ترافیک همدان در نگاه مردم
علی مظاهری لقب/ محمدجواد خانجانی
طبق گزارش‌های به دست آمده از وضعیت ترافیک شهر همدان در سال‌های اخیر و اظهارات مختلف مسئولان درباره این مسئله، تصمیم گرفتیم تا ترافیک را از نزدیک و در میان مردمی که هر روزه با این مسئله دست و پنجه نرم می‌کنند، بررسی کنیم، چرا که واقعی‌ترین تجربه‌ها و چالش‌ها از جانب مردم نشات گرفته، پس پسندیده‌تراست که مسئولان در وهله اول از دید مردم به این بحران جدی نگاه کنند.
اما پرسش اصلی این است که ترافیک، این معضل جدی که چند سالی‌است گره‌ای محکم به خیابان‌های همدان زده، از نگاه مردمی که هر روزه در معابر این شهر با آن درگیر هستند، چگونه است؟ آیا تدابیری که برای حل آن اندیشیده شده، در زندگی مردمی که امروزه غنی از مشکلات و چالش‌های گوناگون دیگر هم است، مثمرثمر واقع شده است؟ آیا مسئولان واقعا از عینک مردم به مسئله ترافیک نگاه می‌کنند؟
در همین راستا ما نیز فرصت را غنیمت شمردیم و برای رسیدن به جواب پرسش‌های خود، تصمیم گرفتیم، گزارشی از خیابان‌های همدان تهیه کنیم تا از نزدیک با دیدگاه‌ها و چالش‌های مردم آشنا شویم.
از آن‌جا که رانندگان تاکسی وقت یبشتر خود را در همین خیابان‌ها سپری می‌کنند، می‌توانند بهترین گزینه برای اظهارنظر در این زمینه باشند. بنابراین شروع گزارش را با پاسخ رانندگان تاکسی آغاز کردیم و در ادامه نظر شهروندان را نیز درباره مسئله ترافیک پرسیدیم.
روز جمعه، پنجم مردادماه ۱۴۰۳ راهی میدان امام همدان شدیم تا با صحبت و نظرخواهی از جامعه تاکسی‌داران، پرسش‌های خود را بیان کنیم. دیروقت بود و رانندگان در انتظار مسافر برای به اتمام رساندن سرویس‌های آخر روز خود بودند تا یک راننده تاکسی که بعد از بقیه رسید و منتظر مسافر بود؛ راضی به مصاحبه شد. او مردی چهل و سه‌ساله است که از سال ۱۳۹۰ در تاکسیرانی کار می‌کند. انگار که بالاخره تریبونی برای شنیدن حرف‌هایش پیدا شده، بدون فوت وقت از ماشین پیاده شد تا به سوال‌های ما پاسخ دهد، پرسش‌هایی که آمده تا دردودل‌های چندین و چندساله مردم را بیرون بکشد و تریبونی باشد برای سخنانی که هیچ‌گاه شنیده نشد!
پس از کمی گفت‌وگو، مشخص شد که راضی به آوردن نام خود در گزارش نیست و ما هم با کمال میل قبول کردیم. سوال اول را این‌گونه آغاز کردیم: به نظر شما ساعات اوج ترافیک چه ساعاتی از روز است؟ او با توجه به مسیری که خودش هرروز طی می‌کرد، گفت: «در محدوده چهارراه شریعتی از ساعت ۱۱ ظهر ترافیک شروع می‌شود و تا ۲ بعد از ظهر ادامه پیدا می‌کند.»
با دستش به میدان امام اشاره‌ای کرد و ادامه داد: از وقتی میدان را برای تردد وسایل نقلیه بستند و تبدیل به پیاده‌رو کردند این معضل بسیار جدی‌تر شده. پرسیدیم: پس به نظر شما سنگ‌فرش کردن خیابان‌ها تاثیر منفی برروی ترافیک خیابان‌ها داشته است؟
با تاکید گفت: «صددرصد! بیش از ۹۰ درصد دلیل افزایش ترافیک، پیاده‌رو کردن معابر به بهانه‌های مختلف مانند زیباسازی شهری بوده است.»
او در پاسخ به این سوال که پر ترددترین معابر همدان کدام هستند؟ جواب داد: «از چهارراه خواجه رشید به سمت چهارراه عباس آباد از شلوغ‌ترین معابر شهر هستند که تا چهارراه پارک هم ادامه دارد.»
در ادامه نیز موضوع طرح ترافیک و تاثیرات آن بر ترافیک شهر همدان را پیش کشیدیم؛ موضوع طرح ترافیک را که شنید، تُن صدایش بالاتر رفت و عصبانیتش را در حرکت تند دستانش پنهان کرد و گفت: «اصلا تاثیری نداشته و اتفاقا باعث شده تا مردم ترجیح بدهند جریمه طرح را پرداخت کنند تا اینکه از تاکسی اینترنتی یا آژانس برای حمل و نقل استفاده کنند و هزینه‌ای جدا برای آن بپردازند؛ چرا که با راحتی بیشتری به رفت و آمد خود می‌رسند و متاسفانه برخلاف گذشته، هیچ پلیسی هم در خیابان شریعتی بر رفت و آمد خودروها نظارتی ندارد.»
سپس با اشاره به اینکه وجود ترافیک زیان‌های بسیاری به دنبال خود دارد، پرسیدیم: آیا افزایش ترافیک تاثیر منفی هم بر روی درآمد شما داشته است؟ با تاکیدی گفت: «قطعا! در گذشته، در یک بازه زمانی که دست‌کم سه یا چهار سرویس می‌رفتیم، حال این عدد به سختی به یک سفر می‌رسد.»
سپس با دستانش به چهارراه خواجه رشید اشاره کرد و گفت: «مثلا همین دیروز که مسافر سوار کرده بودم، دقیقا چهل دقیقه طول کشید تا از همین‌جا، یعنی از میدان امام تا چهارراه خواجه رشید گذر کنم.»
به این‌جا که رسید، تن صدایش آرام‌تر شد و ادامه داد: «به نظر من مسئولان باید از نگاه مردم به جامعه نگاه کنند تا بتوانند بسیاری از مشکلات و چالش‌های موجود را برطرف کنند، نگاه و برنامه‌ریزی از بالا به پایین باعث نارضایتی بیشتر مردم می‌شود.»
سپس از او خواستیم تا پیشنهادات خود را در حوزه ترافیک ارائه بدهد. گفت: «به نظر من باید تعداد مامورین حاضر در معابر را بیشتر کنند» و با تاکید بر اینکه به هیچ‌وجه راضی به افزایش جریمه‌های طرح ترافیک نیست، ادامه داد: «همین که تعداد مامورین بیشتر شود تا حد زیادی جوابگوی شرایط است.» سپس به ماشین‌هایی که در کناره خیابان شریعتی پارک کرده‌اند اشاره کرد و گفت: «همین وجود خودروهای شخصی در محوطه خودروهای حمل و نقل عمومی باعث به وجود آمدن مشکلات بسیاری شده است، برای مثال در طول روز که اتوبوس در انتهای خیابان شریعتی قصد دور زدن دارد، به دلیل وجود همین ماشین‌‌‌ها مجبور است چندین بار جابه‌جا کند تا موفق به دور زدن شود.»
از حرف‌ها و حرص و جوش‌هایی که در دل داشت، واضح بود که حتی یک مصاحبه چند ساعته هم نمی‌تواند دغدغه‌ها و مشکلات انباشت شده در دلش را تسلی ببخشد. تن صدایش آرام‌تر شد، یکی از دستانش را بر سقف ماشینش گذاشت و پس از کشیدن نفسی عمیق، ادامه داد: «به قدری وضع شغل و درآمد ما خراب شده که قصد جدی دارم شغلم را عوض کنم. در تمام سال‌های کاری‌ام از ۱۳۹۰ تا حالا، امسال سخت‌ترین سالی بوده که تجربه می‌کنم!» سپس با توجه به سوال ما که عوامل اصلی به وجود آمدن ترافیک چیست؟ گفت: «بیشتر شلوغی‌ها به‌خاطر تردد ماشین‌های تک سرنشین و همچنین رانندگی بانوان است.» که از تغییر لحن و حالت چهره‌اش مشخص بود دل خوشی از رانندگی خانم‌ها ندارد.
پس از تشکر از او، به دلیل دیروقت بودن، روز دیگری را برای تهیه ادامه گزارش از دیگر تاکسیران‌ها و شهروندان انتخاب کردیم.
روز بعد به میدان بوعلی‌سینا رفتیم، در ابتدای بلوار خواجه رشید رانندگان تاکسی منتظر رسیدن نوبت خود بودند که به سراغ یکی از آن‌ها رفتیم. هادی لبافی، ۶۱ ساله است و ۱۸ سال است که به عنوان راننده تاکسی مشغول به کار شده است. پرسش خود را این‌گونه آغاز کردیم: در مسیر رفت‌وآمد شما، ساعات اوج ترافیک چه ساعاتی است؟ همان‌طور که از خستگی، دو دستش را بر فرمان خودرویش تکیه داده، در جواب می‌گوید: «از ساعت ۴ بعد از ظهر تا ۱۰ شب.» در ادامه همین سوال، پرسیدیم: به نظر شما چه مسیرهایی بیشتر از بقیه مسیرها شلوغ می‌شوند؟ لبافی با اشاره به اینکه مسیر رفت و آمدش خط امامزاده عبدالله به آرامگاه بوعلی است، گفت: «بلوار خواجه رشید بیشتر از بقیه مسیرها دچار ترافیک می‌شود.» پرسیدیم: به نظر شما طرح ترافیک برروی ترافیک و شلوغی خیابان‌ها تاثیری هم داشته است؟ او با اشاره به اینکه طرح ترافیک تاثیر مثبت داشته است، با کمی تندی در حرکت دستش ادامه داد: «اما متاسفانه مردم اصلا رعایت نمی‌کنند؛ پیش از عید که طرح به تازگی اجرا شده بود مردم بیشتر رعایت می‌کردند، اما حالا پس از گذشت این چند ماه همان آش و همان کاسه است!»
لبافی در جواب به اینکه آیا ترافیک تاثیری بر درآمدش داشته است یا نه، گفت: «صددرصد تاثیر داشته! مشخصا همین‌که در ترافیک می‌مانیم به سرویس‌های کمتری می‌رسیم و درآمدمان نیز کاهش پیدا می‌کند.» در آخر نیز عوامل اصلی ترافیک را خودروی تک سرنشین و عدم رعایت طرح ترافیک دانست و پیشنهادش برای کاهش ترافیک، افزایش مقدار جریمه‌ها بود.
به میدان امام خمینی برگشتیم تا نظر رانندگان ون را نیز در مورد ترافیک و تاثیر آن را بر درآمدشان بررسی کنیم. در خیابان باباطاهر درانتظار پر شدن ون خود بود که جلو رفتیم و سر صحبت را باز کردیم، نامش ترابعلی لطفی است و با ۷۰سال سن، ۴۵ سال است که در تاکسیرانی به کار مشغول است.
پرسش را آغاز کردیم. به نظر شما ساعات اوج ترافیک در شهر همدان چه ساعاتی است؟ جواب داد: «در خطی که ما رفت و آمد می‌کنیم، ظهرها از ساعت ۱۲ تا ۱ اوج ترافیک است و در ساعات بعد از ظهر هم ۵ تا ۷ عصر را می‌توان ساعات اوج ترافیک دانست.»
سپس از لطفی خواستیم که ضمن گفتن مسیر خط خود، شلوغ‌ترین خیابان‌هایی که هرروز طی می‌کند را نیز بگوید. مسیر خطی‌اش جانبازان است و به نظرش از میدان فلسطین تا جانبازان بیشترین ترافیک مسیرش را دارد. در ادامه از او درباره طرح ترافیک و تاثیر آن بر روی حجم ترافیک سوال کردیم. لطفی همان‌طور که سر می‌چرخاند تا حواسش به پر شدن خودرویش باشد، گفت: «بله، طرح ترافیک تاثیر تاثیر خوبی برروی ترافیک گذاشته و این تاثیر را در خیابان باباطاهر می‌توان مشاهده کرد.»
او در پاسخ به این سوال که افزایش ترافیک بر روی درآمدش تاثیری داشته است یا خیر، گفت: «ترافیک تاثیر منفی بر روی درآمد ما نگذاشته است و تنها مشکل شلوغ شدن ایستگاه است که دردسرساز می‌شود.»
لطفی همچنین بیشترین عوامل ترافیک را تردد ماشین‌های شخصی می‌داند. در آخر هم با اشاره به اینکه از زمانی که کرایه تاکسی ۱ تومان بود کار می‌کرده و حالا هم مشکل خاصی در کار خود ندارد ادامه داد: «خودروهای فرسوده مشکل اصلی ماست و دیگر نمی‌توان از پس آن‌ها برآمد.» همچنین از استهلاک زیاد این خودروها و هزینه‌های مداوم و سرسام‌آور تعمیر گفت و به دلیل اینکه ون پر از مسافر شده بود، معذرت‌خواهی کرد و به ادامه کارش مشغول شد.
معضل ترافیک و نگاه شهروندی
حال نوبت به شهروندان می‌رسد، همان‌طور که گفته شد، هدف این است که از نگاه مردم به مشکلات نگاه شود و برای تحقق این امر باید با طیف گوناگونی از مردم رودررو شد تا بتوان از جهات مختلفی به این مسئله نگاه کرد.
با توجه به اینکه جامعه هدف تغییر پیدا کرده، سوالات ما نیز وابسته به آن تغییرپیدا کرد. در میدان امام نشسته و معلوم است دراین وقت شب حسابی خسته کار است .مهدی عبدی، ۴۰ ساله است. خودروی شخصی دارد و نظرش درباره عوامل ترافیک در شهر همدان، زیاد شدن خودروهای تک سرنشین است. از طرح ترافیک و تاثیر آن بر ترافیک همدان سوال کردیم، گفت: «طرح ترافیک تاثیری نداشته، زیرا مشکل اصلی این است که همدان گنجایش تردد این همه خودرو را ندارد.»
او در پاسخ به این سوال که خودش طرح را رعایت می‌کند یا نه، اظهار داشت: «به شخصه خیلی کم به مرکز شهر تردد می‌کنم، اما اگر هم مسیرم بخورد حتما با خانواده می‌آیم و طرح ترافیک را نیز رعایت می‌کنم.» مسئله تاثیر وسایل حمل و نقل عمومی و تاثیر آن بر کاهش ترافیک و همچنین کیفیت آن‌ها را پیش کشیدیم، جواب داد: «از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده نمی‌کنم و به نظرم کیفیت مناسب را ندارند.» او با اشاره به اینکه مردم برای استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی خیلی معطل می‌شوند، گفت: «واحدها بیشتر از ظرفیت مسافر پر می‌کنند و دیر به دیر به سرویس می‌رسند.» پیشنهاد عبدی برای کنترل بیشتر ترافیک شهر، ساخت پارکینگ در مناطق پرتردد است.
شهروند بعدی مسلم لطفی یکتاست، ۴۲ ساله است و درحال فروش لباس و پوشاک است که قبول کرد پاسخگوی ما نیز باشد. در پرسش اول ما در رابطه با اینکه چه عواملی در ترافیک شهر همدان موثر است، گفت: «خودروهای سطح شهر افزایش پیدا کرده است و پارکینگ‌های شهر ظرفیت آن‌ها را ندارد.» همچنین اشاره کرد: «کارخانه‌های خودروسازی نباید خودروها را با حجم بالا به جامعه وارد کنند و از طرف دیگر جلوی خودروهای اسقاطی را نگیرند.»
از طرفی دیگر رانندگی بانوانی که بدون سختگیری در امتحان رانندگی وارد جامعه می‌شوند و همچنین پارک دوبل‌های نامناسب را ازعوامل ترافیک دانست.
او در رابطه با موضوع طرح ترافیک ادامه داد: «این طرح را به دلیل جریمه‌های سنگین آن رعایت می‌کنم.» لطفی یکتا یکی از پیشنهادات خود برای کاهش ترافیک را اسقاط خودروهای فرسوده به ازای هر خودرویی که به جامعه وارد می‌شود، دانست.
شهروند سوم، محمدرضا بیرانی است. ۳۰ ساله است و در کار ساخت و ساز و ساختمان مشغول به کار است. سوال اول را درباره‌ی عوامل اصلی ترافیک پرسیدیم و او با اشاره با اینکه وضعیت ترافیک در شهر همدان فاجعه‌بار شده، عوامل اصلی ترافیک را ایجاد چراغ قرمزهای بیش از حد و عدم رعایت اصول مهندسی در خیابان‌کشی‌ها و تاسیس پل‌ها دانست. موضوع طرح ترافیک را ارائه کردیم و اینکه آیا او این طرح را رعایت می‌کند؟ در پاسخ گفت: «اصلا از طرح ترافیک سر در نمی‌آورم و بنابراین همیشه تردد می‌کنم و با آن کاری ندارم.»
مسئله وسایل حمل و نقل عمومی و تاثیر آن بر ترافیک را پیش کشیدیم. جواب داد: «از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده نمی‌کنم و حتی اگر خودرو نداشته باشم، ترجیح می‌دهم پیاده بروم.»
از او خواستیم تا اگر پیشنهادی برای کاهش ترافیک دارد، ارائه دهد. بیرانی با اشاره به اینکه در محله نایب احمد زندگی می‌کند و از زمان افزایش چراغ قرمزها؛ ترافیک این محله هم افزایش پیدا کرده است، جواب داد: «به نظرم باید چراغ قرمزهایی که تاثیر منفی بر تردد گذاشته‌اند را کمتر کنند.» همچنین به نظرش میدان‌های کوچکی که همین اواخر تاسیس شده نیز تاثیر منفی داشته است.
در این گزارش سعی کردیم تا از عینک مردم به ترافیک نگاه کنیم. مردمی که هرروزه در سطح شهر با انواع مشکلات و معضلات دست و پنجه نرم می‌کنند و کمتر تریبونی پیدا می‌شود تا صدای درد و دل آن‌ها باشد. یا بهتر بگوییم، صدایی که کمتر گوشی مایل به شنیدن آن است! حالا که این صدا از ترافیک و آزار و اذیت‌هایش می‌گوید، متوجه می‌شویم که هنوز مدیریت خیابان‌های شهر همدان جای کار بسیار دارد و نه تنها از مشکلات و دغدغه‌های مردم در سال‌های اخیر کم نشده، بلکه بیشتر هم شده!
امید است تا با پیگیری مسئولان شهرداری و شورای شهر، پلیس راهنمایی و رانندگی شهر همدان و دیگر ارگان‌های مربوطه، چالش‌های این وضعیت برطرف شده تا وضعیت طوری نباشد که افزون بر غم نانی که گریبان‌گیر همه شده، مردم مشکلات و دغدغه‌های دیگری را هم به دوش بکشند.
به قول احمد شاملو:
سخن‌ها می‌توانم گفت، غم نان اگر بگذارد!