*حمیدرضا حقنظری
*روزنامهنگار
اگرچه اجرای پروژه انتقال ایستگاه راهآهن همدان به داخل شهر با مخالفتهای شدید متخصصان و کارشناسان مواجه شد و مسئولان هم هیچ دلیل قانعکنندهای برای اجرای آن نیافتند، اما طبق معمول و با فشار یکی از نمایندگان مجلس اجرای این پروژه آغاز شده و به ناکجاآباد میرود. طبق برآوردها این پروژه علاوه بر هزینه بالای مالی که بر دوش شهر خواهد گذاشت، بخشی از باغات و اراضی روستای قاسمآباد را نابود خواهد کرد و در نزدیکی پایانه اتوبوسها ترافیک شدیدی ایجاد خواهد کرد و باعث آلودگی محیط زیست خواهد شد.
متأسفانه یکی از مشکلات همدان بیتوجهی مدیران آن به نظرات کارشناسان و متخصصان است. برای پروژههایی که قرار است در سطح شهر اجرا شود، مطالعات علمی انجام میشود و نظر متخصصان و کارشناسان مورد بررسی قرار میگیرد بهفرموده عمل میشود و سالهای بعد دیگر مدیران امضا هم نیستند که برای اشتباهاتشان پاسخگو باشند و همدان میماند و هزاران گره کور.
انتقال ایستگاه راهآهن به داخل شهر از جمله همین پروژههاست که نتیجهای جز تخریب محیط زیست و آلودگی هوا و ایجاد ترافیک ندارد اما همچنان مدیران به فرموده این پروژه را اجرا میکنند و معلوم نیست همدان تا کی باید تاوان این عملکرد اجباری را بدهد؟ همداننامه در پرونده ویژه خود این موضوع را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داده است.

*رئیس مرکز مطالعات و پژوهشهای شورای شهر:
*بخشی از باغات قاسمآباد تحت تاثیر ریل راهآهن از بین خواهد رفت
رئیس مرکز مطالعات و پژوهشهای شورای شهر معتقد است با انتقال ایستگاه راهآهن به داخل شهر بخشی از باغات قاسمآباد از بین خواهد رفت و همانطور که از باغات همدان نسبت به زمان قدیم چیز زیادی باقی نمانده، بخشی از آن هم در اینجا نابود خواهد شد. «رضوان سلماسی» پیشبینی میکند نه تنها این باغات تخریب خواهند شد بلکه معاش بخشی از مردم که از این باغات استفاده میکنند نیز از بین خواهد رفت و تحتالشعاع قرار خواهد گرفت و نه تنها اقتصاد آنها آسیب خواهد دید بلکه آسیب اجتماعی هم به دنبال خواهد داشت که احتمالا جبران آن کار آسانی نخواهد بود. پس بهتر است در اجرای پروژه تجدید نظر شود.
– نظر شورای شهر درباره انتقال ایستگاه راهآهن به داخل شهر چیست؟
این موضوع هنوز در شورای شهر مطرح نشده است. ما در سالهای گذشته راجع به انتقال ایستگاه راهآهن به کنار پایانه مسافربری صحبت کردهایم اما هیچگاه درباره آن از شورای شهر نظرخواهی نشده است. شاید بخشی از دلیل این موضوع این است که مسیر راهآهن به خارج از محدوده شهری همدان میرسد و زیرمجموعه شهرداری همدان نیست. البته بخشی از ساخت و سازها در حریم قرار دارد و مدیریت و نظارت آن بر عهده شهرداری همدان است. بنابرین نمیتوانم نقطه نظر شورای شهر را ارائه بدهم به خاطر اینکه هنوز این موضوع مطرح نشده است.
- گفته میشود این موضوع در طرح جامع گنجانده شده است. نظر شما و اعضای شورا در این رابطه چیست؟
به دلیل اینکه بخش عمدهای از توجهات به مسائل زیرساختی بوده خیلی این موضوع مورد بحث و بررسی قرار نگرفته اما اینکه قرار است چنین اتفاقی بیفتد یا خیر باید بگویم بله همینطور است و جلساتی در این رابطه در سازمانهای ذیربط تشکیل شده و در شورای شهر هم به طور غیرمستقیم هم بحث شده است اما درباره آن نظرخواهی نشده است. حتی بحث بر سر این بوده که این ایستگاه به صورت ونل زیرزمینی احداث شود. البته بعدها در این مورد تغییر نظر دادند و گفتند شاید ریل قطار را در سطح اجرا کنیم زیرا هزینه ایجاد تونل بسیار هنگفت خواهد بود و اگر این موضوع در طرح جامع مطرح شود یکی از کسانی که نظر مساعدی ندارد خودم هستم مگر اینکه مصوبه طرح جامع به دوره بعد شورا موکول شود.
- نظر شخصی شما در این رابطه چیست؟
یکی از اولویتها این است که شهر همدان باید گسترش پیدا کند و به احتمال زیاد مسیر گسترش بین جاده ملایر و تهران خواهد بود و این بخش وارد شهر همدان خواهد شد. بنابراین دو مشکل اساسی در آینده با اضافه شدن این بخش خواهیم داشت که یکی مباحث ترافیکی است. یعنی همین الان با توجه حجم تردد لازم است پایانه مسافربری اتوبوس از این مکان فاصله بگیرد. اما ما با آوردن ایستگاه راهآهن حجم ترافیک را بسیار افزایش میدهیم ضمن اینکه بعد از پایانه مسافربری اتوبوس مناطق مسکونی مانند قاسمآباد و شهرک فرهنگیان داریم که تاثیر منفی بر روی زندگی مردم در این قسمت خواهد داشت. موضوع بعدی این است که تردد وسایل نقلیه باعث آلوده شدن هوا میشود و ما چالشهای زیست محیطی بسیاری در سطح شهر همدان خواهیم داشت و این انتقال سبب تحمیل آلودگی بیشتر خواهد شد.
- نظر شما درباره وضعیت هزینه و بودجهای که به این کار باید اختصاص داده شود چیست؟
دقیقا موضوع بعدی هزینه تملک زمینها و تبدیل آنها به مسیر راهآهن است که شاید بهتر باشد همان مسیر دسترسی به ایستگاه راهآهن فعلی بهبود یابد و سیستم حمل و نقل به سمت ایستگاه راهآهن بهبود بیابد و آن ایستگاه تبدیل به یک ایستگاه ارزشمند بشود که برای مردم همدان و استانهای همجوار قابل استفاده باشد و همینطور مدت زمان اجرای این برنامه با چنین شکل و شمایلی بسیار طولانی خواهد بود و شهر همدان مدتهای طولانی درگیر احداث این لاین خواهد بود که احتمالا خیلی هم به کار شهر همدان نخواهد آمد و بهتر است این سرمایهگذاری را در جای دیگر انجام دهیم و از منافع آن زودتر بهره ببریم.
- تملکهایی که در این منطقه اتفاق خواهد افتاد چه سرنوشتی خواهند داشت؟
بخشی از باغات قاسمآباد تحت تاثیر ریل راهآهن از بین خواهد رفت و همانطور که از باغات همدان نسبت به زمان قدیم چیز زیادی باقی نمانده، بخشی از آن هم در اینجا نابود خواهد شد. نه تنها این باغات تخریب خواهند شد بلکه معاش بخشی از مردم که از این باغات استفاده میکنند نیز از بین خواهد رفت و تحتالشعاع قرار خواهد گرفت و نه تنها اقتصاد آنها آسیب خواهد دید بلکه آسیب اجتماعی هم به دنبال خواهد داشت که احتمالا جبران آن کار آسانی نخواهد بود. در نهایت از جمیع جهات باید تجدید نظری بر این طرح بشود و مطالعات را به سمتی ببرند که اجرا در مکان فعلی اتفاق بیفتد و تسهیل در دسترسی ایجاد کنند که خیلی منطقیتر به نظر میرسد.

*معاون امور عمرانی استاندار:
*آرزو داریم ایستگاه راهآهن همدان به نود حمل و نقل بار تبدیل شود
«فرهاد فرزانه» معاون امور عمرانی استاندار همدان درباره انتقاداتی که به پروژه انتقال ایستگاه راهآهن به داخل شهر وجود دارد، با بیان اینکه ابتدا باید اطلاعات خود را در مورد این پروژه بالا ببریم، توضیح میدهد: مقدار بودجهای که برای این پروژه گفته شده خیلی بیشتر از این حرفهاست. چراکه یک بخش مربوط به هزینه ساخت است که به روش (BOT) ساخته میشود یعنی رد ایستگاه مرکز تجاری وجود دارد و از این محل ایستگاه ساخته میشود.
وی میافزاید: موضوع دیگر ساخت ۱۴ کیلومتر خط انتقال است. اگر مسیر از زیر برود یعنی زیر بلوار سردار همدانی و یا اینکه از کنار برود و تملک داشته باشد یا اینکه از عمق لایه دوم برود عدد بودجه متفاوت خواهد بود. اگر قرار باشد مسیر از زیر عبور کند بالای هزار میلیارد تومان هزینه خواهد برد.
فرزانه تأکید میکند: اینجا باید اشاره کنم اینکه این ایستگاه به داخل شهر بیاید یا نه یک بحث است و اینکه بگوییم اگر ایستگاه به داخل شهر بیاید ما مرکزیت غرب کشور را از دست خواهیم داد، یک موضوع دیگر است که هیچ ربطی به هم ندارند.
معاون امور عمرانی استاندار همدان با بیان اینکه پروژه ایستگاه قطار همدان تکمیل شده و یکی از شیکترین و مدرنترین ایستگاههای راهآهن است، توضیح میدهد: این ایستگاه به عنوان یک ایستگاه مرکزی و باری محسوب میشود و حتی میتواند به یک بوستان ۵۰ هکتاری لجستیکی تبدیل شود. این ایستگاه در شاهراه اصلی اتصال همدان به جنوب کشور و غرب کشور قرار گرفته و محل اتصال خطوط راهآهن سنندج، کرمانشاه، اراک و تهران است و زمین به اندازه کافی در اطراف آن موجود است.
فرزانه با طرح این سوال که آیا نقش راهآهن فقط نقش مسافربری است که فقط تعدادی مسافر را به مشهد ببرد، تشریح میکند: آرزوی ما این است که ایستگاه راهآهن همدان در جاده رباط را به نود حمل و نقل بار تبدیل کنیم که این آرزو در حال تحققیافتن است. طی چند ماه گذشته سیلوی گندم کنار ایستگاه راهآهن احداث شد و به بهرهبرداری رسید. امروز ما میتوانیم گندم همدان را از طریق راهآهن به همه نقاط ایران برسانیم. همینطور سایپا با راهآهن قرارداد بسته که محصولات خود را از طریق قطار وارد شهر کند.
معاون امور عمرانی استاندار همدان تأکید میکند: مسافربری بخش بسیار کوچک و اتفاقا بدون سود برای راهآهن محسوب میشود و اینکه اگر خطی از این ایستگاه به داخل شهر بیاید که مسافران راحتتر سوار قطار شوند ربطی به مرکزیت استان همدان ندارد. عدهای هم معتقدند با چهاربانده کردن مسیر میشود کار مسافران را راحتتر کرد و عدهای دیگر معتقد هستند که مانند خیلی از نقاط دیگر جهان مانند فرانسه یا سوئد با یک خط میتوانند به داخل شهر بروند و با یک خط دیگر میتوانند به کشور دیگر سفر کنند. به هر حال آنها این دیدگاه را دارند که خدمات بهتری ارائه بدهند
فرزانه در پاسخ به این سوال که آیا احداث خط انتقال ایستگاه قطار به داخل شهر آغاز شده، میگوید: بخشی از این کار شروع شده و حدود ۲ الی ۳ کیلومتر آن هم انجام شده است. چون تا همین اواخر مشخص نبود که این خط از زیر عبور خواهد کرد و یا از رو، کار با سرعت پیش نرفته است اما الان این مطالعات انجام شده و مسیر مشخص شده است. همانطور که میدانید خط آهن مانند جاده نیست که قطار بتواند به صورت ناگهانی در آن توقف کند مخصوصا زمانی که شما میخواهید از ارتفاع منفی ۲۵ متری زمین به روی سطح برسید باید شیب و طول مناسبی در نظر بگیرید.

*قهرمانی:
*اجرای پروژه انتقال ایستگاه قطار حیف و میل کردن منابع ملی است
«غلامرضا قهرمانی» عضو هیئت علمی گروه عمران به همداننامه میگوید: قبلا قرار بود ایستگاه باری و مسافربری هر دو در رباط شورین باشند اما بعدها به واسطه اظهارنظر بعضی افراد ذینفوذ تصمیم بر این شد که این ایستگاه باری بماند و ایستگاه مسافری به ترمینال اتوبوسها منتقل شود. در آن زمان این پیشنهاد مورد قبول شهرداری واقع و متعهد شد بخشی از زمین ترمینال را برای اجرای این پروژه واگذار کند تا تبدیل به ایستگاه قطار شود و با این اتفاق، یک پروژه با بیتدبیری کلید خورد.
وی ادامه میدهد: طی بازدیدی که با همراهی تنی چند از متخصصین امر از ترمینال داشتیم، حدود ۹ کیلومتر از زیرسازی مسیر، در حدفاصل ترمینال شورین تا کوچه گمرک نزدیک فرودگاه در حال انجام است. برای اجرای این پروژه، در فاز اول با پیمانکار پروژه قراردادی در حدود ۱۵ میلیارد تومان بسته شده و در زمان بازدید ما نزدیک به ۸ میلیارد تومان هزینه شده بود که البته به این هزینهها باید هزینه تملک زمین را نیز اضافه کرد.
قهرمانی توضیح میدهد: برای اتصال این دو ترمینال به یکدیگر، چند مسیر توسط مشاور پیشنهاد داده شده بود که یکی از آنها که ریلگذاری در اراضی قاسمآباد بود، مورد موافقت و اصرار واقع می شود. برای بنده همواره چرایی علاقمندی عدهای خاص از متولیان و ذینفوذان به اراضی قاسمآباد مطرح بوده است که علاقمند به تاخت و تاز در این اراضی در طرحهای مختلف شهری بودهاند.
وی میافزاید: برآورد کارشناسان برای ساخت سازه ایستگاه در محل ترمینال اتوبوسها، حدود ۳۰ میلیارد تومان است که با درنظر گرفتن تمامی هزینهها از قبیل عملیات عمرانی احداث مسیر در کل طول خط(نظیر زیرسازی مسیر، ریل گذاری، احداث روگذرها و زیرگذرهای لازم) و تملک زمین، در حدود چند صد میلیارد تومان خواهد بود. این درحالی است که اعتبار درنظر گرفته شده برای پروژه راه آهن همدان به سنندج، در حدود ۳۰۰ میلیارد تومان است.
قهرمانی تأکید میکند: با این تفاسیر، آیا بهتر نیست به جای این ریخت و پاشهای فاقد مبنای عقلی و علمی، مسیر دسترسی به ایستگاه باری را ارتقا داده و از ایستگاه موجود، همان کاربری دوگانه باری و مسافری را انتظار داشته باشیم؛ موضوعی که در طراحی اولیه آن نیز مطرح بوده است. میتوان جاده رباط را به یک جاده چهار بانده ایمن ارتقا داد و با ایجاد رفوژ، روشنایی و یک نوار فضای سبز مناسب در اطراف مسیر و همینطور با قراردادن اتوبوسهای شیک و حتی رایگان، مسافران را از داخل شهر یک ساعت قبل از حرکت به ایستگاه قطار منتقل کرد و آسایش را برای ایشان فراهم کرد. متاسفانه طی این سالها، نفرات تصمیمساز شهر به جای ایمن کردن این مسیر و افزایش رضایتمندی مسافران از ایستگاه فعلی با کمک فراهمسازی امکانات رفاهی، با متوقف کردن پروژه احداث مسیر چهار بانده و همچنین تکمیلنشدن سازه فعلی ایستگاه و قرار ندادن امکانات رفاهی اولیه در محل ایستگاه و در طول مسیر، نارضایتی عمومی را رقم زده و با بهانه فشار افکار عمومی و دستور مقامات وزارت مربوطه، پروژه سوال انگیز انتقال ایستگاه را رقم زدند. این در حالی است که با صرف مبلغی کمتر از ۲۰ میلیارد تومان برای ارتقای مسیر دو خطه موجود به چهارخطه تا سه راهی دانشگاه آزاد، میتوان مناسبسازی و ایمنسازی این مسیر را رقم زد.
این استاد دانشگاه، با بیان اینکه چرا باید به بهانه آوردن بودجه به شهر، منابع ملی را هدر دهیم، تشریح میکند: از طرف دیگر زمانی که پروژه ساخت ایستگاه قطار در داخل شهر آغاز شد به واسطه محدودیت منابع مالی، عملا پروژه تکمیل ایستگاه باری – مسافری متوقف شد؛ این در حالی است که پس از سالها راهاندازی قطار در همدان، ایستگاه قطار شورین هنوز کامل نشده است و حتی نیروی انتظامی که مسئول تامین امنیت ایستگاه است، هنوز مکان مناسبی برای استقرار ندارد و به این موضوع هم معترض است.
قهرمانی توضیح میدهد: علاوه بر همه اینها باید در نظر داشت که همدان مرکزیت غرب کشور را به عهده گرفته در حالی که مسئولان کرمانشاه خیلی تلاش کردند که این اتفاق برای آنها رقم بخورد. اما همدان که موفق به دریافت این عنوان شده هنوز ایستگاه قطار خود را تکمیل نکرده است و این اتفاق در ایستگاه باعث شده که هنوز راه آهن غرب کشور نتواند کادر و چارت دهها نفره خود را مصوب کند و بنابراین از کمبود شدید نیرو رنج میبرد؛ لذا با وجود چنین کاستیها و همچنین تلاش مسئولین کرمانشاهی (بر خلاف کمکاری مدیران مشغول در همدان)، بیم آن میرود که مرکزیت راه آهن غرب کشور از همدان رخت بر بندد.
وی ادامه میدهد: مدتی پیش در جلسهای با حضور مشاور، پیمانکار و دیگر دست اندرکاران این پروژه، این سوال را مطرح کردم که آیا در این جمع کسی هست که با اجرای این پروژه موافق باشد؟ که همگی به اتفاق پاسخ منفی دادند زیرا جامعه فنی و مهندسی اینگونه پروژههای تخیلی را در شرایط طبیعی نمیپذیرد مگر آنکه پروژه، تحت اثر فشارهای سیاسی و مدیریتی رقم خورد. حتی اگر تمام این موضوعات را کنار بگذاریم و مدعی این فرض تخیلی باشیم که در شرایط فعلی، در کشور ما منابع مالی بلااستفاده زیادی وجود دارد و چند صد میلیار تومان رقم بسیار پیش پا افتادهای است و از این نظر، میتوان ایستگاه را به داخل شهر نزدیک پایانه اتوبوس انتقال داد، میدانید چه اتفاقی میافتد؟ همین الان در همان منطقه عصرها ترافیک خیلی سنگینی داریم، حالا فکر کنید که ایستگاه قطار را هم به آنجا انتقال بدهیم و نمایشگاهی هم در آن منطقه برگزار کنیم، ببینید چه شرایطی ایجاد خواهد شد! این موضوع شبیه یک شوخی است. خلاصه اینکه، اگر همین حالا با وجود اینکه حدود ۱۰ میلیارد تومان برای این پروژه صرف شده، پروژه را متوقف کنیم و ایستگاه فعلی – که به خاطر نبود منابع مالی سالهاست که عملیات عمرانی آن بکندی پیش میرود- و مسیرهای دسترسی گفته شده را سریعتر تکمیل کنیم، به نفع مردم و شهر عمل کرده ایم. و سخن آخر اینکه، مسئولین امر جایگاه مطالعات ترافیک را در این پروژه مشخص کنند؛ برای انتقال ایستگاه مسافری راه آهن به ترمینال اتوبوسها، باید این تغییر مکان ایستگاه، یا در مطالعات طرح جامع ترافیک شهر همدان(مصوب سال ۱۳۹۲) و یا در مطالعات مستقل ترافیکی دیده میشد.

*رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر:
*طرح انتقال ایستگاه قطار با همه مخالفتها تصویب شد
«نرگس نورالهزاده» رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر همدان میگوید بارها با طرح انتقال ایستگاه راهآهن همدان به داخل شهر مخالفت شد اما همه دلایل علمی برای مخالفت با این موضوع رد و طرح در نهایت تصویب شد.
– مدتی است زمزمههایی مبنی بر احداث ایستگاه راهآهن در داخل شهر و نزدیک به پایانه مسافربری اتوبوسها شنیده میشود و ظاهرا کار آغاز شده است. درباره این موضوع و جزئیات آن توضیح دهید.
متولی این امر ادارهکل راه و شهرسازی است و آنها باید در این موضوع اظهارنظر کنند. اما درباره آنچه که من در جریان هستم و در یکی از جلسات حضور داشتم اینکه قرار است از ایستگاهی که در رباط شورین است به سمت جاده فرودگاه و نزدیک بلوار شهید همدانی و ورزشگاه امام علی (ع) و دقیقا نزدیک تقاطع غدیر و بعد پایانه مسافربری اتوبوسها که فضایی مثلثی شکل دارد، مسیری کشیده شود. در سالیان گذشته که این موضوع مطرح شد نماینده شورای شهر با این موضوع مخالفت کرد چون برای شهر همدان مناسب نیست که قطار در داخل شهر از روگذر عبور کند زیرا منظر شهر را هم تخریب میکند. در مصوبهای از سوی وزارت راه و شهرسازی تصمیم گرفتند که از زیر عبور کند اما در زمان مهندس عراقی جلسهای تشکیل شد و مشاور ارزیابی کرده بود که اگر قرار باشد مسیر به صورت زیرزمینی احداث بشود اصلا اقتصادی نخواهد بود و پیشنهاد دادند که از رو عبور کند. در آن جلسه این موضوع بهرغم مخالفتهایی که وجود داشت، مصوب شد. برای احداث روگذر علاوه بر منظر مناسب لازم است که دیوارهای به طول حدود ۳۰۰ متر ایجاد شود که میتواند به باغات قاسمآباد آسیب بزند و حتی در آن جلسه موضوعاتی مانند لرزش و آلودگی صوتی این قطار مطرح شد که مشاور طرح اعلام میکرد که نوع قطار به شکلی است که بدون لرزش و صدا است که همچنان جای سوال است که آیا اینطور میشود یا خیر.
- آیا این موضوع در طرح جامع لحاظ شده است یا خیر؟
در طرح جامع مشاور این موضوع را فقط به عنوانی که مصوب شده در نظر گرفته اما هیچگونه بررسی درباره آن انجام نداده است. البته این موضوع بیشتر مربوط به ادارهکل راه و شهرسازی است و باید از این اداره جویا بشوید.
- با توجه به نظرات مختلف مسئولین در اینباره و اینکه شما نماینده شهروندان در شورای شهر هستید نظرتان در اینباره چیست؟
تجربه نشان میدهد که در سایر شهرهایی هم که ایستگاه در داخل شهر بوده سعی میکردند که این ایستگاه را از مرکز شهر دور کنند. الان هم ایستگاه راهآهن همدان بیرون شهر قرار گرفته و افق توسعه شهر همدان در همان مسیر است. به نظر اصلا منطقی نمیرسد که هزینه اضافه کنیم و ایستگاه راهآهن را به داخل شهر انتقال دهیم. حتی تعدادی از اعضای شورا پیشنهاد کردند اگر قرار است که حمل و نقل بین شهری در یک نقطه قرار بگیرند تا خدماترسانی تسهیل شود در نقطهای مثلا نزدیک فرودگاه قرار بگیرند و پایانهها به آنجا انتقال یابند و ایستگاه راهآهن هم به آنجا کشیده شود و ایستگاهی هم در آنجا احداث شود. با این اتفاق شهرداری هم مکلف میشود که پایانه مسافربری را به آنجا انتقال دهد. قطع به یقین انتقال ایستگاه راهآهن به داخل شهر ترافیک و معضلات خاص ایجاد خواهد کرد. اما همانطور که گفتم اگر قصد دارند در یک نقطه به صورت سه جانبه قرار بگیرند پیشنهاد این است که پایانهها را به بیرون شهر انتقال بدهیم. اما چون از قبل تصمیمات خود را گرفته بودند از این پیشنهاد استقال نکردند. یکی از نکات منفی مربوط به مشاورهای طرحهاست، چون مشاورها اغلب فقط آن کار را که به آنها گفته میشود را انجام میدهند در حالی که مشاور موظف است تمامی ابعاد موضوع را بررسی و بعد انتخاب کند اما مشاوران اغلب آن کاری را میکنند که از آنها خواسته شده است و این کار بر اساس اخلاق حرفه ای درست نیست.