معاون فنی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان:
سهم همدان؛ کاشت سه میلیون اصله نهال در هر سال است
شجاعی‌فر: تولید سه میلیون اصله نهال با همکاری بخش خصوصی بوده و این بخش ۵۹۵ هزار اصله نهال را تولید کرده است. علاوه بر آن حدود ۲۶۳ هزار اصله نهال تولیدی به‌صورت مسئولیت اجتماعی توسط نیروگاه شهید مفتح و افراد خیر در تولید نهال و تولید نشاء، گلخانه‌داران و کشاورزان در اراضی زراعی خود با همکاری ادارات شهرستان‌ها تولید شده است.
*نازنین ناصری
*خبرنگار
رئیس جمهور یکی از موضوعات مهم سال ۱۴۰۱ را طرح مردمی کاشت یک میلیارد نهال در کشور عنوان کرد. درباره این‌که چه نکاتی در آن باید مدنظر قرا می‌گرفت و آیا این طرح می‌تواند عملیاتی شود یا نه سخن بسیار است. به سراغ معاون فنی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان رفتیم تا از روند و نحوه اجرای این طرح در استان جویا شویم.
معاون فنی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با بیان این‌که از سال گذشته طبق دستور وزیر جهاد کشاورزی پیرو دستور رئیس جمهور، طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت در طی چهار سال و در هر سال ۲۵۰ میلیون اصله در کشور کلید خورد، می‌گوید: در جلسات و مصوبات متعدد سهم استان همدان سالیانه حدود سه میلیون تولید اصله تعیین شد و همکاران ما به زمینه‌سازی مقدمات کشت و تولید نهال در نهالستان‌ها پرداختند که از اسفندماه گذشته در نهالستان قدس ملایر و نهالستان موقت بهار کشت نهال از گونه‌های متعدد از جمله صنوبر، سماق، کاج سیاه، داغداغان، سنجد، زالزالک، ارغوان، سیاه تلو و سایر گونه‌های مناسب اقلیم همدان آغاز شد.
«شاهرخ شجاعی‌فر» با اشاره به این‌که برنامه‌ریزی ما برای تولید سه میلیون اصله بود اما توانستیم به ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار اصله برسانیم که آمار قطعی آن بعد از به ثبت رسیدن گونه‌هایی که تا ده روز دیگر مشخص می‌شوند، اعلام خواهد شد، تأکید می‌کند: گونه صنوبر یک گونه سریع‌الرشد برای اجرای پروژه‌های زراعت چوب است که بین متقاضیان کشت در اراضی زراعی خود، تولید چوب و کاهش فشار بر جنگل‌های شمال کشور توزیع خواهیم کرد.
طرح مردمی، منابع طبیعی و آبخیزداری؛ متولی
شجاعی با اشاره به طرح مردمی کاشت یک میلیارد نهال اظهار می‌کند: از اسم طرح مردمی کاشت نهال مشخص است که توسط مردم باید انجام شود و منابع طبیعی متولی آن است و نقش هماهنگ‌کننده دارد که تولید سه میلیون اصله نهال با همکاری بخش خصوصی بوده و این بخش ۵۹۵ هزار اصله نهال را تولید کرده است. علاوه بر آن حدود ۲۶۳ هزار اصله نهال تولیدی بصورت مسئولیت اجتماعی توسط نیروگاه شهید مفتح و افراد خیر در تولید نهال و نشاء، گلخانه‌داران و کشاورزان در اراضی زراعی خود با همکاری ادارات شهرستان‌ها تولید شده و در همین راستا چندین تفاهم‌نامه با اداره‌کل آموزش‌و‌پرورش و اداره آب‌و‌فاضلاب و نیروهای نظامی و انتظامی منعقد شده تا جهت کشت نهال در محل‌های مشخص شده این افراد همکاری کنند.
آغاز کشت نهال در اسفندماه
وی به نقش مردم در کاشت نهال اشاره کرده و اعلام می‌کند: کشت نهال بطور دائمی از اسفندماه در عرصه‌های تعیین‌شده آغاز خواهد شد که افراد بومی برای کشت نهال مراجعه می‌کنند. با توجه به تبلیغات گسترده‌ای که از طریق رسانه‌ها صورت گرفت، باعث شد مردم حتی برای تولید نهال نیز به ما پشنهاد کمک دهند. اهالی یکی از روستاهای شهرستان ملایر اعلام آمادگی کردند تا به‌صورت خودجوش و رایگان در نهالستان قدس ملایر حضور یافته و برای دفع علف هرز کمک کنند.
مشخص‌کردن محل کشت نهال
وی اضافه می‌کند: افراد بسیاری که از نظر مالی در شرایط خوبی بودند در خرید نهاده و تولید نهال فعالیت داشتند و اعلام کردند که نهالی را که تولید می‌کنند از طریق اداره منابع طبیعی و آبخیزداری به‌صورت رایگان بین افراد مختلف برای کشت در محل‌های اصلی توزیع کنند. این طرح برنامه‌ریزی خاصی داشت، با توجه به اسناد پشتیبان مقرر شده بود تا اردیبهشت ماه محل‌های کشت نهال را مشخص کنیم و به سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور معرفی کنیم که عرصه‌ها مشخص و معرفی شدند.
قوانین نهال‌کاری
معاون فنی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با اشاره به این‌که برای کشت نهال قوانین مشخصی وجود دارد و هر جایی نمی‌شود نهال کاشت، توضیح می‌دهد: طبق این قوانین نهال صنوبر در اراضی زراعی اشخاص که متقاضی هستند و آب کافی در زمین‌های خود دارند و نیاز به کشت نهال صنوبر دارند، اختصاص داده شد. بقیه گونه‌های جنگلی در جنگل‌کاری‌های دست‌کاشت مانند جنگل‌کاری گونلو در رزن، آقبلاق و شیرین‌شو در کبودراهنگ و جنگل‌کاری حاشیه جاده‌ها که قبلا کاشته شده و در قسمت‌هایی از آن‌ها نیاز به واکاری و قسمت‌هایی از آن‌ها نیاز به توسعه داشته که نقشه‌های آن‌ها تهیه شده که با تولید نهال، امسال در این جنگل‌کاری‌ها عملیاتی خواهند شد. آمادگی داریم تا با ارگانها، نهاد‌های مختلف و نیروهای نظامی و انتطامی در محل‌هایی که دارای آب هستند و آمادگی دارند که نهال کشت کنند، همکاری کنیم.
وظایف بخش فنی
معاون فنی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با بیان این‌که این بخش در سه قسمت جنگل، مرتع و بیابان فعالیت می‌کند، مطرح می‌کند: مدیریت این مناطق از جمله نگهداری، احیا و اصلاح مراتع، نگهداری از جنگل‌های طبیعی و دست‌کاشت، برنامه ریزی برای بهره‌برداری از آن‌ها و بیابان‌زدایی از عمده فعالیت‌های این بخش است.
شجاعی‌فر اعلام می‌کند: استان همدان در حال حاضر ۶۵ هزار هکتار اراضی بیابانی شامل اراضی زراعی و ملی دارد. بیشترین اراضی بیابانی در چهار شهرستان ملایر، کبودرآهنگ، فامنین و همدان واقع شده است. حدود ۲۶ هزار هکتار اراضی ملی استان در طی سالیان متعدد به سمت بیابانی‌شدن به دلیل مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و پائین‌رفتن سطح آب که موجب شور و بیابانی شدن خاک می‌شود، استفاده بیش از حد از مراتع توسط دامداران و خشکسالی های متعدد پیش رفته تا قسمتی از عرصه‌های استان همدان در زمره عرصه‌های بیابانی قرار بگیرد.
طرح‌های بیابان‌زدایی، کبودراهنگ موفق‌ترین
وی ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری برای اصلاح و بیابان‌زدایی اراضی ورود پیدا کرد و طرح‌های متعددی انجام شد. موفق‌ترین آن در شهرستان کبودراهنگ بوده که حدود ۵۰۰ هکتار اراضی بیابانی را با کشت گونه‌های مناسب خاک‌های شور و بیابانی مانند گیاه آتریپلکس اصلاح کرده است.
شاهرخی با اشاره به مشکلات اجتماعی که در زمینه بیابان‌زدایی وجود دارد، تأکید می‌کند: ابتدا باید برای مردمی که در مناطق هدف ساکن هستند فرهنگ‌سازی صورت گیرد که احیای مناطق بیابانی صرفا به نفع خود افراد ساکن این مناطق است. نهال‌هایی که در مناطق بیابانی کشت می‌شوند، حداقل نیاز به دو یا سه سال قرق دارند تا دام وارد محل کشت آن‌ها نشود. بعد از سه سال با توجه به رشد گونه‌های مناسب در منطقه مذبور می‌توان به چرای دام پرداخت. این یکی از مشکلاتی است که اگر در اکثر شهرستان‌ها رفع شود ما می‌توانیم کار اصلاح مناطق بیابانی را بطور کامل پیش ببریم، با وجود این‌که هر سال اصلاح، کشت و نگهداری از نهال را در برنامه‌های اداره داشتیم.
اطلاع‌رسانی توسط رسانه‌ها
شجاعی‌فر خطاب به رسانه‌های می‌گوید: از رسانه‌های مختلف درخواست می‌کنیم اطلاع‌رسانی لازم را برای همکاری روستاهایی که به سمت بیابانی‌شدن در حال پیش‌روی هستند، انجام دهند تا بتوانیم طرح‌ها را با کمک خود مردم پیش ببریم؛ چراکه اعتقاد داریم اگر مردم در نگهداری از اراضی ملی و احیا اراضی بیابانی یاری و کمک نکنند، قطعا ما به تنهایی موفق نخواهیم شد. امیدواریم مردم همکاری کنند و ما با همه توان به احیای مناطق بیابانی خواهیم پرداخت.
وی به مراتع موجود در استان همدان اشاره کرده و اعلام می‌کند: حدود ۶۵۰ هزار هکتار اراضی مرتعی شامل مراتع عشایری و روستایی در استان وجود دارد. از ۶۵۰ هزار هکتار حدود ۷۰ هزار هکتار آن شامل مراتع عشایری است. برای ورود دام به مراتع عشایری قوانین متعددی وجود دارد. ورود دام تا آخر فروردین ماه به این مراتع به دلیل زادآوری گونه‌های مرتعی ممنوع است و از ۱۵ اردیبهشت ماه دام‌های عشایر اجازه ورود به مراتع استان را دارند. امسال با همکاری سازمان امور عشایری و همکاری استان‌های همجوار مانند لرستان از ورود عشایر به استان همدان قبل از تاریخ مقرر خودداری کردیم. با توجه به بارندگی‌های امسال وضعیت مراتع استان نسبت به سال گذشته خیلی بهتر است.
دامداری صنعتی جایگزین دامداری سنتی
شاهرخی وجود دام مازاد در سطح مراتع را یکی از مشکلات مراتع عنوان کرده و اظهار می‌کند: باید تمهیداتی برای آن انجام شود. افرادی که از طریق دامداری امرار معاش دارند از طرق دیگر مانند دامداری صنعتی برای این افراد تسهیلاتی در نظر گرفته شود و فشار دام در سطح مراتع کاسته شود تا بتوانیم پوشش گیاهی را احیا، حفظ و نگهداری کنیم.
معاون فنی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان در آخر می‌گوید: هر طرحی برای اجرا با مشکلاتی روبرو بوده و نیازمند تامین اعتبار است. طرح کاشت یک میلیارد درخت از این مسئله مستثنی نیست و کمبود اعتبار را می‌توان از مشکلات آن عنوان کرد. البته ما سعی کردیم از کمک مردم و سایر ارگانها استفاده کنیم. قطعی شش ساعته برق نهالستان‌ها در طول روز نیز از موارد دیگری است که با آن مواجه هستیم که با مکاتبات صورت گرفته امیدواریم این مشکل حل شود. در کاشت نهال ها با ارگانها هماهنگی شده هر ارگانی به چه صورت در کاشت نهال با ما همکاری کند. با توجه به این‌که ۳ میلیون تولید نهال داریم، اما به دلیل این‌که بعضی از نهال‌ها دو یا سه ساله هستند، قابلیت انتقال به عرصه را ندارند منتهی حداقل ۱ میلبون و ۲۰۰ هزار اصله نهال در اسفندماه امسال قابلیت کشت دارند.