طرحی که جامع نیست
همدان‌نامه معایب طرح جامع همدان را بررسی می‌کند
مدیرگروه شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا: طرح جامع فعلی بدترین طرحی است که تهیه شده و این در شرایطی است که با توجه به شرایط و پیچیدگی‌های روز باید طرح بهتری می‌بود اما چون خیلی از مسائل از جمله مالکیت، موضوعات فرهنگی اجتماعی و مانند این را ندیده، عملا یک طرح شکست خورده است و صرفا جنبه کالبدی دارد و دارای ایرادات وحشتناکی است و معجونی از نظرات سیاسیون محسوب می‌شود و قابلیت اجرایی نخواهد داشت.
همدان‌نامه: طرح جامع همدان در حالی تدوین و در شرف تصویب است که کارشناسان زیادی به آن اعتراض دارند و معتقدند تصویب‌نشدن آن بهتر از تصویب‌شدن آتن است، چراکه حداقل به مدت ده سال شهروندان را سرگردان خواهد کرد و تأثیرات منفی زیادی بر آینده شهرسازی آن خواهد گذاشت. همدان‌نامه در پرونده ویژه این شماره خود به این موضوع پرداخته است.
*چالش بر سر طرح شکست‌خورده جامع همدان
*به نظر می‌رسد طرح جامع همدان یک طرح سیاسی است تا طرح شهری
*فاطمه کاظمی
*روزنامه‌نگار
هفته گذشته دادستان عمومی همدان در نشست با اعضای شورای ششم تأکید کرد طرح جامع شهر همدان باید به فوریت از سوی شهرداری، شورای شهر و دیگر ارگان‌های مرتبط تعیین تکلیف شود.
«حسن خانجانی« به اعضای شورای ششم گفت: طبق ماده ۸۰ قانون شوراها ۳۴ وظیفه برای اعضای شورای شهر مشخص شده که شوراها نقش خود را در زمینه انجام تمامی بندهای این ماده قانونی ایفا نمی‌کنند. وظیفه شورای شهر مطابق بند ۳۴ ماده ۱۸۰، بررسی و تأیید طرح هادی، طرح جامع شهرسازی، طرح تفصیلی و حریم و محدوده قانونی شهرها پس از ارائه آن توسط شهرداری است که با وجود گذشت مدت زمان طولانی هنوز خبری از مصوب‌شدن این طرح نیست.
این‌که دادستان همدان به عنوان مدعی العموم پیگیر حقوق عامه شهروندان همدانی است، جای خوشحالی دارد اما به گفته کارشناسان طرح ارائه‌شده از سوی مشاور با عنوان طرح جامع آن‌قدر ایراد و اشکال دارد که تصویب‌نشدن آن بهتر از تصویب‌شدن آن است.
موافقان از جمله استاندار، معتقدند چون منافع عده‌ای در این طرح تأمین نشده با آن مخالفت می‌کنند و مخالفان مدعی هستند با فشار یکی از نمایندگان همدان در مجلس، بخش‌هایی به طرح جامع وارد شده که با تصویب آن باید منتظر نابودی باقیمانده باغات همدان بود و در بخش‌هایی مانند ترافیک، فضای سبز، قطار شهری و مانند آن انتظار چالش‌های جدی و بی‌برنامه‌گی‌های عجیب و غریب را کشید. برخی حتی معتقدند استاندار با فشار این نماینده در جلسات پایانی بررسی طرح، پهنه‌های بلندمرتبه‌سازی را به مناطقی مانند دره مرادبیک، اعتمادیه و پردیس انتقال داده که در صورت صحت این ادعا، باید منتظر فاجعه محیط زیستی در همدان بود؛ چراکه با برج‌سازی در این مناطق، نفس‌کشیدن از شهروندان همدانی گرفته خواهد شد.
اظهارنظر استاندار
به گزارش همشهری، «سید سعید شاهرخی» استاندار همدان که حتی روی تخت بیمارستان و جدال با بیماری کرونا، پیگیر تصویب هرچه سریع‌تر طرح جامع بود، شهریور ماه در نشست خبری مدعی شد که چون اجازه اضافه‌شدن دامنه الوند به شهر و ساخت‌وساز در آن را نداده، جلوی تصویب طرح جامع گرفته شده است و گفت: از آن‌جایی که در هر اقدامی به کار کارشناسی اعتقاد دارم، بیش از هزار نفر- ساعت کار کارشناسی برای طرح جامع انجام شده است و نظرات دلسوزانه‌ای که بیشتر از سوی اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها مطرح می‌شد را دریافت کرده‌ایم و بخش‌هایی که قابل استفاده بوده را مورد استفاده قرار داده‌ایم. همه دستگاه‌های مربوطه را هم ملزم به ارائه نظر درباره این موضوع کرده‌ایم و امضای همه آن‌ها پای صورت جلسات هست و نمی‌توانند آن را انکار کنند. برخی هم نظرات غیرکارشناسانه ارائه می‌دادند و اصرار داشتند این نظرات در طرح جامع اعمال شود اما من اجازه ندادم این اتفاق بیفتد. در بعضی مواقع هم افراد ذینفع به من فشار می‌آوردند که فلان منطقه را به شهر اضافه کن یا فلان منطقه را اضافه نکن اما من توجهی به این حرف‌ها نکردم. هر بار شخصیت‌های ذی‌نفوذ چوب لای چرخ می‌گذارند و تصویب طرح متوقف می‌شود.
شاهرخی ادامه داد: یک نفر ۱۵ هزار مترمربع زمین دارد و گوش به گوش رسانده و منافع شهر را به خطر انداخته است. اما من منافع اشخاص را به منافع عمومی ترجیح نمی‌دهم بلکه حفظ باغات و دامنه شمالی الوند مهم است نه شخصی که در دامنه الوند زمین خریده و الان به من فشار می‌آورد که این منطقه را به شهر الحاق کن. اما من این کار را نمی‌کنم چون دامنه الوند متعلق به عموم مردم است و نمی‌توانم آن را به شهر ملحق کنم تا این افراد راحت در آن ساخت‌وساز کنند.
استاندار همدان تأکید کرد: نمی‌توانم اجازه دهم افرادی که به صورت غیرقانونی در پشت بلوار جوان زمین خریده‌اند و ساخت‌وساز کرده‌اند و حالا اصرار دارند این منطقه به محدوده شهر اضافه شود، به اهدافشان برسند چون بلوار جوان مرز دامنه الوند است. از بلوار جوان به بالا هرچه ساخته‌اند، مجوز ندارند و باید تخریب شوند. حالا ببینید چه رانتی پشت این موضوع است.
پاسخ نماینده
«احمدحسین فلاحی» نماینده همدان و فامنین در مجلس که از سوی استاندار به چب لای چرخ طرح جامع گذاشتن متهم شده، می‌گوید: نسبت به طرح جامع شهری مدت‌ها مناقشه است و طرح قبلی از طرف وزارت مسکن و شهرسازی رد شده و من هم گفته‌ام طبق نظر کارشناسی باشد. در طرح جامع شهری کارشناسان دلسوز شهر نظر دادند و وزارت مسکن و شهرسازی هم گفت تنها استانی است که جوانان آمدند و نظر دادند، همدان بوده است.
وی با بیان این‌که طرح جامعی که در استانداری تصویب کردند توسط مسکن و شهرسازی رد شده است، می‌افزاید: در تصویب هر طرحی در وزارت، نظر نمایندگان را می‌گیرند که من هم می‌گویم غیرکارشناسی است، حال اگر کارشناسی شده بود چرا نظر تخصصی آن‌ها را نپذیرفتند؟
فلاحی با بیان این‌که سوال این‌جاست آیا استانداری نظر تخصصی داشت که در واقع نداشت و تایید نشد اضافه می‌کند: دومین طرح هم تائید نمی‌شود و ما هم اجازه هدررفت بیت‌المال را نمی‌دهیم.
طرح سیاسی نه جامع
مدیر گروه شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا درباره ضرورت طرح جامع در زندگی شهروندان توضیح می‌دهد: به طور خلاصه مفهوم مقوله طرح جامع در ایران خلاصه شده در این‌که قیمت زمین‌های کدام منطقه کاهش و زمین های کدام منطقه افزایش خواهد یافت. یعنی می‌خواهم بگویم ضرورت طرح جامع در ارتقای زندگی شهروندان تنزل پیدا کرده و به این‌جا رسیده‌ایم که طرح جامع چه باشد، چه نباشد، اتفاق خاصی در زندگی شهروندان نخواهد افتاد.
«حسن سجادزاده» با بیان این‌که حتی به نظرم این طرح نباشد، روند مدیریت شهری بهتر پیش می‌رود، ادامه می‌دهد: در شرایطی که در طرح جامع یک خط توسعه‌ای کشیده یا قسمتی به شهر الحاق می‌شود، ضرورتا به معنای ارتقای کیفیت شرایط آن منطقه نیست بلکه بستری برای سوداگران فراهم می‌کند تا ارزش کاربری زمین‌های خود را افزایش دهند.
وی درباره این‌که در چنین وضعیتی طرح جامع چه کاربردی خواهد داشت، با تأکید بر این‌که برخورد با طرح جامع باید علمی باشد، تشریح می‌کند: طرح جامع در همدان به یک طرح سیاسی تبدیل شده و کارشناسان، خبرگان، استادان دانشگاه و افرادی که رشته تحصیلی و شغلشان شهرسازی است، اتفاقا کمترین تأثیر را در تهیه و تصویب این طرح دارند.
طرح منسوخ‌شده
سجادزاده در خصوص ادعای استاندار همدان مبنی بر برگزاری هزار نفر ساعت جلسه با کارشناسان با موضوع طرح جامع، می‌گوید: بنده مدیرگروه شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا به عنوان مهم‌ترین مرکز علمی همدان و همکارانم در این گروه که رشته تخصصی همه آن‌ها شهرسازی است، حتی یک ساعت در این جلسات حضور نداشته‌ایم چون اصلا به این جلسات اگر واقعا برگزار شده‌اند، حضور نداشته‌ایم. احتمالا کارشناسان حاضر در این جلسات افراد مورد نظر آقای استاندار و از رشته‌های دیگر بوده‌اند.
مدیر گروه شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا با تأکید بر این‌که طرح جامع در کشورهای توسعه‌یافته دنیا کنار گذاشته شده، توضیح می‌دهد: طرح جامع و خلاصه خدمات آن مربوط به دهه شصت است، شهر یک موجود زنده و در حال رشد است و به تبع آن نیازها و خواسته‌ها هم تغییر می‌کند و تکنولوژی‌های جدید و مسائل پیچیده وارد مقوله مدیریت شهری شده‌اند، پس روش تهیه طرح جامع هم باید به روز شود که نیست و ما در واقع به شیوه زمان رضاخان و حتی قبل از پهلوی ادامه می‌دهیم.
سجادزاده می‌افزاید: در دنیا چیزی به نام طرح جامع نداریم و طرح‌ها به صورت موضوعی و موضعی پیش می‌رود، به عبارتی برای هر موضوع و موضع در شهر طرح جامع تعریف می‌شوند؛ مانند طرح جامع ترافیک. کدام مشاور هرچند بسیار متبحر می‌تواند هم طرح جامع ترافیک، هم طرح جامع فضای سبز، طرح جامع سیما و منظر و طرح‌هایی مانند این طراحی کند؟ نباید فراموش کرد مشاور طرح جامع همدان کمترین شناختی نسبت به همدان ندارد، نیروهای سیاسی و افراد ذی‌نفوذ و قدرت‌های ذینفع در این شهر را نمی‌شناسد.
نبودن بهتر از بودن
این عضو هیئت علمی دانشگاه معتقد است نبود طرح جامع به این شکلی که طراحی شده بهتر از بودن آن است و در کل مضرات طرح تهیه‌شده بیشتر از فواید آن است. وی در این‌باره می‌گوید: طرح‌ها باید به سمت راهبردی- ساختاری و موضوعی- موضعی پیش بروند و طراحان چنین طرح‌هایی کارشناسان خبره و استادان شهرسازی باشند.
مدیر گروه شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا تأکید می‌کند: تا زمانی که رویکرد فعلی در تهیه طرح‌های جامع کنار گذاشته نشود و ما به سمت طرح‌های راهبردی، موضوعی و موضعی نرویم، کاری از پیش نخواهد رفت. ضمن این‌که طرح‌های جامع باید از حالت سیاسی‌بازی خارج و به جامعه علمی و دانشگاهی سپرده شود. ما بارها این نکات را گفته‌ایم اما کمترین تأثیر را داشته است.
طرح پر ایراد
سجادزاده با بیان این‌که بنابراین طرح‌های جامع فعلی بیشتر برای مدیران و مسئولان کاربرد دارد تا این‌که به نفع ارتقای زندگی شهروندان باشد، توضیح می‌دهد: از نخستین طرح جامعی که قبل از انقلاب توسط مشاور مرجان تهیه شده تا طرح‌های تهیه‌شده بعد از انقلاب توسط شرکت مژدا، طراح تدوین و الان شرکت نقش جهان، طرح جامع فعلی بدترین طرحی است که تهیه شده و این در شرایطی است که با توجه به شرایط و پیچیدگی‌های روز باید طرح بهتری می‌بود اما چون خیلی از مسائل از جمله مالکیت، موضوعات فرهنگی اجتماعی و مانند این را ندیده، عملا یک طرح شکست خورده است و صرفا جنبه کالبدی دارد و دارای ایرادات وحشتناکی است و معجونی از نظرات سیاسیون محسوب می‌شود و قابلیت اجرایی نخواهد داشت.