتی نادرست محیط زیست بخش‌های اعظمی از کشور ما دستخوش آسیب‌های غیر قابل برگشت شده است. اجرای پروژه‌های این‌چنینی به چه قیمتی در دستور کار قرار می‌گیرد؟
از ابتدای حضورم در شورای دوره پنجم، موضوع احداث این جاده مطرح شده بود. از همان زمان به دلیل حساسیتی که نسبت به انجام این پروژه داشتم از طرف همکارانم در شورا پیگیری آن را به عهده گرفتم و چندین جلسه کارشناسی در مرکز مطالعات وژوهش های شورای شهر با حضور اساتید دانشگاهی متخصص در حوزه‌های شهرسازی، عمرانی، ترافیکی و زیست محیطی برگزار کردم و آثار سوء اجرای این پروژه توسط اساتید مطرح و در تمامی جلسات حتی یک نظر مثبت قاطع در راستای اجرای طرح مطرح نشد.
موضوع انجام مطالعات اجرای این طرح به پیشنهاد شهرداری برای معاونت پژوهشی دانشگاه بوعلی سینا و اساتید آن دانشگاه در جلسه‌ای در دفتر معاونت مذکور مطرح شد که در همان زمان این مجموعه دانشگاهی نیز با این کار به شدت مخالف بودند.
حال نمی‌دانم با این همه انتقاد و ارائه نظر علمی کارشناسی در خصوص آثار سوء اجرای طرح چرا باز هم اجرای آن به دنبال جذب بودجه لازم کشوری است؟ توسعه شهر بدون پایداری محیط زیست در بلندمدت چه تأثیری برای مردم ما خواهد داشت؟ آیا کودکان این شهر به آینده نیاز ندارند؟
به جز آسیب‌هایی که این طرح ایجاد می‌کند، اجرای آن با توجه به کوهستانی بودن منطقه با چالش‌های زیادی مواجه خواهد شد و هزینه‌های گزافی هم به لحاظ مالی و هم به لحاظ مدت زمان اجرا به مردم همدان تحمیل خواهد کرد. بحث مالکیت باغات و زمین‌هایی که در مسیر احداث قرار می‌گیرند، معضل دیگری است که با چالش توأم خواهد شد.
آیا واقعا با بودجه اجرای این طرح نمی‌توان پروژه‌های ارزشمند دیگری که به نفع شهر و مردم شهر باشد، اجرا کرد؟
چالش‌های آینده
ارزش افزوده ناشی از احداث جاده در کنار باغات در تسریع تخریب تتمه باغات کمک بسزایی خواهد کرد. ایجاد مراکز اقامتی تفریحی در باغات این دره باعث افزایش تردد و افزایش حضور بیش از ظرفیت برد منطقه خواهد شد. این افزایش تردد با توجه به تسهیل در عبور و مرور وسایل نقلیه گازسوز و بنزین‌سوز آلودگی هوا و افزایش دما را دو چندان خواهد کرد و در آینده‌ای نه چندان دور این دره زیبا که به دلیل هوای خنک مطلوب و زیبایی منطقه طرفدار دارد، جاذبه‌های خود را که همان هوای خوب و باغات زیبا است را از دست می‌دهد و دیگر جاذب گردشگر نخواهد بود.
باد غالب شهر همدان که از این دره بر سطح شهر می‌وزد نیز تأثیر خود را از دست خواهد داد و شهروندانی که در ارتفاعات پائین‌تر ساکن هستند دچار معضل خواهند شد.
منابع آب‌های زیرزمینی که هم اکنون هم شهر ما با کمبود آن دچار چالش و مشکل است نیز بیش از پیش کاهش یافته و پدیده گرد و غبار و به دنبال آن شاید فرونشست‌های در سطح شهر را ممکن است که به دنبال داشته باشد.
این ها به جز آسیب‌های است که در راستای فرسایش خاک و نیز از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری بر منطقه وارد می‌شود.
از طرفی احداث این جاده بار ترافیکی را به میدان عباس‌آباد و یا بلوار ارم منتقل خواهد کرد که هر دوی این مسیرها در حال حاضر ترافیک خود را داشته و افزایش بار ترافیکی بر آن غیرقابل حل خواهد شد.
این‌که احداث این جاده چه آسیبی به تاریک دره همدان و پیست اسکی آن و در نهایت به محیط زیست فاصله بین دو شهر همدان و تویسرکان خواهد زد، جای بحث دیگری است.
یک لحظه تأمل
حال باید گفت مدیران، نمایندگان استان و شهر همدان کمی منطقی‌تر فکرکردن در راستای اجرای پروژه‌های شهری می‌تواند آثار مثبت بیشتری برای شهر و نیز ماندگاری نام را برای شما به دنبال داشته باشد.
این‌که بودجه‌ای به شهر همدان اختصاص داده شده و باید در راستای اجرای این پروژه صرف شود، منطقی به نظر نمی‌رسد. با پیگیری‌های مجدانه شما، این بودجه‌ها می‌توانند در راستای اجرای طرح‌های بزرگ و کاربردی دیگری با جانمایی مناسب و دقیق مورد استفاده قرار گیرد و آینده بلندمدت شهر همدان را تضمین کند و منشا خیر و برکت برای مردم باشد.
صرف این هزینه گزاف به بهانه کاهش بار ترافیکی که قطعا اتفاق هم نخواهد افتاد هیچ توجیه منطقی نداشته و نخواهد داشت.
کمی تفکر بیشتر و داشتن اعتقاد به مطالعات علمی و کسب نظر اساتید متخصص می‌تواند چاره‌ساز باشد. توجه به پروژه‌های بزرگ و نیمه‌کاره شهر همدان که در حال حاضر به عنوان معضل و آسیب شهر همدان می‌توان از آن‌ها یاد کرد از تجربه‌های تلخی است که می‌تواند به عنوان الگو در این پروژه هم مورد توجه قرار گیرد.
یادمان باشد شهر از شهروندانش بها پیدا می‌کند و توجه به حقوق عامه در مقابل حقوق افراد خاص عین عدالت خواهد بود و انتظار می‌رود این موضوع مورد توجه همه مسئولان و نمایندگان قرار گیرد.