کودکان و الگوبرداری منفی از معتادان

*یلدا خاکباز

*جامعه‌شناس

سردبیر نشریه از یک هفته قبل، اطلاع داده است که می‌توانید روی دو موضوع کار کنید؛ کمبود نان و کیفیت نان در همدان و یا حضور معتادان در شهر و تأثیر آن در امنیت شهروندان،  به راستی کدام مهم‌تر است؟ غم نان خورم یا غم آن معتاد جوانی که در سطح شهر به راحتی خوراک روزانه‌اش را تأمین می‌کند؟ شروع می‌کنم به جست‌وجوکردن در اینترنت، افزایش ظرفیت مراکز نگهداری معتادان متجاهر در دستور کار استانداری همدان، اجرای طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر در همدان، آمادگی پلیس برای جمع‌آوری معتادان متجاهر در کمترین زمان، اغلب تیترهای خبری نشان از حساسیت روی این معضل اجتماعی است، اما مثل همان واژه متجاهر که بارها در تیتر خبرها به آن اشاره شده است شاید فقط در پوسته ظاهری مسئله می‌توان آن را کنکاش کرد و خیلی کمتر به ریشه‌های به‌وجود آورنده آن اشاره کرد. این‌که ظرفیت مراکز نگهداری را بیشتر کنیم و یا هر چندوقت یکبار ضربتی برای جمع‌آوری معتادان اقدام کنیم، مثال همان مسکن موقت است که برای تسکین درد اعمال می شود.

اعتیاد به موادمخدر، یکی از معضلات بهداشتی، روانی و اجتماعی جهان امروز است. آمارهای منتشره از سازمان‌های بین الملی به خصوص سازمان بهداشت جهانی، کمیته جهانی کنترل موادمخدر و سازمان یونسکو حاکی از افزایش فزآینده مصرف این مواد در سطح جهان است. تنها تفاوت موجود بین کشورها در الگوی مصرف آن‌هاست. بدیهی است که گسترش این روند، تیشه بر ریشه‌های بنیادهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یک جامعه می‌زند و در نهایت آن را به سراشیبی هدایت می‌کند.

امروزه این مشکل چنان خودنمایی می‌کند که هیچ کشوری نمی‌تواند خودرا از آن مصون بداند. مسئله اعتیاد، یک مشکل عمده اجتماعی است که علاوه بر آسیب‌های جسمی و روانی برای فرد، سلامت جامعه را از هر جهت تهدید می‌کند. پیشگیری از بروز این آفت‌ها و چالش‌های اجتماعی، مستلزم درک و شناخت صحیح از آن است. از جمله تأثیرات مخرب اعتیاد را می توان بر کودکان اشاره کرد، تأثیرات عمیق و منفی زیادی که بر روند رشد و تربیت آن‌ها می‌گذارد؛ چراکه کودکان همواره از خانواده و اطرافیان خود «الگوبرداری» می‌کنند و همین باعث الگوبرداری‌های منفی می‌شود. حال که این الگوبرداری در فضای تاریخی و موقعیت اجتماعی متفاوت بیشتر به چشم می‌آید.

در مطالعات انسان‌شناسی شهری و فرهنگی، آن‌چه مهم است قبل از آن‌که مکان و فضا به انسان هویت بدهد، این انسان است که به فضا و مکان هویت می‌بخشد. پس بی‌درنگ برای الگوبرداری صحیح‌تر شیوه و سبک زندگی سالم‌تر نیاز است که کودکان ما در فضایی همچون بناهای تاریخی که نشان از عظمت اندیشه انسانی است، حضوری زیباتر و تأثیرگذارتر داشته باشد؛ به طور مثال حضور معتادان در میادین شهر به ویژه میدان اصلی شهر که قابلیت ثبت جهانی‌شدن را هم دارد، چطور می‌تواند در فضای اجتماعی و تاریخی ذهن کودکان، الگو مناسبی را شکل بدهد؟ وقتی تصویری که می‌بیند مغایر با آموزه‌های تربیتی برای خوب زیستن است ویا وقتی از شهر و امنیت حرف می‌زنیم از چه حرف می‌زنیم؟ آن هم زمانی که سرکوچه و خیابان، نوجوانان به راحتی به هم ماده مخدر گل، تعارف می‌کنند آن هم زمانی که اصل فراوانی رعایت می‌شود. نیازهای جامعه ایرانی تغییر کرده است. این‌که چگونه و به چه شکل بتوان آن نیازها را پاسخ داد، بررسی موشکافانه و عمیق و ارائه راهکارهای با توجه به ظرفیت جامعه، از سوی  سیاست‌گذاران فرهنگی و اقتصادی را می‌خواهد. نگاه و عملکردی  که مسئولانه و آگاهانه باشد.