*حسین زندی
*روزنامه‌نگار
به تازگی چاپ جدید کتاب «فرهنگ مردم همدان» اثر دکتر «پرویز اذکائی» (سپیتمان) با تجدید نظر و با شمارگان ۵۰۰نسخه از سوی انتشارات دانشگاه بوعلی با همکاری انتشارات مادستان روانه بازار شده است.
این کتاب نخستین بار در سال ۱۳۸۵ با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه چاپ و در مدت کوتاهی نایاب شده بود. دکتر اذکائی این کتاب را به مردم دانای همدان تقدیم کرده است.
این کتاب در ده فصل و هر فصل در چندین بخش مهم تنظیم شده و به فرهنگ مردمانه شهر همدان می پردازد. این اثر نه تنها منبع مهمی در حوزه مردم‌شناسی این شهر بلکه الگوی ارزشمندی برای پژوهشگران آینده در این استان محسوب می‌شود.
کتاب فرهنگ مردم همدان مهم‌ترین مرجعی است که به زبان کهن همدان، ویژگی‌های دستوری، واژگان گویشی، باورها و عقاید، آداب و رسوم، اشعار و ترانه‌ها و بازی‌های محلی به صورت دانشگاهی و علمی پرداخته است.
یکی از تفاوت‌های چاپ دوم کتاب، نامه‌ای است از پرفسور «احسان یارشاطر» که به دکتر اذکائی نوشته و در مقدمه کتاب آورده این نوشته بهترین برای کتاب و مولف آن باشد. زنده‌یاد یارشاطر در این نامه نوشته است:
دوست فاضل و همشهری گرامی‌ام آقای دکتر پرویز اذکائی (سپتیمان):
نسخه‌ای از کتاب «فرهنگ مردم همدان» که لطفاً برای من ارسال فرموده بودید، عزّ وصول ارزانی داشت و چشم مرا به راستی روشن کرد. همه کسانی که به فرهنگ و زبان مردم همدان علاقه‌مندند، مدیون زحمات و کوشش‌های سی ساله شما در ترسیم دقیق فرهنگ این کهن‌ترین پایتخت ایران و گردآوری لغات و اشعار و ترانه‌ها و امثال و چیستان‌های این سرزمینند. پیداست که در سپردن این راه دراز مهری عمیق و عشقی بی‌پایان مشعل‌دار شما بوده است.
فرهنگ لغات که با چنان دقت و موشکافی فراهم نموده‌اید برای همه کسانی که به زبان‌های ایرانی می‌پردازند و به‌خصوص برای اطلاع از زبانی که در «فهله» رایج بوده است و بقایای آن در برخی شهرها و دهات مرکزی و غربی و شمال غربی ایران هنوز به‌جاست بسیار سودمند است. در حقیقت کتاب شما می‌تواند سرمشقی باشد برای تحقیق در فرهنگ و زبان شهرها و ایالات دیگر ایران.
نکته‌ای که به‌نظرم آمد یادآور شوم این است که گویش‌هائی که به «تاتی» مشهورند و دامنه آن‌ها از حدود سرحد شمالی آذربایجان تا اطراف قزوین و وفس و آشتیان در عده‌ای از دهات باقیمانده است نیز بازمانده زبان مادی باستان‌اند. بنده کتابی درباره عده‌ای از این دهات یعنی از تاکستان تا اشتهارد منتشر نموده‌ام که متاسفانه حال نایاب است و من نیز یک نسخه بیشتر از آن در اختیار ندارم، والا نسخه‌ای از آن را برای شما می‌فرستادم. ولی سواد مقدمه آن را که با موضوع کتاب شما بی‌ارتباط نیست لفا برایتان می‌فرستم. همچنین سال‌ها قبل مقاله‌ای درباره زبان لوترائی که معمول یهودیان ایران است نوشته‌ام که نسخه‌ای از سواد آن را ضمیمه می‌کنم.
در خاتمه باز از لطف مخصوص شما تشکر می‌کنم و به عنوان یک نفر از افراد همدانی سپاسگزار کوشش‌های شما در پژوهش و ضبط وجوه گوناگون فرهنگ وطن مشترکمان هستم.
دوستدار راستین
احسان یارشاطر
دکتر پرویز اذکائی در حوزه تاریخ‌نگاری و پژوهشگری نام‌آشناست که در سال ۱۳۱۸ در همدان زاده شد، تحصیلات خود را در دانشگاه منچستر انگلستان به پایان رساند و اکنون در شهر همدان زندگی می‌کند.
بیش از ۴۰۰ اثر در زمینه‌های مختلف از جمله کتاب‌شناسی، رجال‌شناسی، تاریخ علم، فلسفه و حوزه‌های دیگر به قلم ایشان چاپ و نشر یافته که عبارتند از ۴۰ کتاب، ۷۰ رساله و ده‌ها مقاله که در دائره المعارف‌ها و نشریات چاپ شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.
علاوه بر آثاری که در شناسایی مشاهیر و تاریخ ایران تاثیر شگرفی داشته مانند: حکیم رازی، زندگی‌نامه بیرونی، الفهرست، تفسیر تاریخ و فرمانروایان گمنام در معرفی زادگاهش همدان نیز کوشش‌های فراوانی کرده است از جمله: فهرست نسخ خطی همدان، نام‌آوران همدان، مورخان همدان، باباطاهرنامه، تاریخ عراق عجم، همدان‌نامه، کتاب‌شناسی همدان، ماتیکان عین القضات همدانی وآثار دیگر. اما آخرین اثر ایشان کتاب فرهنگ مردم همدان همان‌طور که از نامش بر می‌آید معرفی فرهنگ همدان به‌ویژه شهر همدان است، چراکه به آداب رسوم و باوهای مردم روستاهای اطراف همدان پرداخته است.